از سوی دیگر اخیرا اخباری که صنعت خودروسازی ایران را در رتبه‌ای بالاتر از سوئد و ایتالیا و به‌عنوان دهمین خودرو‌ساز بزرگ جهان قلمداد کرده مطرح شده است. شاید بر این اساس است که مدیرعامل یکی از شرکت‌های خودروسازی نیز با بیان اینکه در جهان بیش از 180 کشور وجود دارد، ایران را جزو 10 کشور خودرو‌ساز برتر دنیا دانسته و اعلام کرده که تلاش می‌کنیم تا جزو 5 کشور نخست خودرو‌ساز دنیا باشیم.
با وجود پیشرفت‌های سال‌های اخیر صنایع خودروسازی کشور، نکته قابل توجه آن است که آیا مطرح شدن چنین دیدگاه‌هایی با توجه به توانمندی‌های شرکت‌های خودروسازی داخلی و مقایسه آن با صنعت خودرو در جهان واقعی و دست‌یافتنی یا آرمانی و ایده‌آل است. واقعیت آن است که آمار و ارقام معتبر جهانی از میزان تولید و رتبه‌بندی کشورها صحت چنین ادعاهایی را تایید نمی‌کند.
آمار انجمن جهانی خودرو‌سازان از میزان تولید خودرو در کشورهای مختلف جهان طی سال 2007 میلادی حاکی است که ایران با تولید 997 هزار خودروی سواری رتبه هفدهم را بین کشورهای خودرو‌ساز دنیا داراست و دهمین خودرو‌ساز جهان، کشور هندوستان، با تولید 2میلیون و 300 هزار خودرو است.
براساس این آمار جایگاه نخست در صنعت خودروسازی به کشور ژاپن با تولید سالانه 5/11 میلیون خودرو اختصاص داشته و پس از آن آمریکا با تولید سالانه 11 میلیون، چین با تولید 8/8 میلیون و آلمان با تولید 2/6 میلیون دستگاه خودرو رده‌های دوم تا چهارم را به‌خود اختصاص داده‌اند.
همچنین کشور کره جنوبی نیز که همزمان با کشورمان پای به عرصه صنعت خودرو گذاشته با تولید سالانه4 میلیون دستگاه در مکان پنجم این رتبه‌بندی قرار گرفته است. با توجه به آمار مذکور برای تحقق برخی ادعاها و اهداف مطرح شده برای صنعت خودروی کشورمان و دستیابی به جایگاه نخست صنعت خودرو در جهان باید سالانه بیش از 11 برابر میزان تولید کنونی و برای کسب رتبه پنجم جهانی، باید بیش از 4 برابر تولید کنونی، تولید شرکت‌های خودروسازی کشورمان افزایش یابد.
با این روند، موضوعی که اکنون واقعی و ملموس به‌نظر می‌رسد آن است که ایران با تولید سالانه یک میلیون دستگاه خودرو- که فناوری بیش از 80درصد آن نیز حداقل به 20 سال قبل باز می‌گردد- هفدهمین کشور تولیدکننده خودرو در جهان بوده و در واقع رتبه دهم ادعا شده برای صنعت خودروی کشورمان به کشور هند با تولید سالانه بیش از 2 میلیون خودرو اختصاص دارد.
اهداف و چشم‌انداز
طبق برنامه‌ریزی‌هایی که توسط وزارت صنایع و سازمان گسترش از چند سال پیش انجام شده است، ایران با بازاریابی در خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیای میانه و شرق اروپا در خوشبینانه‌ترین حالت می‌تواند 2میلیون خودرو تولید و یک میلیون آن را صادر کرده و یک میلیون آن را در بازار داخل ایران به فروش برساند. تحقق این هدف نیز در شرایطی ممکن است که همکاری ایران در فضای آرام سیاسی با شرکت‌های بزرگ خودروسازی، جهت تولید مشترک افزایش یابد و هر سال حداقل 10درصد رشد تولید داشته باشیم.
اما رشد تولید صنعت خودرو در 2 سال گذشته حدود 4درصد گزارش می‌شود. جالب‌تر آنکه هر سال نیز وضعیت ایران از نظر رشد تولید روند نزولی داشته که علت اصلی آن نیز محدود بودن ظرفیت بازار ایران به یک میلیون دستگاه است.
بر این اساس خودرو‌سازان برای افزایش تولیدات خود باید به فکر یافتن بازارهای جدید باشند و برای حضور در بازارهای جهانی احتیاج به کیفیت و فناوری مناسب است حال آنکه اصلی‌ترین محصول بازار خودروی ایران که پراید است با فناوری 20 سال قبل و با عدد منفی بیش از 300 در بخش کیفیت، توان رقابت با محصولات هم‌کلاس خود را که توسط تولید‌کنندگان بزرگ عرضه می‌شود ندارد چرا که محصولات مشابه این خودرو با فناوری روز، 50درصد مصرف سوخت کمتر و با عدد منفی حداکثر 40 در بخش کیفیت و با قیمتی مشابه پراید در بازارهای جهانی عرضه می‌شود. یا به‌عنوان نمونه سمند که خودروی اصلی ایران خودرو برای صادرات محسوب می‌شود، وضعیت مشابه پراید را با محصولات هم‌کلاس خود در جهان دارد.
شرکت‌های خودروسازی و رتبه‌بندی
خودرو‌سازان ایرانی تنها در حالی می‌توانند به صادرات یک میلیون خودرو امیدوار باشند که با خودرو‌سازان بزرگ همکاری کرده و پایگاه منطقه‌ای آنان باشند؛ درست همان کاری که ترکیه انجام داده و مرز صادرات صنعت خودروی خود را به 500 هزار دستگاه در سال رسانده است، به نحوی که هم اکنون با تولید یک میلیون و 100 هزار دستگاه خودرو رتبه 16 را در صنعت خودروی جهان در اختیار دارد. اما صنعت خودرو ایران با وجود سرمایه‌گذاری‌های بعضا زیان‌ده برای ساخت کارخانه‌های خودروسازی در کشورهای دیگر، تنها توانسته صادرات محصولاتی مانند سمند و پراید را به عددی کمتر از 50 هزار دستگاه برساند؛ رقمی که تنها 5درصد مجموع تولید صنعت خودرو ایران را شامل می‌شود.
گذشته از بحث کیفیت، فناوری و صادرات، در 3 سال اخیر کاهش رشد تولید به گونه‌ای بوده که این شاخص از حدود 20درصد در سال 83 به 5درصد رسیده است و ایران‌خودرو که زمانی جزو 20 خودرو‌ساز برتر جهان بود با تولید 550 هزار خودروی سبک و سنگین در سال 2007 به رتبه 23 شرکت‌های خودرو‌ساز جهان رسیده است. با این روند طبق آمار انجمن جهانی خودرو‌سازان همچنان شرکت جنرال موتورز با 9 میلیون دستگاه، تویوتا با تولید 5/8میلیون دستگاه و فولکس واگن با تولید 6 میلیون دستگاه خودرو در مکان‌های اول تا سوم قرار دارند؛ اعدادی که به خوبی فاصله زیاد کارخانه‌های بزرگ خودروسازی جهان با شرکت‌های داخلی نشان را می‌دهند.
قیاسی نادرست
در اینکه صنعت خودروی کشورمان در مقایسه با شرکت‌های بزرگ خودرو‌ساز جهانی چه حرفی برای گفتن دارد بحثی نیست چرا که حتی در قیاس با خودرو‌سازان شرقی مانند کره و چین نیز در شرایطی که این کشورها هر روز در حال افزایش و تنوع تولید و ارتقای فناوری و کیفیت هستند، آمارهای سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران که انتشار آن نیز از مدتی پیش متوقف شده، نشانگر روند نزولی کیفیت خودرو‌های داخلی در 2 سال گذشته است. همچنین در بخش فناوری هم به غیر از موتور ملی، سمند، تندر90 و خودروی بومی سایپا که همگی طرح‌های سال‌های 80 تا 84 هستند، در 3سال اخیر هیچ طرح جدیدی در صنعت خودروی ایران شکل نگرفته است.
این در حالی است که 5خودرو‌ساز اول جهان هر کدام سالانه بیش از مجموع درآمد صنعت خودرو ایران که 11 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود برای طرح‌های تحقیقاتی هزینه کرده و هرکدام از آنها سالانه بیش از 10 مدل جدید خودرو را به بازار معرفی می‌کنند. اما در عمر 40 ساله صنعت خودروی ایران همه محصولات جدید خودرو‌سازان داخلی که بتوان آن را محصول و نشان یک شرکت دانست، تنها درسمند خلاصه می‌شود. با این وجود حتی ادعای کسب رتبه یک رقمی صنایع خودروسازی کشورمان در سطح جهانی نیز بیشتر شبیه رؤیایی کودکانه بوده و کسب رتبه دهم نیز آرزویی است که برآورده‌شدن آن حداقل تا 10 سال آینده چندان عملی به‌نظر نمی‌رسد.
