تأملی بر دوره‌های تاریخی علم

1 - دوره تاریخی بابل و مصر باستان (250-3000 ق.م)
2 - دوره تاریخی یونان باستان (450-600 ق.م)
3 - دوره تاریخی هند و چین (200-1200ق.م)
4 - دوره تاریخی ایرانی-  اسلامی (1250-650م)
5 - دوره تاریخی قرون وسطی (900-500م)
6 - دوره تاریخی انتقال(1450-900م)
7 - دوره جدید علم که به دوره بعد از وقوع رنسانس علمی در اروپا در قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی گفته می‌شود.

به طور کلی اگر بخواهیم ویژگی‌های علوم  این دوره‌ها را به طور فشرده و خلاصه بیان کنیم، این علوم دردوره بابلی و مصری و همین‌طور هندی و چینی با جنبه‌ها و ویژگی‌های تجربی و شهودی شکل گرفته و به همین صورت نیز ادامه پیدا کرده و کلا فاقد جنبه‌های نظری و استدلالی و کلی است؛ در حالی که علوم و ریاضیات  یونانی از همان ابتدا با ویژگی‌های استدلالی و برهانی (منبعث از مکاتبات فلسفی یونان‌باستان) شکل گرفته و با جنبه‌های نظری و اصولی ادامه یافته است.

اما در این میان اگر بخواهیم توصیفی از دوره ایران اسلامی ارائه کنیم اولا با توجه به جایگاه اقلیمی و جغرافیایی و ارتباطی این تمدن که محل تلاقی و ترکیب فرهنگ‌های گوناگون شده بوده می‌توانیم بگوییم که روش های علمی، همین‌طور مباحث و مکاتب علمی، از تنوع زیاد و زمینه‌های گوناگونی برخوردار بوده است.

واقعیت این است که دانشمندان این دوره ضمن این که شاخه‌های جدیدی از علوم طبیعی مثل نجوم و مثلثات، طب و کیمیاگری و نوشناختی را پایه‌گذاری کرده اند، شاخه‌های زیادی مثل جبر و هندسه و فلسفه و منطق را (که می‌تواند ریشه‌های یونانی و هندی و چینی داشته باشد) توسعه داده و تکمیل کرده‌اند.

در واقع دانشمندان ایرانی - اسلامی با ترجمه آثار علمی و ریاضی از زبان هندی و یونانی و اسکندرانی به زبان عربی موجب  حفظ قسمت اعظم علوم دوره یونانی و هندی شدندکه این آثار در دوره انتقال (1450 -900) توسط مترجمان اروپایی و دانشمندان مسیحی به زبان لاتین ترجمه شده و به‌صورت مرجع و منبع تحقیقات علمی در کتابخانه‌ها و موزه‌های کشورهای اروپایی سالیان سال مورداستفاده محققان و مشتاقان علم قرار گرفته است.