همشهری آنلاین/ راحله عبدالحسینی: همان طور که از نام دره قشلاق برمی‌آید امانیه در روزگار قاجار محله‌ای با هوای بسیار مطبوع و زمین‌های تپه ماهوری بود که ایلات عشایر در فصل زمستان راهی این محل می‌شدند و در دره قشلاق چادر می‌زدند. تپه‌های دره قشلاق در امتداد تپه‌های داودیه قرار داشت و جاده‌ای که از نجف‌آباد دولاب که حالا در منطقه 15 قرار گرفته به سمت تجریش می‌رفت درست از دل تپه‌های امانیه می‌گذشت. بعدها هم بخشی از بزرگراه شاهنشاهی در امتداد همین جاده ساخته شد که حالا با نام بزرگراه مدرس می‌شناسیم. «علیرضا زمانی» تهران‌شناس می‌گوید که در اسناد خانه‌های قدیمی محله امانیه نام دره قشلاق عنوان شده‌است.
3باغ بزرگ محله امانیه
دره قشلاق هم از روند توسعه‌ای که در زمان پهلوی دوم شدت گرفت بی‌نصیب نماند. فضل‌الله و نصرالله امان‌پور 2برادری که یکی کاپیتان نیروی دریایی و دیگری سرلشکر نیروی زمینی ارتش بودند قسمت شمالی زمین‌های دره قشلاق را که پایین الهیه قرار داشت، می‌خرند و بعد از آن به نام این 2برادر شناخته و به تپه‌های امانیه معروف می‌شود. بعدها این 2برادر بخشی از زمین‌های خود را به افراد مختلف می‌فروشند. یعقوب سلیم، اصیل زاده، مشیری، نادری و ثقفی زاده از جمله افرادی بودند که زمین‌های امانیه را خریدند. یکی از مشیری‌ها قناتی را در محله امانیه حفر می‌کند و نام همسرش، عزت خانم را روی آن می‌گذارد و قنات به عزتیه معروف می‌شود. زمانی به نقشه هوایی این محله که سال 1335 گرفته شده است اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این نقشه تپه ماهورها مشخص است. در حاشیه خیابان ولی عصر(عج) هم لکه‌هایی که نشان از شکل‌گیری باغ و خانه در این محدوده دارد هویداست. باغ های جانسپار، دولتشاه و پیرایش از باغ‌های معروف محله امانیه بودند.»
باغ پیرایش در محدوده‌ای بود که این روزها با بازار صفویه آن را می‌شناسیم. باغ دولتشاه هم در محدوده خیابان‌های چهررازی و شهید عاطفی است. زمانی ادامه می‌دهد: «جانسپار در باغش گاوداری داشت. حسن پیرایش هم آدم سرشناسی بود. فروشگاه پیرایش در خیابان منظر محله دروس در دهه 40یکی از معروف‌ترین فروشگاه‌های عرضه پوشاک بود که بعدها پاساژ صفویه را در آن بنا می‌کند. باغ دولتشاه نیز در جنوب محله امانیه بود که بعدها به نخستین باغ وحش تهران، تبدیل و اوایل دهه 70 به پارک ارم منتقل می‌شود.»
دهه40 سکونت در محله امانیه روند پرشتابی را دنبال می‌کند و زمین‌ها بیشتر مورد توجه افراد قرار می‌گیرد و به همین ترتیب محله امانیه سر و شکل امروزی پیدا می‌کند. مهم‌ترین خیابان این محله که شمال را به جنوب وصل می‌کند خیابان نلسون ماندلاست که در زمان شکل‌گیری خیابان به نام دکتر جردن، بنیانگذار مدرسه البرز نامگذاری شد. در همین دهه افراد سرشناس دیگری زمین‌های زیادی در خیابان جردن خریدند. از جمله حبیب‌الله ثابت معروف به ثابت پاسال، یهودی سرمایه‌داری که کاخی در تقاطع خیابان های طاهری و روانپور محله امانیه ساخت. حبیب‌الله القانیان هم از سرمایه داران یهودی دیگری بود که بخشی از زمین‌های جنوب جردن را خرید. او علاوه بر ساختمان پلاسکو، صاحب کارخانه های آلومینیوم و یخچال‌سازی جنرال استیل و نخستین کارخانه پلاستیک در ایران بود.
افق دید از شمیران تا تهران بدون مانع
حالا طبق تقسیمات نقشه امروزی تهران، محله امانیه از شرق به بزرگراه مدرس، از غرب به خیابان ولی عصر(عج)، از شمال به بزرگراه چمران و از جنوب به بزرگراه نیایش و خیابان اسفندیار می‌رسد. این روزها دیگر بقایایی اندک از تپه‌های امانیه به جا مانده است؛ همان تپه‌هایی که معیرالممالک کمی صافشان کرد تا از عمارت باغ فردوس شمیران، تهران را بدون مانع ببیند.
نظر شما