هفته گذشته او تسلیم فشارهای چند روز گذشته عرصه سیاسی کشور شد و عبدالله گل، وزیر خارجه کنونی را به عنوان نامزد مورد نظر حزب حاکم عدالت و توسعه برای انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی کرد.
در حقیقت این شغل باید به اردوغان می‌رسید. رییس جمهور را در ترکیه پارلمان انتخاب می‌کند و اردوغان در پارلمان اکثریت را دارد. اما ارتش همچنان نیروی قدرتمندی در عرصه سیاسی کشور ترکیه است و همین نیروی قدرتمند به شیوه‌های مختلف به اردوغان هشدار داده‌اند که به منصب ریاست‌جمهوری نزدیک نشود.
دلیل آن هم این است که اردوغان از نظر بسیاری در کشور سکولار ترکیه، یک اسلامگرای خطرناک است. این به آن معنی نیست که عملکرد دوران نخست‌وزیری‌اش در این مدت چنین برداشت خطرناکی را برای سکولارها ایجاد کرده است. او به خاطر پیشینه و سابقه‌اش مغضوب سکولارهاست.
در سال 1999 اردوغان به خاطر نقل کردن یک شعر از یک شاعر معروف ترک با این مضمون که « مساجد کلاهخود ما هستند و مناره‌ها نیزه‌هامان» به اتهام اغتشاش به چهار ماه حبس محکوم شد.
اگر چه اردوغان به شدت مراقب بوده و از زمان به قدرت رسیدن بعد از پیروزی چشمگیر در انتخابات 2002 از ارائه هر قانونی که بوی مذهب داشته خودداری کرده است.
هنوز به شدت مورد بی‌اعتمادی سکولارهاست. آنها ریاست جمهوری را می‌خواهند. اکنون یک قاضی سابق سکولار که نظامی هم هست در این منصب نشسته و قدرت اردوغان را چک می‌کند.
فرماندهان ارتش تنها کسانی نیستند که به اردوغان بدبین و بدگمانند. در اوائل این ماه یک میلیون تظاهرات‌کننده در آنکارا به خیابان‌ها رفتند تا به حضور اردوغان در انتخابات اعتراض کنند.
چنین شد که عبدالله گل دست راست اردوغان و وزیر خارجه آرام و توانای ترکیه وارد عرصه انتخابات شد. اگر چه گل هم یک مسلمان معتقد است اما میانه‌رو تر از اردوغان به نظر می‌رسد. دلایل این برداشت تاریخی است و به جنبش‌های اسلامی سیاسی دهه 1990 برمی‌گردد.
در آن زمان گل یک شورش معتدل را علیه نجم الدین اربکان، حامی سابق اردوغان رهبری کرد.
اربکان، نخست‌وزیر مسلمان سابق ترکیه بود که در سال 1997 توسط ارتش برکنار شد. اما از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 اختلاف چندانی میان گل و اردوغان دیده نشده است.
از آن مهمتر اینکه گل به اتهام اغتشاش در زندان نبوده. پیش از آنکه حزب عدالت و توسعه در سال 2003 قوانین جدیدی را برای فراهم کردن امکان نخست‌وزیر شدن اردوغان به تصویب برساند، اتهام اغتشاش برای ممانعت از ورود یک نفر به عرصه انتخابات تا آخر عمر او کافی بود.
اما حتی گل هم می‌داند که باید مراقب سقف شیشه‌ای سکولارها باشد. او هفته گذشته به پارلمان گفت، ترکیه به یک رییس جمهور سکولار نیاز دارد. او وعده داد تفکرات کمال آتاتورک بنیانگذار سکولار ترکیه را حفظ کند.
گل همچنین از جانب همسرش هم احتیاط را رعایت می‌کند. همسر گل هم مانند همسر اردوغان روسری به سر دارد. در ترکیه از زمان آتاتورک قانونی به تصویب رسید که داشتن حجاب برای زنان در پارلمان، دانشگاه‌ها، مدارس و همه مکان‌های دولتی را ممنوع می‌کند.
اردوغان دو دختر خود را به خاطر همین قانون به آمریکا فرستاده تا به دور از این ممنوعیت با حجاب به تحصیل ادامه دهند.
بدون شک، گل به کاخ ریاست جمهور نخواهد رفت و همسرش را از مراسم رسمی دور خواهد داشت. اگر چه حزب عدالت و توسعه عنوان اسلامگرایی را بر خود دارد اما وقایع روزهای اخیر نشان داد که این حزب هر جا لازم باشد در برابر حاکمیت سر تعظیم فرود می‌آورد.
این حزب همچنین با ملی‌گرایی رو به رشد در ترکیه همراه شده است. کاهش حمایت ترک‌ها از ورود این کشور به اتحادیه اروپا از 70 درصد در سال 2005 به 30 درصد در حال حاضر، حزب طرفدار اروپای عدالت و توسعه را در موضع تدافعی قرار داده است.
چالش پیش روی این حزب اکنون متوقف کردن ارتش و ملی‌گرایان تندرو و سکولاری است که مصمم به اثبات حرف خود هستند.
واکنش اردوغان و گل به این مخالفان این بوده که تلاش کرده‌اند در ملی‌گرایی تندتر از خود ملی‌‌گراها پیش روند. برای رسیدن به این هدف، آنها کردهای جنوب شرقی ترکیه را تهدید به حمله کرده‌اند.
از آن مهمتر اینکه از درخواست ارتش برای ورود به خاک شمال عراق در بهار امسال حمایت کرده‌اند. گل ماه گذشته از اینکه جدایی‌طلبان حزب کارگران کردستان از مواد منفجره کنترل از راه دور و تسلیحات به دست آمده در عراق علیه نیروهای ترکیه استفاده کرده‌اند گلایه کرد و گفت که ترکیه این وضع را تحمل نمی‌کند و تلافی خواهد کرد. او تهدید کرد که اگر دولت عراق نتواند این روند را متوقف کند، ترکیه خود دست به کار می‌شود.
نشانه‌هایی وجود دارد حاکی از اینکه کارهایی هم در این زمینه در جریان است. گزارش‌های رسانه‌ها حاکی از آن است که در طول مرز ترکیه با عراق فعالیت مین‌روبی در جریان است و نیروهای ویژه ترکیه هم چندین کیلومتر در خاک شمال عراق نفوذ کرده‌اند.
بیش از 200 هزار سرباز ترک ماه گذشته به مناطق مرزی آورده شدند. ترکیه نیروهای خود را در مرز تقویت کرده و همه مرخصی‌هارا تا اطلاع ثانوی لغو کرده است.
ترکیه مدت‌هاست که اوضاع در مرز عراق گلایه دارد اما برای اولین بار در ماه گذشته فرمانده ارشد ستاد ارتش این کشور به صراحت از دولت خواست تا چراغ سبز اقدام در خاک عراق را نشان دهد.
نشان دادن یا ندادن این چراغ سبز برای اردوغان و گل آزمون مهمی است. اگر آنها کاری نکنند به ضعف در برابر دشمن متهم می‌شوند و ارتش خود را به عنوان تضمین کننده اصلی امنیت ملی کشور معرفی می‌کند. اگر هم با اقدام در خاک عراق موافقت شود آنکارا باید خود را برای رویارویی با واشنگتن آماده کند.
رییس جمهور جدید ترکیه که در روزهای آینده مشخص خواهد شد، با چالش بزرگی در سیاست خارجی رو به رو خواهد بود. اگر تسلیم اراده ارتش شود، امتیازات سیاسی در داخل به دست خواهد آورد اما هزینه چالش سنگین و خطرناکی را خواهد پرداخت.
نیوزویک/ 25 آوریل
