دستیابی به این اهداف در آغاز قرن ۲۱ میلادی همان قدر ضرورت دارد که در آغاز قرن بیستم میلادی، صنعتی شدن یا داشتن شبکه برق و تلگراف اهمیت داشت.
شهر دانش پایه، شهری است که در آن ارزش افزوده حاصل از دانش به بیش از ۵۰درصد تولید ناخالص به ثمر رسیده باشد، یعنی جایگاهی که کشورهای توسعه یافته ۴۰ سال پیش به آن دست یافته اند.
این ارزش افزوده از رشته های صنایع بافن آوری بالا ،خدمات مولد، تحقیق و توسعه خدمات مالی، ارتباطات و پردازش اطلاعات و ... باید حاصل شود. بطور مثال یکی از شاخص های شهر دانش پایه، تعداد مقالاتی است که از دانشگاه های آن در نشریات علمی تخصصی معتبر جهان به چاپ می رسد.
رسیدن به این مرحله به معنای گذار از جامعه صنعتی به پساصنعتی یا ورود به عصر اطلاعات است و نرسیدن به این مرحله یعنی تکرار آنچه موجب پدیده ای چون استعمار گشت.
شهر جهانی، نتیجه دانش پایه شدن اقتصاد است. به عبارت دیگر جهانی شدن پی آیند ناچاری از ورود به عصر اطلاعات است. غلبه اقتصاد دانش در کشورهای توسعه یافته، امکان تکمیل فرآیند صنعتی شدن را در کشورهای توسعه یابنده (جهان سوم) فراهم آورده است.
از این رو فرآیند تولید کالا (خط تولید صنعتی) در جهان از لحاظ فنی همسان و همزمان شده است و به تبع آن گردش سرمایه نیز خصلت جهانی یافته است.
شهرهای جهانی یا محل اتصال و تعامل اقتصاد ملی با جهانی محسوب می شوند یا گره گاه های جریان جهانی دانش، کار، کالا و سرمایه اند. این شهرها برای داشتن چنین خصلتی باید از لحاظ شبکه های زیربنایی، فضای فعالیت و زیستن معیارهای جهانی داشته باشند.
در غیر این صورت هم چنین شهرهایی و هم اقتصاد ملی آنها از توسعه پایدار بازمی مانند. این ستم به خصوص در چند دهه گذشته به شهر تهران روا داشته شد، از این رو محل چادرزدن شیخ نشینان به شهرهای برتر منطقه تبدیل گشت و با بهره گیری از جریان کالا و سرمایه به ایران، آباد شد.
شهر هوشمند، یعنی شهری که در آن تولید فرهنگ، گفتگوی تمدن ها، مشارکت اجتماعی و سیاسی، نمایشگاه ها و همایش های جهانی هنری، علمی، تجاری، مسابقات برتر جهانی (چون المپیک) و ... صورت می گیرد و برپا می شود. چنین شهری شایسته تمدن و هوش ایرانی و شرط توسعه پایدار جامعه ما است.
شهر تهران سرمایه زیربنایی، مالی، انسانی و به خصوص اجتماعی بی همتایی را از دوران مشروطیت (که بطور قانونی پایتخت ایران شد) تاکنون در خود انباشت کرده که در سطح خاورمیانه نیز بی نظیر است.
در گذشته به دلیل انزواجویی بی دلیل و تمرکززدایی «سلبی» که به جای توسعه دیگر مناطق ایران به ضد توسعه تهران عمل می کرد، شهر تهران نتوانست از این سرمایه ها بهره گیرد و راهبر توسعه پایدار ایران شود.
این رویکردها و راهبردهای سلبی در سند چشم انداز و برنامه چهارم توسعه کنار گذاشته شده اند و رسیدن به جایگاه برتر منطقه آسیای جنوب غربی با اقتصاد دانش پایه و تعامل مثبت با اقتصاد جهانی در دستور کار قرار گرفته است. این فرصت پیش روی تهران است، آیا می تواند از آن بهره بگیرد؟
