پسوریازیس یک بیماری شایع پوستی است که در آن روی پوست برخی قسمت‌های بدن مثل قسمت‌های خارجی دست و پا، ضایعات قرمز رنگی به‌وجود می‌آید که پوسته‌های بسیار ظریف و نقره‌ای رنگ دارند. این بیماری وقتی آغاز می‌شود ممکن است محدود به یک نقطه باقی بماند و یا به شکل بسیار منتشر دربیاید و بر اساس وسعت درگیری مشکلاتی را از نظر ظاهری برای بیمار ایجاد می‌کند.
پسوریازیس می‌تواند از بدو تولد تا پایان عمر، در هر سنی آغاز شود، اما بیشتر در دو فاصله زمانی 16 تا 22 سال و 57 تا 60 سال آغاز می‌شود. البته در این زمینه آماری در دست نیست، اما بیشترین مراجعه به درمانگاه‌های پوست، زمانی است که افراد جوان تا میانسال هستند، حداقل به این دلیل که در این سنین اهمیت بیشتری به ظاهر خود می‌دهند.
این بیماری زمینه ارثی دارد، ولی این بدان معنا نیست که هر کس مبتلا به پسوریازیس شد، افراد دیگری هم قبلاً در خانواده او گرفتار بوده‌اند؛ گاه بیماران هیچ زمینه خاصی برای این بیماری در خانواده پیدا نمی‌کنند. گفت‌وگو با دکتر فرهاد ملک‌زاد، متخصص پوست و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی را درباره این بیماری و توصیه‌هایی که باید همه بیماران بدانند، بخوانید.
- پسوریازیس بیشتر بیماری زنانه است یا مردانه؟
- از این نظر نیز آمار ویژه‌ای برای ایران نداریم، اما در کتاب‌های خارجی نوشته شده که پسوریازیس هر دو جنس را به یک میزان مبتلا می‌کند. در این میان یک چیز مسلم است و آن این‌که خانم‌ها از نظر ظاهری بیشتر در اجتماع تحت فشار هستند.
- مثلا چه نوع فشارهایی؟
- خوب، شرایط خانم‌ها و آقایان در جامعه تفاوت می‌کند، در خیلی از مواقع می‌بینیم آقایی مبتلا به پسوریازیس بسیار وسیع است و به‌راحتی به زندگی خانوادگی‌اش ادامه می‌دهد، اما خانم‌هایی که پسوریازیس دارند، گاه درگیر مشکلات خانوادگی و حتی طلاق می‌شوند.
از سوی دیگر خانم‌ها نسبت به ظاهر خود حساس‌ترند و پوشش آن‌ها در محیط منزل کمتر از آقایان است، به همین دلیل برخی از خانم‌ها حتی بهبودی نسبی را نمی‌پذیرند و تمایل دارند به بهبودی کامل دست پیدا کنند؛ در حالی که آقایان و خانواده آن‌ها با بهبودی نسبی نیز کنار می‌آیند.
از خانواده که بگذریم، این بیماران در جامعه نیز دچار مشکلاتی می‌شوند، مثلاً ممکن است دوست یا همکار آن‌ها از دست دادن با آن‌ها امتناع کند یا در مکان‌های عمومی مثل استخرها به غلط تصور کنند که بیماری واگیر دارد و از ورود آن‌ها جلوگیری کنند. به این ترتیب ممکن است بیمار کم کم از اجتماع کناره‌گیری کند.
- و این کناره‌گیری به مشکلات بیشتر دامن می‌زند؟
- البته. جدا ماندن این افراد از اجتماع نهایتاً موجب بروز عوارض روانی و گوشه‌گیری در آن‌ها می‌شود. این موضوع خود باعث ایجاد یک توالی معیوب برای بیمار می‌شود، چرا که یکی از پایه‌های اصلی درمان در این بیماری داشتن آرامش روحی است.
- پس چه باید کرد؟
- ما باید به اجتماع آموزش دهیم که پسوریازیس آلوده کننده و مسری نیست. در این صورت اگر فردی به اطرافیان خود نام بیماری را اعلام کند، برخورد راحت‌تر و مراوده معمولی‌تری با او خواهند داشت. همین موضوع باعث خواهد شد که بیماران آسایش روانی بیشتر و زندگی پربارتری در اجتماع داشته باشند.
- مبتلایان به برخی بیماری‌ها نظیر دیابت، برای خودشان انجمن‌ها و گروه‌های خاصی دارند که در آن جمع می‌شوند، یکدیگر را ملاقات می‌کنند، فعالیت‌های آموزشی و تفریحی انجام می‌دهند و حتی خبرنامه، مجله و بروشورهای آموزشی چاپ می‌کنند؛ آیا افراد مبتلا به پسوریازیس هم چنین جمع‌هایی دارند؟
- در کشورهای خارجی بله. انجمن‌هایی وجود دارد که بیماران را عضو کرده و برای آن‌ها اطلاعات دارویی جدید و مطالب مفید آموزشی را می‌فرستند و حتی پانسیون‌هایی که بیماران را به صورت گروهی درمان می‌کنند؛ ولی در ایران فعلاً چنین امکاناتی برای بیماران پسوریازیسی وجود ندارد.
- درمان پسوریازیس سخت است؟
- این بیماری درمان‌های موضعی و یا خوراکی و تزریقی دارد و برخی انواع آن بسیار مقاوم به درمان هستند، تا جایی که ممکن است پسرهای مبتلا به پسوریازیس را از نظام وظیفه معاف کند، چون همان‌طور که گفتیم بیماری در شرایط پراسترس تشدید می‌شود.
- چه موقع از درمان‌های موضعی استفاده می‌شود و چه کسانی باید به صورت خوراکی یا تزریقی درمان شوند؟
- اگر بیماری محدود و خفیف باشد با درمان‌های موضعی به‌راحتی کنترل می‌شود اما در انواع شدید بهتر است از درمان‌های خوراکی و تزریقی استفاده کرد، اما آنچه که به تجربه ثابت شده این است که اگر بیمار بتواند با شرایط موجود اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی خود کنار بیاید و آرامش خود را حفظ کند، 90 درصد مسائل او حل خواهد شد.
- روی آرامش روح و روان تاکید زیادی می‌کنید، منظور شما از شرایط پراسترس و حفظ آرامش در آن زمان چیست؟
- داشتن آرامش و دور کردن استرس نابجا از خود در همه شرایط زندگی به بهتر زیستن افراد کمک می‌کند و ما به همه بیماران چنین توصیه‌ای می‌کنیم، استرس بیش از حد نه‌تنها برای افراد مبتلا به پسوریازیس، بلکه برای افراد سالم هم مضر است؛ اما زمانی که فرد مبتلا به پسوریازیس با مشکلی جدی مانند ورشکستگی یا از دست دادن نزدیکان مواجه می‌شود، ممکن است استرس بیش از حد بیماری را شعله‌ور کند و باعث انتشار بیشتر آن در بدن شود.
- درمان پسوریازیس هزینه‌های هنگفتی هم دارد؟
- خوشبختانه نه. بسیاری از داروهای مورد استفاده در درمان این بیماری زیر پوشش بیمه هستند. بیمه مدت درازی است که پوشش خوبی بر این داروها دارد.
- خیلی از بیماران می‌پرسند پسوریازیس بهبودی قطعی دارد یا نه. شما به این سؤال چه جوابی می‌دهید؟
- ما نمی‌توانیم به بیمار بگوییم آینده بیماری او چه می‌شود. ممکن است بیماری به‌طور ناگهانی بهبود پیدا کند و برای سال‌های طولانی اصلاً عود نکند، یا این‌که بیمار ناگزیر باشد کم و بیش با آن مدارا کند، یا این‌که به دنبال بروز یک مشکل، ناگهان گسترش پیدا کند.
- فرض کنیم دختر جوانی برای نخستین بار متوجه بیماری خود شده و از آینده خود نگران است، در کنار آن از پزشک می‌پرسد که به نامزدش درباره بیماری چه باید بگوید؟
- ما عملاً دوست داریم که بیماران با صداقت برخورد کنند، چون اگر همسر بیمار، وی را به همین صورت بپذیرد، بعداً هم اگر مسئله وسعت پیدا کند، فکر نمی‌کند که خانواده بیمار چیزی را از او مخفی نگه داشته‌اند، در حالی که اگر چنین چیزی گفته نشود و بعداً بیماری گسترش یابد ممکن است به مسائل خانوادگی منجر شود، اما متأسفانه ما می‌بینیم که در اغلب موارد این موضوع مخفی نگه داشته می‌شود و حتی ما پزشکان را نیز تحت فشار قرار می‌دهند که وانمود کنند این بیماری پس از ازدواج بروز کرده است؛ اما در نهایت به نظر من صداقت حرف اول را می‌زند و کسی که به طرفش علاقه‌مند باشد به خاطر یکی دو ضایعه قرمز پوسته‌دار وصلت را بر هم نمی‌زند!
- با توجه به این‌که پسوریازیس جنبه ژنتیکی دارد، سؤال دیگر بیماران این است که آیا اگر ما بچه‌دار شویم، فرزندمان هم به بیماری مبتلا می‌شود؟
- پاسخ ما به این بیماران آن است که شما می‌توانید بچه‌دار شوید و دلیلی ندارد هر کودکی که متولد می‌شود پسوریازیس بگیرد. ممکن است این بیماری در نسل بعد از شما وجود نداشته باشد و در دو یا سه نسل بعد خودش را نشان دهد، به همین دلیل در ابتدای بحث گفتیم بیماران پسوریازیسی حتی گاه فرد دیگری را مبتلا به این بیماری در خانواده پیدا نمی‌کنند.
- بیماران مبتلا به پسوریازیس برای بهبود بیماری چه تغییراتی را باید در سبک زندگی خود ایجاد کنند و از چه چیزهایی اجتناب کنند؟
- خوشبختانه بیماران مبتلا به پسوریازیس به دلیل کثرت مراجعه به پزشک، آموزش خوبی درباره بیماری خود دریافت می‌کنند و کم کم مدیریت صحیح بیماری را یاد می‌گیرند. اما از سوی دیگر همین موضوع گاه آن‌ها را خسته می‌کند و دیگر به پزشک مراجعه نمی‌کنند و در درمان خودسرانه عمل می‌کنند.
این خودسری‌ها گاه برای بیمار بسیار گران تمام می‌شود، مثلاً ما بیمارانی داشتیم که ماهیانه چند تیوب پماد کلوبتازول را بر روی پوستشان استعمال می‌کردند و متأسفانه در درازمدت دچار عارضه‌های جدی مثل دیابت، فشار خون و از کار افتادن غده فوق کلیه شده بودند. بنابراین بیماران باید به‌طور منظم با پزشک خود در تماس باشند و نحوه مصرف صحیح داروها را یاد بگیرند.
نکته دیگر این‌که بسیاری از بیماران به دلایل متعدد مثلاً این‌که دوست ندارند لباسشان چرب شود، یا حوصله مالیدن پمادهای موضعی را بر روی پوستشان ندارند و یا کسی نیست که نواحی پشت را برایشان چرب کند، از مصرف پمادهای موضعی خسته می‌شوند و خواهان استفاده از داروهای خوراکی هستند. این انتخاب درست نیست.
- چرا؟
- زیرا پسوریازیس یک بیماری مزمن است که ممکن است سال‌ها با بیمار همراه باشد، استفاده از داروهای خوراکی در درازمدت عوارض بیشتری نسبت به داروهای موضعی دارد.
- از باید و نبایدهای زندگی با پسوریازیس می‌گفتید.
- از بیماران خواهش می‌کنیم استرس خود را کم کنند. در صورتی که به مشاوره با روان‌پزشک نیاز دارند، حتماً این کار را انجام دهند، از آفتاب و فضای باز مثل کوه و دشت و استخر یا دریا تا حد امکان استفاده کنند، یا در صورت امکان از بالکن یا پشت بام منزل برای آفتاب گرفتن بهره ببرند؛ ورزش مناسب و کار مناسب داشته باشند، غذاهای دریایی مصرف کنند و در نهایت سعی می‌کنیم از همسر بیمار بخواهیم رفتار مناسب و برخورد صحیحی با بیماری داشته باشد تا آرامش روحی همسر خود را فراهم کند.
- درباره داروها چه‌طور؟
- در این مورد نخست پزشکان وظیفه دارند دارو را طوری به بیمار بدهند که مصرف درازمدت آن عوارضی را ایجاد نکند. وظیفه بیماران هم این است که کمترین مقدار داروها را مصرف کنند و این موضوع حتی در مورد پمادهای موضعی هم صدق می‌کند، چرا که مصرف بیش از حد پمادها هم همان‌طور که اشاره شد می‌تواند عوارض بدی به دنبال داشته باشد.
- برای مراقبت از قسمت‌های درگیر پوست، به‌جز مصرف دارو چه کارهایی باید کرد؟
- این قسمت‌ها نباید تحت فشار زیاد قرار بگیرند و یا دچار آسیب‌هایی مانند بریدگی، زخم و ضربه مثل کیسه کشیدن شدید در حمام و خاراندن شدید شوند. پس از خوب شدن هر ناحیه از پوست نیز حتماً باید آن را با یک کرم معمولی به‌طور مرتب چرب نگه داشت، حتی اگر هیچ ضایعه‌ای روی پوست دیده نشود، باید مرتب چرب شود تا از عود بیماری در آن قسمت پیشگیری شود.
- آیا آفتاب تأثیری در بهبودی یا تشدید بیماری دارد؟
- نور آفتاب در 80 تا 90 درصد بیماران پسوریازیسی موجب بهتر شدن پوست می‌شود و چنانچه بیماری متوجه شود که آفتاب پوستش را بهتر می‌کند، مثلاً در تابستان بهتر می‌شود، باید از این موهبت کشورمان استفاده کند.
- در پایان، آیا به‌تازگی تحولاتی در حیطه درمان پسوریازیس اتفاق افتاده؟
- جدیداً داروهایی به بازار عرضه شده که بسیار گران هستند، دوره درمان آن‌ها چند میلیون تومان تمام می‌شود و هنوز عوارض احتمالی آن‌ها روشن نیست، به همین دلیل نمی‌توان نام آن‌ها را تحول درمانی گذاشت و فعلاً استفاده از آن‌ها را به همه بیماران توصیه نمی‌کنیم.
