از جمله دلایل عمده‌ای که در آن زمان برای حمله برشمرده شد، وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق و ارتباط صدام با القاعده بود. شواهد و مدارکی که پس از جنگ به دست آمد، نشان داد که در زمان حمله آمریکا به عراق، هیچ‌گونه سلاح کشتار جمعی در عراق وجود نداشت.
با وجود این، بغداد در 20 فروردین 82 سقوط کرد و عراق به اشغال آمریکا و انگلیس درآمد. بوش مدعی آوردن دمکراسی، صلح و رفاه برای عراق بود. رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا در سخنرانی 12 اردیبهشت 1382 خود گفت: «ماموریت ما تمام شد و جنگ خاتمه یافت».
اما بیش از 4 سال است که درگیری‌‌ها ادامه دارد و صدها هزار کشته، شهید و مجروح، 3 میلیون مهاجر جدید که مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند، تخریب ده‌‌ها شهر عراق و صدها میلیارد دلار هزینه نبرد نظامی‌بی‌پایان و برجا گذاشتن بیش از 5 میلیون یتیم و فرزند بی‌سرپرست (بر اساس گزارش مجمع جهانی سیاست سازمان ملل متحد) دستاورد آن است.
جهت تبیین عملکرد ایالات متحده در عراق جدید، به برخی گفتار و رفتار ضد و نقیض مقامات آمریکایی و گزارش‌های صلیب سرخ جهانی، سازمان ملل متحد و برخی سازمان‌های غیردولتی که گویای نوع نگرش و عملکرد آمریکا در عراق است، اشاره می‌شود:
1. رایس مشاور وقت امنیت ملی آمریکا: «ما به عراقی‌ها کمک می‌کنیم تا عراقی یکپارچه، آزاد و آرام در داخل و در کنار همسایه‌های خود بسازند... دولتی که به حقوق مردم عراق و حاکمیت قانون پایبند باشد و این راهی است که به دموکراسی ختم می‌شود».
2. نیروهای اشغالگر در حین جنگ و اشغال عراق، در محافظت از میراث فرهنگی و آثار باستانی عراق. حفظ مساجد و عتبات عالیات، کلیساها، مدارس و... ناتوان بوده‌اند. اما دونالد رامسفلد می‌گوید: «گاهی برخی مسائل در حین جنگ اتفاق می‌افتد... آزادی، اینها را هم دارد».
3. نیروهای آمریکا و انگلیس، در جنگ عراق از سلاح‌های زخم‌زا و غیرمتعارف استفاده کردند؛ سلاح‌هایی که کاربرد آنها، برخلاف معاهدات بین‌المللی بوده و یا در افکار عمومی‌غیرقابل قبول محسوب می‌شوند. راندولف آلز - سرهنگ نیروی دریایی آمریکا ـ می‌گوید: «ژنرال‌ها بمب آتش‌زا را دوست دارند. این بمب، اثرات روانی شدیدی بر دشمن دارد».
4. نظامیان آمریکا و انگلیس، هزاران عراقی را بدون طی مراحل قانونی دستگیر و بازداشت کرده‌اند. زندان ابوغریب در بغداد، وحشتناک‌تر از گوانتاناموست. بسیاری از این زندانی‌ها به انجام هیچ جرمی‌محکوم نشده‌اند.
5. نیروی ائتلاف تحت رهبری آمریکا، به بهانه نابودی «پناهگاه» تروریست‌ها و ستیزه‌جویان در حمله به شهرهای عراق بیش از100 هزار نفر را بی‌خانمان و آواره کرده یا به قتل رساندند. چارلز اسواتاک - ژنرال آمریکایی - می‌گوید: «در حمله به شهرها، زمانی که هدفی را برمی‌گزینیم به سمت آن می‌رویم و به هر وسیله‌ای آن را به تصرف خود در می‌آوریم. من همواره سخن ویسکانت اسلیم را در جنگ برمه به یاد می‌آورم که می‌گفت برای شکستن درخت گردو از پتک استفاده کنید. این دقیقا همان کاری است که ما در عراق انجام می‌‌دهیم و هر زمان که لازم بدانیم، از قدرت خردکننده خود استفاده می‌کنیم».
آندرو دل‌گوریو ـ کاپیتان نیروی دریایی آمریکا ـ می‌گوید: «می‌رویم و هر ستیزه‌جویی را می‌کشیم.... من موفقیت آمریکا در عراق را در ادامه کشتار در عراق می‌دانم».
اقدامات سیاسی آمریکا در عراق
نتیجه انتخابات مجلس ملی عراق و برتری فهرست ائتلاف موحد (شیعه) در عراق، در کنار روی کار آمدن چهره‌های عمدتا مبارز مذهبی و ملی در مجلس و دولت و عقب‌ماندن چهره‌های لائیک و سکولار در عرصه‌های انتخاباتی، به همراه ائتلاف قوی شیعه، کرد و برخی جریانات سنی در عراق جدید، نقطه عطف هزیمت آمریکا و رویکرد جدید غیردموکراتیک و ناصحیح ایالات متحده و بریتانیا در عراق جدید شد.
زلمای خلیل‌زاد - سفیر وقت آمریکا در عراق - با ماموریت مذاکره با تروریست‌ها، معامله با بعثی‌های مجرم و مقابله با احزاب و شخصیت‌های برخاسته از درون جامعه عراق وارد بغداد شد.
حاصل تلاش وی، کشتار و آوارگی بیشتر مردم، گسترش ناامنی، گستاخ شدن جریانات تروریستی و مشروعیت بخشیدن به آنها، آزادی بخش عمده‌ای از تروریست‌ها از زندان‌ها، تلاش برای تضعیف جدی دولت منتخب دموکراتیک در عراق، ایجاد فتنه ساختگی درگیری شیعه و سنی از یک‌سو و شکست جمهوریخواهان در انتخابات پارلمان مجالس آمریکا و اعمال فشار افکار عمومی‌و سیاسی و اعتراض به عملکرد بوش و نومحافظه‌کاران در عراق، از سوی دیگر بود.
در چنین شرایطی، دولتمردان و مقامات شاخص عراق از جمهوری اسلامی‌ایران درخواست کردند مذاکرات رسمی‌و 3 جانبه تهران – بغداد – واشنگتن با هدف کمک به دولت و ملت عراق انجام شود.
مذاکرات ایران، آمریکا و عراق
توصیه‌های بیکر – همیلتون به کاخ سفید، اعتراف به شکست نومحافظه‌کاران در عراق، شکست جمهوریخواهان در انتخابات پارلمانی، تایید رفتار منطقی و سازنده جمهوری اسلامی‌ایران در تحولات عراق از سوی رهبران عراقی، پیوندهای دیرینه مردم و مبارزین «دیروز عراق» و رهبران سیاسی «امروز عراق جدید» با تهران، عملکرد مثبت ایران در مخالفت سیاسی با پدیده شوم اشغالگران و حمایت از شأن و منزلت ملی و مذهبی رهبران و عزت مردم عراق با تأکید بر هویت اسلامی– عربی عراق، نقش مؤثر ایران در حمایت از فرآیند سیاسی عراق و کمک اساسی به بازسازی این کشور (تامین برق، سوخت و...)، از علل اصلی درخواست مکرر مقامات عراقی در تحقق مذاکره تهران – واشنگتن با هدف برون رفت عراق از چالش‌های موجود به شمار می‌رود.
مذاکراتی که تنها هدف اصلی آن کمک به دولت و مردم عراق در برقراری امنیت و ثبات در این کشور است و تاکنون 3 مرحله آن در بغداد برگزار شده است. در جریان مذاکرات مذکور طرفین (تهران - بغداد - واشنگتن) دیدگاه‌های خود را به روشنی بیان کردند.
جمهوری اسلامی‌ایران در مذاکرات تاکید کرد که:
- ما به‌رغم متحمل شدن خسارات فراوان مادی و معنوی که در اثر تجاوز رژیم صدام حاصل شد همواره در کنار مردم و مبارزین عراقی بوده و به دلیل سیاست‌های غیرانسانی رژیم صدام بیش از 3 دهه، میزبان حدود 3 میلیون پناهجوی عراقی بوده‌ایم و از فرآیند سیاسی در عراق جدید حمایت کرده‌ایم.
- ملت عراق با داشتن سرزمینی غنی و بهره‌مند از مواهب خدادادی به دلیل عملکرد نادرست و طولانی‌مدت آمریکا در تداوم وضعیت عملی اشغال عراق با مشکلات فراوانی مواجه شده است. استمرار فضای ناامنی، کشتار بی‌گناهان، تخریب کلیه زیربناهای اقتصادی، برق، صنعت و نفت، به دلیل فقدان یک ساختار دفاعی و امنیتی قوی و کارآمد ملی، در برابر تجاوزات و اقدامات تخریبی و تروریستی و عدم واگذاری اختیارات کافی به دولت منتخب دموکراتیک عراق در به کارگیری قوای مسلح و همچنین عدم شناخت نیروهای عمل‌کننده بیگانه از فرهنگ و حساسیت‌های دینی و برخی شیوه‌های عملکرد و ناصحیح، موجب شده است ضمن ایجاد بدبینی‌های قومی– مذهبی تأثیر طرح‌های امنیتی را در برقراری ثبات و آرامش تضعیف کند.
- جمهوری اسلامی‌ایران ضمن تاکید بر اهمیت همکاری‌های منطقه‌ای در کمک به ثبات و آرامش منطقه و نقش مؤثر یکایک کشورهای منطقه و همسایگان عراق، هرگونه حمایت از دولت دموکراتیک منتخب عراق را وظیفه خود دانسته و حفظ وحدت، تمامیت ارضی و سیادت ملی عراق را با عنایت به اهمیت همزیستی مسالمت‌آمیز تمامی‌قومیت‌ها و مذاهب، حائز اهمیت می‌داند.
مذاکرات تهران – بغداد – واشنگتن، با هدف کمک به دولت و ملت عراق و برقراری ثبات و آرامش در این کشور صورت پذیرفته است. این مذاکرات جدی و صریح بوده و دولت عراق نقش اصلی را در آن ایفا می‌کند.
مذاکره علیه هیچ طرفی نیست و ثمره احتمالی آن در راستای مصالح جمعی منطقه و مردم عراق خواهد بود و شرط اساسی پیشرفت آن، اهتمام نیروی ائتلاف در خارج کردن عراق از «وضعیت اشغالی» به سوی «اعاده حاکمیت و استقلال ملی» عراق و حمایت از نقش مثبت تمامی‌جریانات ملی و مذهبی داخل عراق و همسایگان در کمک به دولت منتخب دموکراتیک عراق و برقراری صلح و آرامش در منطقه خواهد بود.
همشهری دیپلماتیک
نیمه شهریور 86
