همشهری آنلاین -یکتا فراهانی : اول تا هفتم اردیبهشت ماه «هفته سلامت» نام گرفته که به همین مناسبت، به بررسی سلامت روان و تاثیر آن بر سلامت عمومی جامعه پرداخته‌ایم.
در روزگاری که ما در آن به سر می‌بریم حفظ سلامت روان با مشکلاتی که معمولا در هر زمان به‌گونه‌ای خودنمایی می‌کنند؛ کار چندان آسانی به نظر نمی‌رسد.
بنابراین باید به فکر ابداع راه‌های جدیدی برای برخورد با مشکلات و مواجهه درست با آنها بود. در چنین شرایطی خلاقیت موضوع مهمی است که با به کار گیری آن می‌توان تاحدودی شرایط را کنترل کرد.
مفهوم سلامت‌روان
امیر حسین جلالی ندوشن، روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در مورد سلامت روان می‌گوید: «براساس تعریف معروف سازمان جهانی بهداشت در مورد سلامت جسم که سلامت فقط نبود بیماری نیست؛ سلامت روان هم فقط نبود بیماری روانی نیست.
به‌عبارتی، مفهوم سلامت روان (mental health) را بایدتحت عنوان مفهوم بهزیستی‌روانی (well being) تعریف کرد و آن هم وضعیتی است که باید فرد را علاوه بر اینکه بیماری ندارد، در یک هماهنگی درونی و بیرونی قرار داد؛ به‌گونه‌ای که بر مبنای آن بتواند اهداف زندگی خود را سامان‌دهی و برنامه‌ریزی کند. بر این اساس، او می‌تواند در یک هماهنگی با گروه، جمعیت و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، مشارکت داشته باشد.»
اهمیت ارتقای سلامت‌روان
به گفته جلالی، آگاه بودن از تعریف واقعی سلامت روان موضوع حائز اهمیتی است. البته سازمان جهانی بهداشت، سلامت روان را بخش به‌هم‌پیوسته‌ای از سلامت می‌داند و بر این باور است که اصولا سلامت جسم بدون سلامت روان کامل نیست.
نکته مهم دیگر آن است که وقتی چنین تعریفی از سلامت روان داشته باشیم، باید ببینیم برخوردار بودن از چنین سلامتی با چه عواملی تعیین و تعریف می‌شوند.
بر اساس این تعریف، تنها یک سازمان زیستی و روان‌شناختی منسجم در یک فرد نمی‌تواند منجر به برخوردار شدن از سلامت روان شود. به‌عبارتی سلامت روان به وسیله دامنه‌ای از عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیستی و عوامل محیطی تعیین می‌شوند. یعنی درحقیقت و ارتقای سلامت روان در جامعه اهمیت زیادی پیدا می‌کند. چون ارتقای سلامت روان می‌تواند فواید بسیار زیادی داشته باشه از جمله اینکه علاوه بر اینکه به دنبال داشتن سلامت روان در یک جامعه، شهروندانی با احساس عمومی بهتر خواهیم داشت؛ تولید و انسجام و همبستگی در جامعه و همین‌طور ایمنی را در جامعه ارتقا خواهد بخشید.
بنابراین باید بدانیم سلامت روان اصول پایه‌ای برای توانایی‌های فردی و گروهی ما انسان‌هاست برای اینکه فکر کنیم، احساس کنیم و با یکدیگر در تعامل باشیم.در واقع باید بتوانیم از زندگی و زندگی کردن لذت ببریم.
عوامل تخریب سلامت‌روان
به گفته این روان‌پزشک، نکته بعدی مهم دیگر در مورد اهمیت سلامت روان، عوامل تاثیرگذار در تخریب سلامت‌روان است. توجه داشته باشیم در جوامعی که از سطح متوسطی از سلامت روان برخوردار نیستند و شرایط کار در آنها پراسترس است، تبعیض‌های مختلف از جمله تبعیض‌های جنسیتی و به نوعی حذف و تبعیض اجتماعی در آنها رایج و سبک زندگی ناسالمی نیز برآنها حاکم است؛ به علاوه بیماری‌های فیزیکی و تخطی علیه حقوق انسانی نیز در آن رایج باشد نمی تواند از سلامت روان لازم برخوردار باشد. چون سازمان جهانی بهداشت از همه این عوامل به‌عنوان عواملی در جهت تخریب سلامت روان یاد می‌کند.
چگونگی برخوردار شدن از سلامت‌روان
جلالی می‌گوید ممکن است این سوال پیش بیاید که درحقیقت جوامع چه باید بکنند که بتوانند سلامت روانی خود را ارتقا بخشند. در جواب این سوال باید گفت موضوع بسیار مهم، بررسی ریشه‌ای سلامت روان در جوامع است. بنابراین محیط پرورش کودکان در سال‌های اولیه عمر از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است. یعنی بسیار مهم است که محیط تربیت آنها محیط پایداری باشد و بتواند به نیازهای واقعی کودکان؛ از نیازهای تغذیه‌ای گرفته تا نیازهای هیجانی آنها پاسخ دهد.
همچنین بتواند فضای مناسبی برای رشد، تکامل، آموزش و پرورش خلاقیت‌های آنها به وجود آورد. ضمن آنکه به‌اندازه نیز کافی از رشد و تکامل آنها حمایت لازم را فراهم کند. به علاوه، برنامه‌هایی برای آموزش مهارت‌های زندگی کودکان در نظر بگیرد.
توجه به رشد اقتصادی‌اجتماعی زنان
به عقیده این روان‌پزشک، برای برخوردار بودن جامعه از سلامت، رشد اجتماعی-اقتصادی زنان هم موضوع بسیار مهمی است که جوامع باید شرایط پیشرفت و سلامت روان را برای این گروه از افراد جامعه نیز فراهم آورند.
حمایت کافی از سالمندان و همچنین تدارک برنامه‌هایی که گروه‌های آسیب‌پذیر و به‌طور مشخص اقلیت‌ها را هدف قرار می‌دهد، هم موضوع مهم دیگری است که جوامع باید به آن توجه داشته باشند. یعنی حمایت از اشخاصی که ممکن است به هر نحوی دچار محرومیت باشند مثل پناهندگان و ...
سلامت روان و فعالیت‌های ارتقایی آن حتما باید مدارس را در همه سطوح آموزشی در بر بگیرد و برای آنها برنامه‌ریزی کند.
سلامت روان در محیط‌کار
جلالی می‌گوید برای داشتن سلامت روان در جوامع باید به محیط کار افراد هم توجه شود. یعنی باید برای آنها فضای کاری کم استرس‌تری تدارک دیده شود.
به علاوه جوامع سالم باید برای اقامت و اسکان افراد در جامعه نیز برنامه داشته باشند. در واقع هر اندازه که در جامعه امکان سکونت ارزان‌تر و کم‌اضطراب‌تر باشد، شرایط روحی افراد هم مساعدتر است.
پرهیز از خشونت
به گفته این روان پزشک، پارامتر مهم دیگری که سازمان جهانی بهداشت به‌عنوان عامل تعیین‌کننده در سلامت روان از آنها یاد کرده؛ پرهیز از خشونت است.
یعنی برنامه‌های سلامت روان عمومی جامعه باید بر کاهش خشونت و فقرو ارتقای سطح سواد سلامت جسم و روان استوار باشد. درواقع باید نوعی حمایت اجتماعی از افراد فقیر در برنامه های آن وجود داشته باشد.
انگ بیماری روانی
جلالی می‌گوید برای داشتن جامعه سالم باید از هر گونه انگ بر افراد از جمله داشتن انگ بیماری روانی از آنها پرهیز کرد. چون زدن چنین برچسب‌ها و عناویتی بر افراد مانع از هوشیاری و پیگیری آنها برای درمان مشکلات‌شان خواهد شد.
بنابراین، هرگونه انگ و عنوانی را باید از بیماری‌های جسم و روان برداریم. ضمن آنکه امکانات باید برای اشخاصی که چنین مشکلاتی دارند فراهم شود.
برقراری سلامت روان در خانواده
به گفته این روان‌پزشک، برنامه‌های هوشیاری از سلامت جسم و روان را باید در سطح خرد و کلان دنبال کرد. چون هر خانواده‌ای که از این امکانات برخوردار باشد و خشونت کمتری داشته باشد، حتما از سطح سلامت بالاتری برخوردار خواهد بود.
دکتر جلالی، مهارت آگاهی از گفت‌وگوی سالم در خانواده‌ها را هم موضوع بسیار مهمی می‌داند و معتقد است خانواده‌ای که بتواند حداقل مهارت‌های لازم را به اعضای خود آموزش دهد، طبعا خانواده‌ای است که اشخاص درآن از سلامت روان بیشتری برخوردارند.
البته همواره باید مراقب این باشیم که اگر بیمار شدیم و اگر نشانه‌های تهدیدکننده بیماری در ما ایجاد شد، حتما باید به متخصص مراجعه و خدمات تخصصی دریافت کنیم.
نظر شما