اما از چندین سال گذشته به دنبال سیل واردات چای خارجی به داخل و به وجود آمدن مشکل تامین مابه‌التفاوت بهای خرید تضمینی چای و تسویه‌نکردن‌حساب چایکاران با سازمان تعاون روستایی، شاهد رکود در تولید این محصول و کاهش حجم تولید و ورشکستگی کارخانه‌های چای‌سازی هستیم.
به نحوی که با وجود 162 کارخانه چای‌سازی -52 کارخانه در استان گیلان و 10 کارخانه در استان مازندران- طی سال گذشته، صاحبان حدود 66 کارخانه - 58 کارخانه در گیلان و مابقی در استان مازندران- به دنبال ورشکستگی تسویه حساب کرده‌اند.
این در حالی است که به دنبال ادامه این روند در جدیدترین اقدام، معاون اجرایی رئیس‌جمهور، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی را جهت استفاده کارکنان در محل کار و خدمت، به مصرف چای تولید داخلی ملزم کرده است.
براساس این ابلاغیه، مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در راستای حمایت از محصولات داخلی و نظارت بر کیفیت چای مصرفی آماده شده‌اند، برای اجرای این بخشنامه اقدامات پشتیبانی لازم را با تامین چای ایرانی درجه یک، انجام دهند.
از آنجایی که برداشت بهاره امسال چای با توجه به شرایط اقلیمی با 15 روز تاخیر مواجه شد، پیش‌بینی شده است به دلیل تاخیر در برداشت برگ سبز، امسال میزان چای تولیدی یک سوم کمتر از سال گذشته باشد.
البته نوسان قیمت جهانی چای، موجب افزایش قیمت این محصول در بازار داخلی هم شده است.
رئیس اتحادیه چایکاران شمال در این باره به همشهری می‌گوید: 83 درصد چایکاران در شمال دارای باغ‌های زیر یک هکتار هستند و اکثر آنان قادر به پرداخت دستمزد برای کارگر نیستند، از این رو از خانواده‌های خود برای برداشت محصول استفاده می‌کنند.
ایرج هوسمی، با بیان اینکه وی نیاز مصرفی چای خشک در کشور سالانه معادل 1100 تن است، اظهار میکند: تنها 23 درصد از این میزان توسط تولید داخل تامین می‌شود و سالانه 80 تا 90 تن چای آن هم به صورت قاچاق به کشور وارد می‌گردد که سود کلانی را نصیب واسطه‌ها و قاچاقچیان میکند.
به گفته وی همین سود بالا در قاچاق است که نمی‌گذارد بازار چای در کشور ساماندهی شود.
وی با تاکید بر اینکه تا قبل از سال 82 چایکاران کشور می‌توانستند تا 70 هزار تن هم تولید داشته باشند، می‌افزاید: متاسفانه هم‌اکنون از میزان تولید 70 هزار تنی چای در سال 82 به تولید 27 هزار تنی در سال رسیده‌ایم که این میزان تقلیل خود، جای سوال دارد.
تشکیل تعاونی چایکاران
مابه‌التفاوت قیمت خرید چای، عدم تسویه‌حساب چایکاران با سازمان تعاون روستایی جهت عقد قرارداد و مشخص نبودن وضعیت اعطای وام‌های به‌زراعی به کشاورزان همگی از علل بروز مشکلاتی بر سر راه چایکاران و صاحبان کارخانه‌های چای‌سازی است.
هر چند که وزیر جهاد کشاورزی درباره وام‌های فوق به صراحت می‌گوید: پرداخت وام‌های به‌زراعی امسال چایکاران حذف نشده است. به گفته محمدرضا اسکندری، امسال وام‌های به‌زراعی فقط مطابق هر سال که در ردیف بودجه در نظر گرفته می‌شد، آورده نشده است، اما چایکاران مطمئن باشند تسهیلاتی که همه‌ساله داده می‌شد، به کشاورزان پرداخت خواهد شد.
وی احیا و نوسازی باغ‌های چای را از الویت‌های برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی دانسته و می‌افزاید: در این راستا باید نوسازی 30هزار هکتار باغ چای به وسیله نهال جدید چای صورت گیرد که این نهال‌ها باید از خارج وارد شده و یا توسط بخش تحقیق تولید گردد.
وی خرید تضمینی چای را از اقدامات حمایتی این محصول می‌داند و معتقد است: با روی کار آمدن سیستم اتحادیه مرکزی تعاونی‌های روستایی در طول 2 سال اخیر، تمام چای تولید شده به فروش رفته است.
اسکندری با اشاره به اینکه هم‌اکنون در حال تعیین تکلیف چای‌های سنواتی هستیم، اظهار میکند: 78هزار تن از چای‌های سنواتی که در انبارهای دولتی بوده‌اند به فروش رفته‌اند و هم‌اکنون در حال پیگیری فروش 150هزار تن چای سنواتی انبارهای غیردولتی هستیم.
جالب اینجاست که وزیر جهاد در پاسخ به علت کم‌بودن افزایش بهای خرید برگ سبز چای هم معتقد به نظر اعضای شورای اقتصاد در این زمینه است. در این باره عضو اتحادیه چایکاران شمال، عنوان میکند: هزینه تولید هر کیلوگرم برگ سبز چای از زمان برداشت تا وقتی به دست کارخانه‌ها می‌رسد، برای کشاورزان 473 تومان است.
به گفته پرویز شعبانی، از 185کارخانه چای‌سازی در گیلان و مازندران، تاکنون 110 کارخانه موفق به عقد قرارداد با تعاون روستایی به عنوان مشاور خرید شده‌اند و 75 کارخانه باقی‌مانده به علت بدهی که از سال قبل به این سازمان دارند، نتوانسته‌اند قرارداد منعقد کنند که این امر مشکلاتی را برای کشاورزان بوجود آورده است.
وی با انتقاد از قیمت‌های تضمینی اعلام شده برای خرید برگ سبز چای، اعلام میکند: درحالی‌که اعضای شورای اقتصاد، قیمت تضمینی برگ سبز درجه یک را 340 تومان و درجه 2 را 198 تومان در هر کیلو اعلام کرده‌اند، قیمت هر کیلو برگ سبز چای برای کشاورزان 473 تومان تمام می‌شود.
این در حالی است که بر اساس مصوبه شورای اقتصاد در مورخ 22 اسفند 85، نحوه خرید و قیمت برگ سبز جای با نرخ دیگری به دستگاه مجری ابلاغ شده است. بر این اساس مقرر شده که سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، به عنوان دستگاه مباشر، مسئول خرید و تحویل‌گیری برگ سبز چای به نرخ خرید تضمینی در کارخانه‌های چای که به عنوان مرکز خرید تعیین می‌شوند، باشد.
افزایش 20 درصدی قیمت پایه واردات
به دنبال افزایش بهای جهانی چای بهای این محصول کشاورزی نیز در داخل افزایش یافته است به نحوی که ادامه این روند تا چند ماه آینده نیز قابل پیش‌بینی است.
رئیس هیات مدیره اتحادیه بازرگانان و توزیع‌کنندگان چای ایران، می‌گوید:قیمت پایه واردات چای با افزایش 20 درصدی در سال جدید همراه بوده است اما با وجود بالا بودن تعرفه، موجب رشد قاچاق چای می‌شود.
پیش از این قیمت پایه واردات چای حداقل 5/2 دلار محاسبه می‌شد که در حال حاضر با وجود این افزایش 3 دلار محاسبه خواهد شد.
دریانی، با انتقاد از اتخاذ تصمیم افزایش قیمت پایه واردات چای، اظهار میکند: اتخاذ این تصمیم و تعرفه بالا، موجب واردات چای‌های ارزان قیمت و یا کم اظهاری چای گران قیمت وارداتی از سوی برخی سودجویان شده است.
وی با بیان اینکه تعرفه واردات چای در حال حاضر 30 درصد است، تاکید میکند: مسئولان باید با حل مشکلات قانونی واردات چای و جلوگیری از افزایش تعرفه آن، زمینه‌های واردات قانونمند چای را فراهم کنند. باید به این نکته توجه کرد که در حال حاضر قیمت تجاری هر کیلوگرم چای به 1200تومان رسیده است.
اعتبار 800 میلیارد تومانی خرید
مجلس دولت را در سال جاری مکلف به خرید تضمینی برگ سبز چای کرده است. این طور که به نظر می‌رسد با وجود تکلیف مجلس به دولت انجام این اقدام با مشکلاتی همراه است.
یک عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این باره می‌گوید: پیشنهاد مسئولان استانی این است که چای درجه یک با قیمت هر کیلو 450 تومان و درجه 2 با قیمت 250 تومان خریداری شوند و در فصل بهار هم فقط چای درجه یک خریداری شود.
به گفته اسدالله عباسی، متاسفانه در این زمینه اعضای شورای اقتصاد یک طرفه و یک‌جانبه تصمیم‌گیری کرده‌اند. وی بر این باور است که هر چند امسال اعتبار 800 میلیارد تومانی برای خرید تضمینی محصولات کشاورزی در بودجه 86 دیده شده است، اما در زمینه توزیع کودهای شیمیایی و نهادهای کشاورزی، پرداخت به موقع وام به‌زراعی به کشاورزان و تعیین قیمت خرید برگ سبز چای و وضعیت کارخانه‌داران کماکان مشکلاتی وجود دارد.
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی کارخانه‌های چای شمال هم در این باره می‌گوید: با سخت‌گیری‌های شورای اقتصاد، کارخانه‌های چای شمال در آستانه تعطیلی قرار گرفته‌اند.
به گفته سعید رحمت سمیعی، در سال 84 سیاست سازمان تعاون روستایی خرید تضمینی برگ سبز چای و خرید تضمینی چای خشک بود و از آنجا که زمینه چای در سال 83 در کشور با طرح کشت چای در 700 هزار هکتار کم بود، سبب شد تا مدیران کارخانه‌ها چای خود را با قیمت قابل قبولی در سال 84 بفروشند و مجموع بدهکاری آنها به سازمان تعاون روستایی بابت بهای برگ سبز خریداری شده در حدود 800 میلیون تومان باقی بماند.
