نگاه اجمالی به رخدادهای سال گذشته در تلویزیون نشان می‌دهد که موفقیت‌های این رسانه بیشتر کمی بوده و در بخش کیفی یا برنامه‌ای اتفاق ویژه‌ای رخ نداده است. تلویزیون در سال91، در بخش کمی موفق به ایجاد چند شبکه تخصصی شده اما در بخش کیفی برنامه‌های ویژه و متفاوتی برای عرضه نداشت. شاید مهم‌ترین برنامه‌های تلویزیون در سال گذشته را بتوان در سه مورد خلاصه کرد؛ تولید یکی دو مجموعه خوب و تاثیرگذار، تهیه و پخش مستندهای روز دنیا از شبکه مستند و یک برنامه خوب در حوزه اقتصاد. جز این موارد آنچه در سال91 رخ داده، اتفاقی تازه و شاخص نبوده است.
یک مجموعه دیدنی و دیگر هیچ
شبکه‌های سراسری تلویزیون در سال گذشته آثار نمایشی متعددی تهیه و پخش کرده‌اند که از میان آنها حتی آثاری مانند «کلاه پهلوی» که سال‌ها هزینه زیادی صرف تولید آن شده نیز نتوانسته نظر مخاطبان را به‌خود جلب کند. شاید مهم‌ترین رویداد تلویزیون در سال91 پخش مجدد مجموعه تلویزیونی «وضعیت سفید» از شبکه تماشا بوده است. این مجموعه با داستانی جذاب و پرکشش و ساختاری یک‌دست که حاصل کارگردانی خوب مجموعه بوده، شخصیت‌های چندوجهی، داستان تاثیرگذار و بازی‌های خوب و روان بازیگرانش توانست به یک اتفاق در تلویزیون بدل شود. پخش تکراری وضعیت سفید هم نظر مخاطبان و هم نگاه منتقدان را جلب کرد. حتی پخش سریال زمانه هم نتوانست به اندازه این سریال مخاطب داشته باشد. این مجموعه با داستانی جسارت‌آمیز و شروعی خوب نظر مخاطبان زیادی را به‌خود جلب کرد اما در ادامه به‌دلیل ریتم کند و کش‌و‌قوس‌های بی‌منطق نتوانست در اوج باقی بماند.
دو اتفاق بی‌سابقه
در سال91 تلویزیون دو تجربه موفق و بی‌سابقه را پشت‌سر گذاشت. یکی از این دو، پخش مستندهای روز جهان از شبکه مستند سیما بود و دیگری تولید و پخش برنامه اقتصادی «پایش». پخش مستندهای روز جهان اگرچه در پایان سال از شبکه مستند آغاز شد اما فرصت مغتنمی بود برای علاقه‌مندان و مستندسازان کشورمان که بتوانند از رسانه ملی تماشاگر بهترین مستندهای تولید‌شده در دنیا باشند و برنامه اقتصادی پایش نیز برای نخستین‌بار در طول حیات تلویزیون در کشورمان مسائل اقتصادی را به‌صورت کاربردی برای عموم مردم تشریح کرد. تا پیش از این برنامه، تلویزیون تنها به اطلاع‌رسانی درباره مسائل اقتصادی و ارائه گزارش‌های اقتصادی می‌پرداخت اما پایش برنامه‌ای بود برای رونق کسب و کار خانواده‌ها و افراد که مفاهیم و موضوعات اقتصادی را به‌صورت کاربردی به مخاطبانش ارائه می‌کرد. این برنامه با بخش‌های متعدد و زمان تقریبا طولانی توانسته بود مخاطبان زیادی را پای تلویزیون بنشاند و با طرح سؤالات هوشمندانه درنظرسنجی‌هایش، بر مسائل اقتصادی کشور تاثیر بگذارد. اما این برنامه بعد از مدتی مورد غضب مسئولان اقتصادی قرار گرفت و برخی از مسئولان حضور در این برنامه و همکاری با آن را تحریم کردند. این برنامه از ابتدای امر به‌دلیل طرح مسائل چالشی، طرح سوءمدیریت‌ها در حوزه اقتصاد و ارتباط بی‌واسطه با مردم درباره مسائل اقتصادی، حرکتی بر لبه تیز تیغ داشت.
پایانی برای شکوه شبکه چهار
شبکه چهار سیما در سال‌های اخیر یکی از شبکه‌های خوب تلویزیون بود و با مخاطب قراردادن فرهیختگان توانسته بود تفاوت‌های اساسی خود با دیگر شبکه‌ها را به رخ بکشد. اما در سال91 این شبکه تلویزیونی و برنامه‌هایش کاملا رنگ باختند و در عوض شبکه آموزش سیما که در ابتدای تاسیس به‌نظر می‌رسید شبکه‌ای برای پشت‌کنکوری‌ها باشد و جذابیت خاصی نداشته باشد توانست با ارائه برنامه‌هایی مانند مشاعره، رادیو هفت و... مخاطبان زیادی پیدا کند.
کمبود بودجه
تلویزیون در سال91 در حالی بر تعداد شبکه‌های خود افزود که مشکلات مادی سبب شد بسیاری از آثار تلویزیونی با کیفیتی نازل‌تر از گذشته تولید و مجموعه‌های در حال تولید نیز بارها و بارها به خاطر مشکلات مالی متوقف شوند. به‌عنوان نمونه قرار بود در این سال مجموعه‌های «روح‌الله»، «خاطرات مرد ناتمام» و «پروانه» در دهه فجر به نمایش درآیند که از این آثار فقط خاطرات مرد ناتمام به پخش رسید. تولید سریال روح‌الله به کارگردانی راما قویدل و پروانه به کارگردانی جلیل سامان بارها و بارها به‌دلیل نبود بودجه و پرداخت‌نشدن دستمزد عوامل تولید متوقف شدند و دوباره تولید آنها از سر گرفته شد. «نون خامه‌ای» نیز از دیگر آثار تلویزیون است که تولید آن هم دستخوش مسائل مالی قرار گرفته و متوقف شده است. دیگر مجموعه‌های در حال تولید نیز به زحمت و با مشکلات مالی فراوان در حال تولید هستند و این مسئله چیزی نیست که بتوان آن را پنهان کرد. در حالی‌که مدیران برخی شبکه‌های تلویزیونی مسئله کمبود بودجه را غیرواقعی می‌دانند، رئیس سازمان صدا و سیما به صراحت اعلام کرد: به‌دلیل شرایط خاص کشور و کسر بودجه جدی که در کل کشور وجود دارد و کاهش منابع و مشکلات دیگر، همه دستگاه‌ها الان به‌طور جدی مشکل کمبود بودجه دارند. سازمان صداوسیما هم از این دستگاه‌ها مستثنا نیست؛ یعنی اگر بودجه مصوب امسال ما را هم پرداخت می‌کردند ما کسری بودجه‌ای حدود 400میلیون تومان حداقل برای انجام برنامه‌های روتین مشابه سال90 داشتیم. متأسفانه همین مقدار بودجه مصوب سال91 به‌دلیل کاهش بودجه تا سقف 200میلیارد تومان کاهش پیدا کرد.
شبکه‌های جدید
تلویزیون در حالی با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کند که شبکه‌های تلویزیونی پویا، ورزش، تماشا و سلامت از جمله شبکه‌هایی هستند که در سال91 تاسیس شدند. این شبکه‌ها که از جمله شبکه‌های تخصصی تلویزیون هستند، به‌صورت دیجیتال در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفتند. شبکه پویا با پخش انیمیشن به شبکه‌ای تخصصی برای کودکان بدل شده است، شبکه ورزش به پخش تخصصی برنامه‌های ورزشی اختصاص پیدا کرده در حالی‌که شبکه سه سیما به‌عنوان شبکه جوانان نیز بخش مهمی از فعالیت‌های خود را به پخش برنامه‌های ورزشی اختصاص داده است. شبکه تلویزیونی تماشا، از شبکه‌های مورد استقبال تماشاگران بوده که پخش مجموعه‌های تلویزیونی را در دستور کار خود قرار داده است. پیش از شبکه تلویزیونی تماشا، شبکه نمایش در تلویزیون افتتاح شده بود و برای جلوگیری از موازی‌کاری این دو شبکه، شبکه نمایش به پخش فیلم‌های سینمایی و آثار نمایشی اختصاص پیدا کرد و وظیفه ارائه مجموعه‌های تلویزیونی به شبکه تماشا سپرده شد. شبکه سلامت نیز از دیگر شبکه‌های تاسیس شده در سال1391 است که اطلاع‌رسانی و پخش برنامه‌های آموزشی مرتبط با سلامت را در دستور کار خود قرار داده است. البته تلویزیون قصد داشت تا پایان سال91 سه شبکه فرهنگ و هنر، شبکه فناوری و شبکه کودک و نوجوان را نیز افتتاح کند که این امر به‌دلیل کمبود بودجه و مسائل فنی میسر نشد. گسترش و تعدد شبکه‌های تلویزیونی نشانه‌های پیشرفت و توسعه هستند اما این مسئله زمانی ممکن است که شبکه‌های تازه به معنی واقعی یک شبکه مستقل تلویزیونی باشند و برای ارائه برنامه به مخاطبان خود به تولیدات دیگر شبکه‌ها نیاز نداشته باشند. متأسفانه برخی از شبکه‌های جدید تلویزیون هنوز امکان تولید برنامه را ندارند و از بخش تأمین برنامه تلویزیون و تولیدات دیگر شبکه‌ها تأمین می‌شوند.
طنزهایی که ندیدیم
برنامه‌ها و مجموعه‌های طنز در تلویزیون همواره یکی از پرطرفدارترین آثار این رسانه هستند و می‌توان آنها را به‌عنوان یک شاخص مهم در جلب نظر مخاطبان مد نظر قرار داد. تلویزیون در سال91 تنها دو مجموعه طنز دیدنی به مخاطبان خود ارائه کرد و جای خالی طنزهای شبانه در این سال به‌شدت احساس می‌شد. بعد از موفقیت مجموعه «پایتخت» در سال90 و رسیدن اخباری درباره تولید سری دوم این مجموعه برای سال91 به‌نظر می‌رسید پخش مجموعه‌های طنز در سال91 از همان ابتدای سال آغاز شود اما تولید «پایتخت 2» به دلایل متعدد به تعویق افتاد تا سرانجام در نوروز 92 پخش شود و اگر دو مجموعه تلویزیونی «دزد و پلیس» و «ساختمان پزشکان» تولید نشده بودند، تلویزیون در زمینه برنامه‌های طنز دستش در این سال کاملا خالی بود. دزد و پلیس به کارگردانی سعید آقاخانی یکی از مجموعه‌های دیدنی تلویزیون بود که البته به‌صورت هر شبی هم پخش شد اما این مجموعه تلویزیونی را نمی‌توان یک طنز هرشبی دانست که مخاطب در سال‌های گذشته به دیدن آنها عادت کرده بود و ساختمان پزشکان به کارگردانی سروش صحت طنز شبانه‌ای بود که ادامه پیدا نکرد تا در سال91 به نوعی پرونده طنزهای شبانه بسته شود. البته مجموعه «خنده بازار» در سال91 برای مناسبت‌های مختلف تولید و پخش شد اما این برنامه هرگز به لحاظ کیفی در حد و اندازه طنزهای مورد علاقه مردم نبود.
