یکی از این بزرگراه‌ها که در سال 60 و در کمیسیون ماده پنج به تصویب رسید، طرح احداث بزرگراهی در شرق تهران بود. طرح احداث بزرگراه شرق همچنان در کمیسیون ماده 5 ماند تا اینکه 10سال بعد و در سال‌های آغازین دهه70 برای نخستین بار این طرح شکل اجرایی یافت. این بزرگراه امروزه باعنوان بزرگراه امام‌علی پس از 20 سال بالاخره مسیر توسعه خود را به سمت جنوب هموار کرده است. هم اکنون انتهای مسیر ساخته شده بزرگراه امام علی به خیابان شهید مدنی رسیده و تا کمتر از یک ماه دیگر این طرح 30 ساله بالاخره به پایان می‌رسد. خیابان شهید مدنی (نظام آباد)، قرار است بخشی از بزرگراه امام‌علی را شکل دهد.
تنها عنصر ساختاری پایتخت
تهران دارای هویت و ویژگی‌هایی است که می‌تواند ابعاد تاریخی داشته باشد. مثل هویت تهرانی که متعلق به اوایل دوره قاجار است. اما هویت تهران امروز دیگر آن مرکز تاریخی محدوده تهران نیست. حتی دیگر بخش‌هایی مانند تجریش یا محدوده‌های دیگر مرکز تهران تلقی نمی‌شود بلکه کل محور تجریش تا شهرری به‌عنوان مرکز تهران قلمداد می‌شود. تهران امروز تهرانی است که شامل سه حوزه تهران قدیم، شهرری قدیم و تجریش قدیم است. مرکز تهران امروز یک مسیر طولانی است که از کوه‌های البرز در شمال شروع شده و به دشت ورامین می‌رسد. از این رو بزرگراه امام علی با طول 35کیلومتر، شمال پایتخت را به جنوب شهر متصل می‌کند. این اتصال به‌گونه‌ای است که این بزرگراه از دار‌آباد در شمال تهران شروع می‌شود و در جنوب پس از عبور از شهرری به بارگاه حضرت امام(ره) وصل می‌شود. مسیر بزرگراه امام علی مسیری است که می‌تواند نقش ساختاری را برای تهران جدید ایفا کند. در واقع بزرگراه امام علی عنصر ساختاری تهران امروز است.
35 کیلومتر بزرگراه تا خردادماه
ساخت بزرگراهی که به تعبیر بسیاری از کارشناسان غیر ممکن می‌نمود در سال90 در دستور کار شهرداری قرار گرفت بزرگراهی که شمال‌شرق پایتخت را به جنوبی‌ترین بخش آن متصل می‌کند. طول این بزرگراه به همراه رمپ و لوپ‌های مختلف در حدود 35 کیلومتر است. بیش از 14تقاطع غیرهمسطح اصلی و فرعی در مسیر این بزرگراه وجود دارد و قرار است تا خرداد سال92 این بزرگراه به بهره‌برداری برسد.
جنوب شهر دیگر می‌تواند جنوب شهر نباشد. این را می‌توان از فعالیت این روزهای کارگران در حوالی بزرگراه امام علی فهمید. مازیار حسینی، معاون فنی عمرانی شهرداری تهران می‌گوید: «بزرگراه امام علی، شهرری را از بن‌بست خارج می‌کند». اعضای شورای شهر معتقدند این طرح با تمام سختی‌ها در اجرا از همین حالا باعث تشویق به توسعه در جنوب شهر شده است. شهردار تهران این طرح را گامی بزرگ برای کاهش فاصله شمال و جنوب شهر می‌داند.
درست 20 سال از زمانی می‌گذرد که برای نخستین‌بار روی کاغذ نقشه تهران شمال‌شرق و جنوب‌شرق با یک خط قرمز به هم متصل شدند. از آن روز تاکنون، اگرچه در مقطعی کوتاه در شمال‌شرق 9کیلومتر بزرگراه ساخته شد اما همچنان کار ساخت این بزرگراه ناتمام و روی کاغذ تنها طرحی از آن به جا ماند اما در طول این سال‌ها طرح‌های مختلف برای ساخت بزرگراه امام علی عوض شد و چند بار مطالعات برای احداث آن از نو انجام شد.
بزرگراه امام علی یکی از طولانی‌ترین بزرگراه‌های تهران و طولانی‌ترین بزرگراه شمالی- جنوبی شهر تهران است. همانطور که این بزرگراه طول زیادی دارد، قدمت زیادی هم دارد. طراحی اولیه این بزرگراه در حدود 20 سال پیش صورت گرفت. این بزرگراه در حدود 35کیلومتر طول دارد که تاکنون تنها 11کیلومتر در طول تمام سنوات گذشته از آن به بهره‌برداری رسیده است که از شمال بزرگراه شهیدبابایی تا مسیل باختر محدوده‌ای در شمال خیابان سبلان ادامه می‌یابد.
مشکلات بسیاری بر سر راه این پروژه وجود داشت؛ مشکلاتی که در تمام سال‌های گذشته مانع از ساخت این بزرگراه می‌شد. دلیل عدم ساخت این بزرگراه پس از گذشت 20 سال مشکل معارضان ملکی بود اما بر اساس طرح جامع بزرگراه امام‌علی از درون بافت فرسوده در مناطق 7، 8، 13، 14 و 15 حرکت می‌کرده است. به همین دلیل عبور از مناطق فرسوده مسکونی باعث شده بود که در دوره‌های مدیریتی مختلف در گذشته جسارت اجرا برای تکمیل این بزرگراه وجود نداشته باشد.
برخی اوقات برای ساخت بزرگراهی یک بستر اولیه وجود دارد که این بستر معمولا تعریض می‌شود و بزرگ می‌شود اما در طرح بزرگراه امام علی ماجرا اینگونه نیست. در بسیاری از قسمت‌های بزرگراه امام‌علی اصلا مسیری وجود ندارد و کاملا از درون بافت فرسوده عبور می‌کند. در واقع دلیل این طراحی هم آن بود که طراحان طرح جامع عبور بزرگراه از بافت فرسوده را به این دلیل انتخاب کردند که در مناطق 7، 8 و 15 مسیر به گونه‌ای احداث شود که برخی مشکلات بافت فرسوده حل شود. در واقع ایده کلی این بود که با ساخت بزرگراه امام‌علی بتوان فرایند نوسازی بافت فرسوده در آن مناطق را تسریع کرد. بنابراین به‌دلیل حجم پروژه قابل پیش‌بینی خواهد بود که این پروژه در رفع معارضان ملکی بعد از بزرگراه شهید زین‌الدین، بیشترین رفع معارضان را داشته باشد.
ساخت مفهومی یک بزرگراه
دکتر مصطفی بهزاد‌فر، استاد دانشگاه علم و صنعت درباره بزرگراه امام‌علی معتقد است: «شهرداری تهران در ساخت بزرگراه امام‌علی به آینده کیفیت محیطی پیرامون بزرگراه امام‌علی توجهی ویژه کرده است. شهرداری تهران فقط یک پروژه فنی به نام بزرگراه امام علی را در دست ساخت ندارد بلکه مسیر بزرگراه امام‌علی را به‌عنوان یک مسیر یادمانی و دارای سه حوزه در دست احداث دارد. حوزه ولادت، ولایت و در آخر نیز حوزه شهادت. برای این سه حوزه مجموعه‌ای از یادمان‌های شهری نیز پیش‌بینی کرده است که پیوستگی طولی مسیر بزرگراه را شکل می‌دهد. همچنین اقدام شهرداری تهران در عرض بزرگراه امام‌علی نیز قابل توجه است. در دو طرف پیرامونی بزرگراه نیز شهرداری مطالعات گسترده‌ای در دست انجام دارد تا اتفاق ناخوشایندی که در هنگام ساخت بزرگراه نواب در دو دهه پیش رخ داد، دوباره تکرار نشود.»
این استاد شهرسازی و معماری در ادامه می‌گوید: «آنچه می‌توان در مورد سه حوزه بزرگراه امام‌علی اشاره کرد که شامل حوزه ولادت، حوزه ولایت و حوزه شهادت است، عناصری در طول مسیر برای هر کدام از این مفاهیم پیش‌بینی شده است. در حوزه ولادت که در ابتدای بزرگراه امام‌علی در شمال مورد توجه قرار خواهد گرفت، ساخت یادمان کعبه است.
در پایین دست نیز حوزه ولایت است که با ساخت پیاده راه و اتصال دو طرف بزرگراه یادمان واقعه غدیر نصب می‌شود که بیانگر ولایت امام اول شیعیان است. در قسمت شهادت نیز که در بخش جنوبی بزرگراه بر آن تاکید می‌شود، عناصری به صورت نمایه یادبود قرارمی‌گیرد. این سه عنصر رابطه طولی بزرگراه امام علی را با هم برقرار می‌کند».
چهار هزار پلاک و هفت‌هزار واحد
حسین محمد‌پورزرندی، معاون مالی و اداری شهرداری تهران بارها از رفع معارضان پروژه امام‌علی به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین اقدامات شهرداری نام برده است. بیش از چهارهزار پلاک شامل هفت هزار واحد مسکونی در این پروژه در حال حاضر رفع معارض شده است. روند تملک در این پروژه به گفته مسئولان آن «بسیار سخت و زمانگیر» بود. پس از دستور شهردار تهران برای اجرای این پروژه، یک کمیته ویژه برای تملک معارضان تشکیل شد و همواره تملک معارضان این پروژه جلوتر از برنامه زمانبندی پیش رفت. از طرفی معارضان تاسیساتی در این پروژه یکی دیگر از مشکلات این طرح بود. بعد از تملک و تخریب املاک در این پروژه کار به جابه‌جایی تاسیسات داخل این پروژه رسید. جابه‌جایی تاسیسات حجم عظیمی از کار را به خود اختصاص داد. با توجه به زمانبندی برای رفع معارضان تاسیساتی در این پروژه، به گفته مسئولان این طرح «کاری بی‌نظیر در طرح‌های عمرانی داخل شهری» اتفاق افتاد. تنها برای جابه‌جایی تاسیسات مسیر پروژه 25میلیارد تومان هزینه شده است.
تعداد قطعات پروژه و پیمانکاران
این پروژه با توجه به بزرگی به منظور تسهیل در اجرا و بالا بردن دقت به شش‌قطعه اصلی تقسیم شده است. این شش‌قطعه در مجموع دارای 22 کیلومتر است.
قطعه اول: این قطعه از آغاز پروژه یعنی از مسیل باختر شروع می‌شود و تا شمال خیابان پیروزی به طول 7 /4کیلومتر ادامه می‌یابد.
قطعه دوم: این قطعه از خیابان پیروزی تا میدان شهید محلاتی ادامه دارد و طول آن 2 /2 کیلومتر است.
قطعه سوم: این قطعه از میدان شهید محلاتی تا جنوب بزرگراه آزادگان ادامه داشته و طول آن 4 /5کیلومتر است.
قطعه چهارم: آغاز این قطعه از جنوب آزادگان بوده و تا بزرگراه شهید کاظم نجفی‌رستگاری (بزرگراه دولت‌آباد) ادامه داشته و طول آن 9 /1 کیلومتر است.
قطعه پنجم: این قطعه از بزرگراه شهید کاظم نجفی‌رستگاری (بزرگراه دولت‌آباد) آغاز می‌شود و تا کمربندی شهر ری (بزرگراه شهید کریمی) ادامه می‌باید و طول آن 9 /1 کیلومتر است
قطعه ششم: بعد از اتصال بزرگراه امام علی به بزرگراه شهید آوینی، قطعه ششم از انتهای بزرگراه شهید آوینی آغاز و تا حرم مطهر حضرت امام(ره) ادامه می‌یابد. طول این بزرگراه 9 /2 کیلومتر است. چهار پیمانکار اصلی نیز در کل پروژه در حال فعالیت بوده و تمامی اقدامات این پروژه را تحت پوشش قرار می‌دهند.
24 راه ناهموار
در مسیر بزرگراه امام‌علی تقاطع‌های مختلفی با بار ترافیک سنگین وجود دارد. در واقع دسترسی‌ها و طرح کلی تقاطع‌ها پنج‌گانه اصلی بزرگراه امام‌علی در جنوب، به طول 5 /8 کیلومتر در کمتر از یک ماه طراحی و عملیاتی شده است. کل این پروژه 24تقاطع اصلی و فرعی دارد. این تقاطع‌ها به‌دلیل عبور بزرگراه از داخل بافت شهری خیابان‌های مختلف را قطع می‌کنند. این تقاطع‌ها جهت دسترسی ساکنان محلی پیش‌بینی شده اند. 10 تقاطع اصلی در این بزرگراه وجود دارد که با رمپ و لوپ‌ها به بزرگراه اصلی نیز دسترسی دارند. 14 تقاطع هم تقاطع‌های فرعی این بزرگراه را تشکیل می‌دهند. تقاطع‌های فرعی فقط دسترسی شرقی به غربی و بالعکس را تامین می‌کنند البته بنا به اظهارات مسئولان این پروژه تامین دسترسی‌های محلی در اولویت فعالیت ساخت این بزرگراه قرار گرفته بود که در 10 خرداد ماه سال91 در حدود 10 تقاطع این پروژه شامل دو تقاطع اصلی و هشت تقاطع فرعی به بهره‌برداری رسیده و در اختیار شهروندان گذاشته شده است. ساخت بقیه تقاطع‌های نیز در دست انجام است. میدان شهید محلاتی به‌عنوان یک تقاطع اصلی، هم اکنون زیر بار ترافیک قرار گرفته و همچنین تقاطع‌های فرعی خیابان نیکنام، خیابان عزیزی و خیابان صفا نیز تکمیل شده و در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
