همشهری آنلاین_بهاره خسروی: در این میان، اما نباید از سایر بیماری‌ها، به‌ویژه بیماری‌های شایع فصلی، غافل بود. در این ایام گرم سال که تابستان به نیمه رسیده، گرمازدگی یکی از عارضه‌های شایعی است که افراد زیادی ناخواسته درگیر آن می‌شوند و تشابه بعضی از نشانه‌های این بیماری با کوویدـ ۱۹ در وهله نخست شاید حتی باعث ترس و اضطراب فرد گرمازده و اطرافیان او شود. برای آشنایی با نشانه‌های گرمازدگی و راهکارهای پیشگیری از آن، با «آرزو چراغی»، کارشناس واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت جنوب دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفت‌وگو کردیم.
با گرم شدن هوا و افزایش دمای محیط، سوخت‌وساز بدن بیشتر می‌شود و در ادامه مقدار زیادی آب، املاح و ویتامین از بدن دفع و این وضع باعث به هم خوردن تعادل الکترولیت‌های بدن می‌شود. اگر به هر دلیلی بدن نتواند تعادل دمایی را در زیر ۴۰ درجه سانتیگراد حفظ کند، فرد گرمازده می‌شود.
- علائم گرمازدگی
گرمازدگی یکی از بیماری‌های شایع فصل تابستان است که در صورت ادامه یافتن و بی‌توجهی در زمینه پیشگیری و درمان، حتی منجر به به کما رفتن و مرگ هم می‌شود. سالمندان و کودکان ـ حجم آب در بدن کودکان تقریباً دو برابر بزرگسالان است و کم‌آبی به‌شدت آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد ـ از گروه‌های سنی حساس و ضربه‌پذیر در مقابل این بیماری هستند. ضعف، خستگی، قرمزی پوست، گرم و خشک شدن پوست، نبض تند، تنفس سریع، سردرد، خشکی لب، تهوع و از دست دادن هشیاری از نخستین نشانه‌های بروز گرمازدگی است. در صورت مشاهده چنین نشانه‌هایی باید در اسرع وقت برای درمان و پیشگیری از خطرات جبران‌ناپذیر آن حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- انواع گرمازدگی
گرمازدگی در میان افراد به سه شکل خفیف، متوسط و شدید شایع است و برای کمک به این افراد باید به روش‌های ذیل اقدام کرد:
گرمازدگی خفیف: در این حالت علائم گرمازدگی به‌شدت کم بروز می‌کند. برای رفع این حالت کافی است فرد گرمازده را به مکانی خنک منتقل کنید و به او مایعات بدهید تا دمای بدنش کاهش پیدا کند.
گرمازدگی متوسط: این نوع گرمازدگی با بی‌حالی همراه است. برای خارج کردن فرد گرمازده از این حالت باید پاهای او را بالاتر از سطح بدن قرار دهید. لباس‌های بیمار درآورید و با حوله خیس او را خنک کنید. دوش گرفتن با آب نسبتاً خنک یا استفاده از پارچه نمناک روی صورت و بدن این فرد در بهبود حال بیمار مؤثر است.
گرمازدگی شدید: در این حالت دمای بدن به‌شدت بالا می‌رود. در اسرع وقت با اورژانس تماس بگیرید و تا زمانی که اورژانس برسد لباس‌های فرد گرمازده را در بیاورید و دست و پاهای فرد را ماساژ دهید تا خون‌رسانی به درستی انجام شود.
- پیشگیری از گرمازدگی با تغذیه
یکی از مهم‌ترین نیازهای بدن در فصل تابستان حفظ تعادل املاح و آب مورد نیاز آن است. مصرف مایعات و حداقل هشت لیوان آب به همراه چند قطره آبلیمو و مقدار کمی نمک به ایجاد تعادل ویتامین‌ها و الکترولیت‌های بدن کمک می‌کند. شربت به‌لیمو و خاک‌شیر، تخم‌شربتی و سکنجبین، همچنین مصرف عرقیاتی با طبع خنک مانند بیدمشک و کاسنی و شاتره، هندوانه، آناناس، شربت عناب و زرشک، ترکیب برگ نعناع و لیموترش و عسل، از جمله خوراکی‌هایی است که مصرف آن در روزهای گرم سال توصیه می‌شود. خوراکی‌های با طبع سرد مانند هندوانه، آلبالو، گیلاس، کاهو و کدو مناسب این فصل و افزایش مصرف است. همچنین برای رفع عطش، مصرف کاهو و سکنجبین هم به‌عنوان یک میان‌وعده خوب به کاهش گرما و رفع عطش در تابستان کمک می‌کند.
البته از مصرف انواع سبزی و طبخ غذاهایی با طبع سرد هم در این روزهای گرم نباید غافل بود. برای مثال، مصرف خورش آلو، کدو، سوپ جو و سبزی‌هایی مانند گشنیز و جعفری و ماءالشعیر برای پیشگیری از گرمازدگی توصیه می‌شود. میوه‌هایی مانند آلبالو، خیار و هندوانه نقش بسزایی در تنظیم درجه حرارت بدن دارند. در میان‌وعده‌ها از ترکیبات غذایی مانند ماست و خیار، ماست و نعناع و کشمش حتماً استفاده کنید. مهم‌تر اینکه به وعده‌های غذایی و حجم آن هم توجه ویژه داشته باشید و حتی‌المقدور وعده‌های غذایی‌تان با حجم کمتر و در دفعات بیشتر میل شود.
- نبایدهای گرمازدگی
اما شاید برای بسیاری این سؤال پیش بیاید که به فرد گرمازده چطور می‌توان امدادرسانی کرد تا سلامتی‌اش حفظ شود و از صدمات زیانبار گرمازدگی در امان بماند. فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد و یخ دارد، اما باید آب و مایعات را به‌صورت جرعه‌جرعه مصرف کند تا دچار تحریک و درد معده نشود. خوردن مایعات شیرین و کافئین‌دار، مانند چای و قهوه، ممنوع است. چای جایگزین چندان مناسبی برای آب نیست، چراکه کافئین موجود در این نوشیدنی مدر است و باعث دفع آب و الکترولیت‌ها می‌شود. در صورت استفاده، حتماً چای کمرنگ بنوشید. از مصرف غذاهای پرچرب و نوشیدنی خیلی سرد و یخ پرهیز شود. نوشیدن نوشابه گازدار و انرژی‌زا ممنوع است.
- دمنوش‌های تابستانی
مصرف دم‌کرده گیاهان یکی از عادات‌های غذایی ما ایرانی‌ها از گذشته تا امروز است. این روزها هم که در گرم‌ترین روزهای سال قرار گرفته‌ایم، مصرف بعضی از این دمنوش‌ها به‌صورت سرد و با استفاده از چند تکه یخ راهکار خوبی برای پیشگیری از گرمازدگی است و حتی به افزایش ایمنی بدن در مقابل سایر بیماری‌ها کمک می‌کند. در این بخش، «زهرا اسحاقی»، کارشناس مرکز مشاوره و فضای سبز منطقه ۱۰، چند دمنوش دلچسب و خنک تابستانی را معرفی می‌کند.
- نعناع و نعناع‌فلفلی
نعناع یکی از نخستین گزینه‌ها برای دمنوش‌های تابستانی است. دمنوش نعناع‌فلفلی یا نعناع به همراه چند تکه یخ یک نوشیدنی خنک‌کننده و نشاطانگیز برای هوای گرم تابستان است. مصرف دمنوش نعناع به‌صورت گرم نیز درمانی خانگی و مؤثر برای سرماخوردگی‌ها و گلودردهای فصل تابستان به شمار می‌رود. نعناع همچنین باعث بهبود نفخ شکم، تهوع و سوءهاضمه می‌شود و نوشیدن یک فنجان دمنوش نعناع پس از غذاهای سنگین به هضم غذا کمک می‌کند.
- بادرنجبویه
بادرنجبویه آرامش‌بخش، مفرح و نشاط‌آور است و عطر و طعمی شبیه لیمو دارد. دمنوش بادرنجبویه برای کاهش تنش‌های عصبی و تسکین سردرد مناسب است. نوشیدن این دمنوش برای سرماخوردگی و تب نیز بسیار مفید و مؤثر است.
- اسطوخودوس
بسیاری از گل‌های تابستانی گزینه‌هایی مناسب برای دمنوش گیاهی هستند. دمنوش اسطوخودوس یک نوشیدنی آرامش‌بخش است و به خواب آرام شبانه شما کمک می‌کند. همچنین برای رفع استرس، تنش و سردرد نیز توصیه می‌شود. دمنوش برگ‌های تازه یا خشک‌شده اسطوخودوس به تنهایی یا در ترکیب با گل‌های دیگر، مثل گل سرخ، یک نوشیدنی عالی و گوارا برای روزهای گرم تابستان است.
- بابونه
بابونه یکی دیگر از گیاهان محبوب تابستانی است. دمنوش بابونه آرامش‌بخش و تسکین‌دهنده اعصاب است و به کاهش استرس و تنش و خوابی آرام و عمیق کمک می‌کند. بابونه برای تسکین ناراحتی‌های معده استفاده می‌شود و برای درمان اسهال یا سوءهاضمه بسیار مفید است. دمنوش بابونه یک نوشیدنی خانگی برای تابستان و به‌ویژه سفرهای تابستانی است. این دمنوش به درمان اسهال و ناراحتی‌های گوارشی ناشی از سفر کمک می‌کند و حتی برای کاهش کولیک در نوزادان و اسهال در کودکان نیز استفاده می‌شود.
- چای ترش
چای ترش یک انتخاب هوشمندانه برای فصل گرما است. این چای با بالا بردن میزان تعریق، دمای بدن را کاهش می‌دهد و موجب خنک شدن بدن می‌شود. در طب سنتی از چای ترش برای تصفیه خون استفاده می‌شود، زیرا بر خلاف چای سیاه که موجب دفع آهن از بدن می‌شود، چای ترش سرشار از آهن است و در سلامت خون تأثیرگذار. به همین دلیل، نوشیدن این چای برای افرادی که به کم‌خونی دچارند توصیه می‌شود. چای ترش منبع غنی ویتامین ث است و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن به‌ویژه در برابر سرماخوردگی می‌شود.
نظر شما