این در حالی است که امروزه ثابت شده موفقیت دراز‌مدت کودکان به میزان توانایی‌های یادگیری آنها وابستگی زیادی ندارد بلکه بیشتر مربوط می‌شود به توانایی آنها در تطبیق اجتماعی‌شان با محیط. کمبود مهارت‌های اجتماعی کودکان شاید دلیلی بر اینکه آنها دچار اختلالات یادگیری هستند، نباشد.
اما کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند معمولا در برقراری روابط اجتماعی مشکل بیشتری دارند. اگرچه در بعضی موارد، کودکان با وجود ناتوانی در یادگیری، مهارت بالایی در ایجاد ارتباطات اجتماعی دارند اما چنین نمونه‌هایی بسیار کم هستند و به نظر می‌رسد این کودکان در ایجاد ارتباطات خوب اجتماعی، مهارت کمتری دارند. معمولا به‌دلیل اینکه همسالان این کودکان، کمتر آنها را می‌پذیرند و به‌طور نامناسبی با آنها رفتار می‌شود، آنها نیز در موقعیت‌های اجتماعی رفتارهای ناهنجاری از خود بروز می‌دهند. این کودکان برای درست رفتار کردن به کمک شما و یادگیری تکنیک‌ها و مهارت‌های اجتماعی نیاز دارند.
پریا هر وقت با مادرش به مهمانی می‌رفت، باعث اوقات‌تلخی او می‌شد؛ در بازی با بچه‌ها نوبت را رعایت نمی‌کرد، در بازی‌های گروهی شرکت نمی‌کرد یا بازی را به دعوا می‌کشاند. وقتی مادرش مشغول صحبت با دیگران بود، وسط حرف او می‌پرید. پریا خیلی زود عصبانی می‌شد و نمی‌توانست عصبانیت خود را کنترل کند و با داد زدن و کتک‌کاری عصبانیتش را نشان می‌داد.
این کار او، مادرش را در مهمانی شرمنده می‌کرد. مادرش انتظار داشت او باادب باشد اما پریا یک کودک 5ساله بود و هنوز یاد نگرفته بود چگونه باید رفتار کند تا در اجتماع کوچک اطرافش مورد قبول واقع شود. بیشتر کودکان مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را با مشاهده رفتارهای اطرافیان در موقعیت‌های مختلف و نحوه برخورد آنها در وضعیت‌های خاص اجتماعی، کسب می‌کنند. کودکان سعی می‌کنند برخوردهای موفقی که در دیگران می‌بینند را تقلید کرده و از تکرار عکس‌العمل‌های ناموفقی که در اطرافیان تشخیص می‌دهند، خودداری کنند.
اما این کار برای کودکانی که در یادگیری مشکل دارند، دشوار بوده و لازم است از روش‌های مستقیم‌تری برای آموزش به آنان استفاده کنیم. البته همه کودکان ناتوان در یادگیری و در برقراری ارتباط اجتماعی مشکل ندارند ولی اگر کودک شما، به‌دلیل کمبود هوش، اختلال شدید یادگیری یا ناتوانی در درست صحبت کردن در ایجاد ارتباط با دیگران مشکل دارد یا اگر کودک شما بیش فعالی و کم‌توجهی داشته و در کنترل عکس‌العمل‌ها و حرکاتش ناتوانی و مشکل دارد، لازم است به او برای این کار آموزش دهید.
از کجا بفهمیم؟
معمولا عدم توانایی کودکان در برقرار کردن ارتباطی موفق در اجتماع به شکل‌های مختلفی در برخوردهای آنها ظاهر می‌شود. در ادامه بعضی از این نشانه‌های ظاهری ارائه شده است. اگر موارد زیر در فرزند شما دیده‌می‌شود، احتمالا دچار کمبود مهارت‌های اجتماعی لازم برای یک زندگی موفق بوده و نیاز است که مهارت‌های اجتماعی لازم را به او آموزش دهید: در موقعیت‌های اجتماعی رفتارهای نامناسبی از خود نشان می‌دهد، نمی‌تواند نتایج منطقی و بدیهی رفتارهای خود در محیط را پیش‌بینی کند، نمی‌تواند کلام خود را با عکس‌العمل‌های شنوندگان هماهنگ کند، در ایجاد ارتباطات پیچیده اجتماعی مانند متقاعد کردن دیگران، توافق کردن با آنها و پذیرش انتقادهای دیگران مشکل دارد، از طرف همسالانش طرد می‌شود و کودکی منزوی است، مدام از طرف معلمان و مربیانش مورد انتقاد قرار می‌گیرد، در محیط‌ها و اجتماعات جدید و نا‌آشنا به سختی خود را تطبیق می‌دهد، معمولا بزرگسالان در مورد او به‌طور منفی قضاوت می‌کنند، زود عصبانی می‌شود و قدرت تحملش بیش از حد، کم است، هنگام صحبت کردن کلمات را به‌طور نا‌بجا و غیر‌منطقی به‌کار می‌برد و در فهم و نتیجه‌گیری از صحبت‌های دیگران دچار مشکل می‌شود.
در سالن تشریح
لازم است شما به عنوان والدین، به فرزند خود قدم به قدم کمک کنید تا مهارت‌های اجتماعی مورد نیازش برای موفقیت در زندگی را یاد بگیرد و آنها را افزایش دهد. این به هیچ وجه کار دشواری نیست ولی برای فرزندتان ضروری است. یکی از تکنیک‌های ساده مورد استفاده برای کمک به گسترش مهارت‌های اجتماعی کودکان، تشریح اجتماعی نام دارد. در این روش، شما با آنالیز و موشکافی اشتباهاتی که فرزندتان در برخوردهای اجتماعی‌اش مرتکب شده است و آموزش روش‌های جایگزین صحیح برای آن موارد، به رشد مهارت‌های اجتماعی او کمک می‌کنید. این روش به‌ویژه به کودک کمک می‌کند که متوجه روابط علت و معلولی بین رفتارهای اجتماعی خود و عکس‌العمل‌های دیگران نسبت به آنها بشود.
این کاری است که شما باید انجام دهید: پس از اینکه فرزندتان مرتکب یک برخورد اجتماعی نادرست شد، باید با او در مورد اتفاقی که افتاده است، صحبت کنید. هدف شما آموزش دادن موارد زیر به فرزندتان است: تشخیص اشتباه‌اش،تشخیص فردی که در نتیجه اشتباه‌اش صدمه خورده ،تشخیص روش‌های اصلاح اشتباه‌اش و ارائه نمونه‌های رفتاری جایگزین برای جلوگیری از تکرار اشتباهی که مرتکب شده.
اما هرگز فراموش نکنید که این تشریح اجتماعی، تنبیه و سرزنش کودک نیست بلکه نوعی برخورد حمایتی سازنده از طرف شماست تا به کودک در حل مشکلش کمک بشود.
دعوا برای اسباب‌بازی
مثلا در موقعیتی که فرزند شما دوستی دارد که با هم سر یک اسباب بازی دعوایشان شده است و دوستش با ناراحتی به خانه‌شان می‌رود، شما باید او را متوجه مشکل کنید: اشتباه کودک چه بوده؟ دعوا سر یک اسباب‌بازی. از کودک بپرسید که آیا می‌داند از اشتباه او چه کسی ضرر کرده و آسیب دیده؛ دوست فرزند شما صدمه دیده چراکه با ناراحتی آنجا را ترک کرده و به خانه رفته است ولی خود فرزند شما هم صدمه خورده است برای اینکه دوستش دیگر حاضر نیست با او بازی کند.
به کودک کمک کنید روش‌های اصلاح اشتباه را درک کند؛ فرزند شما باید پیش دوستش برود و سعی کند دوباره با او دوست بشود. ممکن است پیشنهاد بدهید که فرزندتان برای به‌دست‌آوردن دل دوستش و به‌عنوان معذرت‌خواهی از او، چیزی را به‌عنوان هدیه برایش ببرد. برای جلوگیری از تکرار اشتباه، نمونه رفتاری صحیح را جایگزین کنید. دفعه آینده فرزندتان باید چگونه رفتار کند؟ می‌تواند به جای دعوا سر اسباب‌بازی، هر‌دو با هم با آن بازی کنند. اگر دوست ندارد به‌طور اشتراکی با آن اسباب‌بازی با دوستش بازی کند یا اصلا نمی‌خواهد آن اسباب‌بازی‌اش را به دوستش بدهد، در مواقعی که دوستش آنجاست، با آن اسباب‌بازی بازی نکند.
تمرین و تکرار، چاره کار است
این روش علاوه بر اینکه در مواقع ارتکاب اشتباه از طرف کودک و به منظور بررسی و بهبود آن کاربرد دارد، می‌تواند برای تاکید روی برخوردهای اجتماعی موفقیت‌آمیز کودک و به منظور آموزش مهارت‌های اجتماعی به او مورد استفاده قرار بگیرد. وقتی فرزندتان در یک موقعیت اجتماعی حساس خوب عمل می‌کند و از عهده آن درست برمی‌آید، با این روش می‌توانید به او کمک کنید که رفتار درست و موفقیت‌آمیز خود را تشخیص بدهد و آن‌را گسترش داده و آن رفتار اجتماعی درست را در مواقع مشابه تکرار کند. فایده تکنیک تشریح اجتماعی در این است که بر 3 مورد از مواردی که کودکان نیازمند به آموزش‌های اجتماعی ویژه برای رشد نیاز دارند، تمرکز می‌کند؛ تمرین مکرر، نتیجه‌دهی سریع و کمک مثبت.
6 گام تا پیروزی
- هدف از روش تشریح اجتماعی، ایجاد یک فضای مثبت از طرف شما و پشتیبانی از کودک است، بنا‌بر‌این هرگز نباید جنبه بازخواست و سرزنش پیدا کند.
- مراقب باشید که تاثیر منفی‌ای روی فرزندتان نداشته‌باشد و برایش تبدیل به یک خاطره بد نشود.
- اگرچه این کار باید با مدیریت شما انجام شود ولی هرگز نباید رفتاری کنترل‌کننده داشته باشید.
- این روش می‌تواند از طرف هر فرد بزرگسال دیگری که با کودک در طول زندگی‌اش ارتباط دارد، به‌کار رود؛ پس از دیگر افراد بزرگسال خانواده نیز بخواهید این روش را تجربه کنند.
- این روش اگر درست بلافاصله پس از اتفاق افتادن اشتباه یا موفقیت اجتماعی کودک به‌کار برود، مؤثر‌تر خواهد بود. این نکته را همیشه به‌خاطر داشته باشید که همه کودکان اگر نتایج هر برخورد را فورا ببینند، آن را بهتر خواهند آموخت.
- این روش لزوما باید به‌صورت یک پروسه 2 نفره و به شکل یک به یک انجام گیرد. این کار مانع ناراحتی و دلخوری کودکتان می‌شود و بهتر نتیجه می‌دهد؛ پس هرگز در مقابل جمع، این روش را به‌کار نبرید.
