محله‌محوری؛ شاه‌کلید حل مشکلات پایتخت

شاید برای نسل بعد از ما سخن گفتن از باغ‌های انبوه میوه و رودخانه‌های پر آب تهران باورپذیر نباشد. معماری اصیل ایرانی و اسلامی هم طی چند دهه چنان مورد تاخت‌وتاز قرار گرفته که حالا وقتی می‌خواهیم سراغی از خانه‌های تاریخی تهران بگیریم باید کلی جست و کنیم.
به راستی چه بر سر این ابرشهر آمده است؟ این روزها سخن از کاهش فاصله طبقاتی شمال و جنوب شهر است در حالی‌که به شمال و جنوب این کلانشهر به یک اندازه دست‌اندازی شده ‌است. شمال شهر زمانی تفرجگاهی برای شهرنشین‌ها و زیستگاهی برای حیوانات بومی البرز بوده و امروز به حدی برج و باروها در آن بالا رفته‌اند که از آن نمادی کذایی از رفاه‌زدگی و زندگی پر تجمل تهرانی‌ها ساخته‌اند. تمام این تغییر کاربری‌ها و دست‌اندازی به هویت تاریخی و طبیعی این شهر چگونه میسر شد؟ بی‌شک این حجم از تغییر و دگرگونی حاصل فقط یک اشتباه مدیریتی یا سوء‌استفاده و سودجویی یک عده خاص نمی‌تواند باشد. تهران زمانی دچار چنین تغییرات گسترده‌ای شد که شهروندانش تعلق‌خاطر و احساس مسئولیت خود را نسبت به محله‌هایشان از دست‌دادند.
این روزها محله‌محوری به‌عنوان یکی از رویکردهای شهردار تهران بر سر زبان‌هاست. این رویکرد که تاکنون فقط در حد شعار بوده، در صورت تحقق بی‌شک شاه کلید حل بسیاری از مشکلات این کلانشهر خواهد بود. برای رسیدن به محله‌محوری باید ابتدا به شهروند محوری برسیم؛ چراکه این شهروندان هستند که محله را می‌سازند و شهروندمحوری هم جز با مشارکت شهروندان در اداره شهر محقق نمی‌شود.
۱۸سال قبل وقتی برای نخستین بار جمعی از شهروندان تهرانی به‌عنوان شورایار وارد عرصه شدند تصور براین بود که با مشارکت آنها بسیاری از آنچه که امروز به‌عنوان شعار شهردار جدید تهران مطرح شده محقق خواهد شد، اما این‌گونه نشد و به نظر می‌رسد امروز زمان مناسبی است تا با آسیب‌شناسی و بهره‌گیری از تجربه ۱۸سال گذشته این انجمن‌های محلی را طوری هدایت کنیم که تسهیل‌بخش دستیابی به این رویکردها باشند؛ چراکه یک شهر توسعه‌یافته، کارآمد و زیست‌پذیر، محصول شهروندانی آگاه، متخصص و مسئولیت‌پذیراست.
متأسفانه در دوره‌های گذشته به کارآمدی و متخصص بودن شورایاران چندان توجه نشد. شاید یکی از دلایلی که سبب شد شورایاران در دوره‌های گذشته به چشم‌اندازی که از آنها انتظار می‌رفت دست پیدا نکنند همین سطحی‌نگری‌ها بود.
همان‌طوری‌که اعضای شورای اسلامی شهر باید تخصص لازم را داشته باشند، اعضای شورایاری محله‌ها هم اگر قرار است پیگیر مطالبات مردم باشند، باید تخصص و آگاهی کافی از مسائل محله خود داشته و طبق اولویت‌های شهری در برنامه‌ریزی‌ها مشارکت کنند.