این تانک دارای مولفه های برتری نسبت به تانک تی ۷۲ اس که در حال حاضر به عنوان تانک اصلی نیروهای مسلح ایران شناخته می‌شود.
سامانه کنترل آتش این تانک موسوم به " EFCS۳ " یک سیستم چند منظوره است که توانایی قابل توجهی چون ایجاد امکان درگیری با اهداف ثابت و یا متحرک در حال حرکت، قابلیت انتقال اطلاعات به کامپیوتر محاسبات، قابلیت شبکه شدن با سامانه‌های دید در شب را دارد.
تانک یکی از مهمترین ادوات در رزم های زمینی به حساب آمده و به نوعی از زمان جنگ دوم جهانی تا به امروز به عنوان یکی از اهرم های تاثیر گذار در تعیین نتیجه نبرد به حساب آمده است.
در کشور ما ایران تلاش ها برای طراحی و ساخت یک تانک بر مبنای دانش و توان بومی از اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی آغاز شده و تانک ذوالفقار ۳ امروز به عنوان محصول نهایی این پروژه به نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل داده شده است.
طرح تانک ذوالفقار یکی از طولانی‌ترین پروژه‌های تاریخ دفاعی ایران به حساب می‌آید. بر اساس اسناد رسمی، در سال ۱۳۷۵ اولین مدل از تانک ذوالفقار به صورت علنی رونمایی شد.
در طراحی این تانک از همان ابتدا از بحث طراحی برجک گنبدی شکل که بیشتر در تانک های روسی استفاده می‌شود دوری شده و طراحان سعی کرده بودند تا از طرح‌های دیگر در این بخش الگو بگیرند.
بیشتر کارشناسان غربی معتقد هستند که ذوالفقار ۱ بیشتر طرحی بر اساس تانک قدیمی ام ۶۰ ساخت آمریکا بوده و طراحان ایرانی در این بخش آنچنان به دنبال طرح‌های متفاوت نرفته‌اند. به دلیل مسائل امنیتی، پروژه ذوالفقار همواره در هاله‌ای از ابهام قرار داشته و اطلاعات دقیق و مشخصی در بحث مشخصات و مختصات آن از طرف منابع رسمی وجود ندارد.
تانک ذوالفقار ۱ یک حرکت ابتدایی در بحث طراحی و ساخت تانک به حساب می آید که به متخصصان داخلی این امکان را داد تا با بهره گیری از یک طرح ساده به بسیاری از دانش‌های پایه و کلی در بحث طراحی تانک برسد. سلاح اصلی تانکهای سری ذوالفقار توپهای ۱۲۵ میلی متری بدون خان مدل ۲A۴۶ ساخت روسیه است.
ایران در سالهای پس از اتمام جنگ تحمیلی و به منظور تامین فوری نیازهای زرهی خود اقدام به تولید تحت امتیاز تانکهای سری تی - ۷۲ اس کرد. از همین طریق دانش مربوط به طراحی و ساخت این توپ به کشور منتقل شد. این توپ از دهه ۱۹۶۰ میلادی و روی تانکهای سری تی ۶۴ وارد خدمت شده و تا به امروز به عنوان سلاح اصلی تانکهای روسی مورد استفاده قرار می گیرد.
این توپ یکی از اولین توپهای جهان مجهز به سیستم گلوله گذاری خودکار به شمار می آید که می توان با کمک آن خدمه تانک را در حد ۳ نفر نگاه داشت. گستره قابل توجهی از مهمات هدایت شونده و غیر هدایت شونده توسط این توپ قابل استفاده است.
مهمات ضد تانک شدید الانفجار، مهمات ضد زره با باله ثابت شده و موشکهای هدایت لیزری سری " AT-۱۱ " از جمله این مهمات هستند. با استفاده از این مهمات هدایت شونده می توان با اهدافی در فاصله ۴ کیلومتری درگیر شد. این توپ دارای نرخ آتشی در حدود ۴ تا ۶ گلوله در دقیقه است.
در بحث سلاح های ثانویه ذوالفقار از یک قبضه تیربار سبک ام ژ - ۳ با کالیبر ۷.۶۲ میلی متری و دو قبضه مسلسل سنگین ۱۲.۷ میلی متری سری "دشکا" بهره می برد.
از نظر تخمین وزن و ابعاد باید گفت که به صورت مشخص تانکهای سری ذوالفقار از مدل ۱ تا ۳ افزایش ابعاد و وزن را تجربه کردند که به نظر می توان رنج وزنی بین ۴۰ تا ۵۰ تن را برای ۳ مدل این تانک در نظر گرفت.
در بحث پیشرانه تانکهای سری ذوالفقار از یک موتور دیزل با توان تقریبی ۱۰۰۰ اسب بخار بهره می برد که این تانک را قادر می سازد بر روی جاده به سرعتی در حدود ۷۰ و در روی سطوح ناهموار در حدود ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر بر ساعت برسد. این در حالی است که بیشینه سرعت برای تانک تی ۷۲ در حدود ۶۰ کیلومتر بر ساعت است.
اما یکی از نکات جالب در بحث طراحی تانک ذوالفقار، ارتفاع کم این تانک است. ذوالفقار تانکی به حساب می آید که با داشتن ارتفاع تقریبی ۲.۵ تا ۳ متر، طول ۷ و پهنای ۳.۵ متر می تواند بحث پنهانکاری بصری را تا حد قابل قبولی به اجرا بگذارد.
تانک ذوالفقار در مدل ۲ و ۳ به شکل جالبی به مانند تانک آبرامز طراحی شده است. طرح ۵ ضلعی برجک تانک و عدم نصب زره های واکنش گر انفجاری " ERA " مثل تانک تی ۷۲، بر روی بدنه این تانک ایرانی این احتمال را مطرح می کند که ذوالفقار از زره های کامپوزیتی و ترکیبی مثل تانکهای مدرن جهان بهره می برد.
یکی از نکات بسیار مهم در تانک ذوالفقار ۳ سامانه کنترل آتش این تانک است.
این سامانه موسوم به " EFCS۳ " یک سیستم چند منظوره است که توانایی های قابل توجهی را در اختیار ذوالفقار قرار می دهد. از این میان می توان به مواردی همچون: ثابت نگاه داشتن توپ در هنگام انواع مانورها و چرخش ها، ایجاد امکان درگیری با اهداف ثابت و یا متحرک در زمانی که تانک متوقف بوده و یا در حال حرکت است، قابلیت انتقال اطلاعات به کامپیوتر محاسبات بالستیک تانک برای تخمین زاویه مورد نظر برای شلیک، قابلیت شبکه شدن با سامانه های دید در شب موجود در تانک و افزایش شانس مورد اصابت قرار دادن هدف با اولین شلیک اشاره کرد.
بر اساس اطلاعات موجود سامانه های کامل حفاظت ش. م. ه، لانچرهای دود پخش کن و مسافت یاب های لیزری نیز بر روی این تانک نصب شده است. در توضیح باید گفت که سامانه های حفاظتی " ش. م. ه " به وسیله حسگرهای موجود در صورت وجود عوامل شیمیایی، میکروبی و یا هسته ای در فضای اطراف تانک به تصفیه هوای موجود پرداخته و مانع ورود عوامل خطرناک به درون تانک می شود.
سامانه دود پخش کن نیز با پخش دود می توانند به پنهان شدن تانک از دید نفرات دشمن و یا شکستن قفل لیزری سلاح های هدایت شونده منجر شوند. سامانه مسافت سنج لیزری نیز می تواند با ارسال امواج لیزر به نقطه ای مشخص مصافت تانک تا آن نقطه را مشخص کرده و به هدف گیری بهتر تانک کمک کند.
در مدل جدید تانک ذوالفقار بدنه تانک به صورت کامل با تورهای استتاری موسوم به "ترمال" پوشانده شده اند که به نظر، هدف از این حرکت پوشاندن بخش هایی از این تانک از دید است. البته این تورهای استتاری خاص توان کاهش سیگنال های فروسرخ ساطع شونده از تانک را نیز دارند.
مشخصا در بحث طراحی کلی برجک و بدنه تفاوت آشکاری بین دو مدل نمایش داده شده از تانک ذوالفقار وجود ندارد اما می توان احتمال داد که سامانه هایی بر روی بدنه تانک در مدل جدید نصب شده است که هنوز نباید به نمایش دربیایند.
