همشهری‌آنلاین - سحر رمضانعلی‌پور: برای رفتن به موزه روانپزشکی ایران باید وارد بیمارستان روزبه شویم و به طبقه چهارم ساختمان اورژانس برویم؛ بیمارستانی که ۸۴ سال پیش شروع به کار کرد و موزه‌اش سال ۱۳۹۸ همزمان با همایش روانپزشکی یعنی کمی قبل از اینکه کرونا همه‌گیر شود راه‌اندازی شد.«محمد علیپور» مدیر روابط عمومی بیمارستان روزبه می‌گوید:« با بهبود شرایط و افزایش امکانات با مشارکت شهرداری، امید می‌رود که به زودی شهروندان هم بتوانند از این موزه و عکس‌ها و اسناد جالب آن دیدن کنند.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
افراد تاثیرگذار در علم روانپزشکی
وارد موزه که می‌شویم در بخش نخست عکس افراد مشهوری را می‌بینیم که در حوزه مهم روانپزشکی فعالیت کرده‌اند. در این قسمت از محمدبن زکریای رازی به عنوان پزشک پیشگام در طبقه‌بندی روانپزشکی و روان‌درمانی نام برده شده است.
از زندگی «علی بن عباس مجوسی اهوازی» می‌خوانیم که آناتومی عملکردی مغز را شرح داده است.متوجه می‌شویم که «ربیع بن احمد اخوینی» از پزشکان سده چهارم، نخستین روانپزشک تاریخ پزشکی بود. اثر معروف او به اسم «هدایه المتعلمین فی طب» نخستین و کهن‌ترین اثر پزشکی به زبان فارسی است. او با واسطه از شاگردان زکریای رازی بود.
از «ابن‌سینا» به عنوان پیشگام پزشکی روان‌تنی اسم برده شده است. در علم روانپزشکی نوین، «اسکیرول» را نخستین کسی می‌دانند که به مفهوم «توهم» پرداخته است. درحالی که طبق مطالعه دکتر «داویدیان» نخستین کسی که این مفهوم را وارد علم پزشکی کرد کسی نبود جز ابن‌سینا.
می‌خوانیم که «سید اسماعیل جرجانی» از پایه‌گذاران روانشناسی طب اطفال در ایران است که در آثارش نسبت به روانشناسی تربیت و پرورش فرزند توجه بسیاری کرده. او حدود هزار سال پیش بیماران را از خوددرمانی که امروزه هم یکی از مشکلات علم پزشکی دنیاست نهی می‌کند.
روانپزشکی قبل از اسلام و دوره قاجار
در موزه روانپزشکی ایران با تاریخ روانپزشکی قبل از اسلام در کشور، آشنا و متوجه می‌شویم که تاریخچه روانپزشکی و بیماری‌های اعصاب و روان به دوره آریایی‌ها برمی‌گردد.
در اسناد آمده است که تا اواسط دوره قاجار بیمارستان مهمی در ایران وجود نداشت؛ تا اینکه در دوره ناصرالدین شاه بیمارستان‌های نسبتاً معتبری در تهران و برخی شهرها دایر می‌شود. در این دوره از رفتاردرمانی برای درمان رفتارهای نابهنجار استفاده می‌کردند و در صورت نیاز به درمان دارویی، داروها براساس طبیعت بیمار تجویز می‌شد.
همین دوره بود که مقدمات شکل‌گیری نهاد مستقلی با نام دارالمجانین یا تیمارستان برای نگهداری و حفاظت از بیماران روانی به وجود آمد؛ البته اماکنی که بیشتر شبیه تبعیدگاه بودند تا مرکزی برای درمان بیماران.
دستخط‌های پزشکان
در قسمتی از موزه، زندگینامه و دست‌نویس پزشکان مشهور و استادان روانپزشکی معاصر دیده می‌شود.
الکتروشوک یا دستگاه غش‌انگیز
این دستگاه نامش غش‌انگیز است. ؛ دستگاهی که به عنوان الکتروشوک می‌شناسیم. دکتر «عبدالحسین میرسپاسی» در یکی از سفرهایش به کشورهای اروپایی این دستگاه را می‌بیند و وقتی به کشور برمی‌گردد به کمک مهندسان ایرانی این دستگاه را می‌سازد؛ دستگاهی که اکنون در موزه ملی تاریخ علوم پزشکی در معرض تماشاست.
فیلم‌هایی با موضوع روانپزشکی
در یکی دیگر از بخش‌های موزه، فیلم‌های سینمایی که در آن به موضوع روح و روان پرداخته شده، معرفی شده‌اند؛ فیلم‌هایی چون «باد جن» اثر «ناصر تقوایی»، «گاو» اثر «داریوش مهرجویی»، «خون‌بازی» به کارگردانی «رخشان بنی‌اعتماد» و «محسن عبدالوهاب»، «برادرم، خسرو» اثر «احسان بیگلری» و «عروسی خوبان» به کارگردانی «محسن مخملباف».
عکس‌هایی پر از درد
یک بخش موزه به عکس‌های تیمسار «احمد بهارمست» از دارالمجانین اختصاص دارد که همسرش سال ۱۳۷۱ یعنی ۲۰ سال پس از فوت تیمسار، در اختیار دکتر «مهدی نصر اصفهانی» که آن زمان دانشجوی رشته روانپزشکی و مستأجر خانه بهارمست بود، قرار داد و اکنون این عکس‌ها در موزه بیمارستان روزبه در معرض تماشاست. عکس‌هایی که رد نگرانی و غم، بیشتر از آنچه که در تن رنجور بیماران باشد در چشمانشان هویداست.
تیمسار بهارمست از افسران عالی‌رتبه ارتش در زمان پهلوی اول بود که به دلیل علاقه بسیار به عکاسی از بیماران این بیمارستان هم عکس گرفت.عکس‌هایی که از او در بیمارستان روزبه وجود دارد احتمالاً متعلق به سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۵ از دارالمجانین است.دارالمجانین سال ۱۲۹۷ در باغ اکبرآباد در خیابان سینای کنونی راه‌اندازی شد و تا ۱۳۳۸ مکان نگهداری بیماران اعصاب و روان بود.
زیر برخی از عکس‌های شرح‌های کوتاهی نوشته شده است:«زندانیان مجنون با غل و زنجیر آهنین در محیط نامناسب تیمارستان نگهداری می‌شوند. پشت این دیوارها همسایه‌ها از بوی تنفس و صدای بیماران در ناراحتی کامل به سر می‌برند. این کودکان بی‌گناه اگر به دستگاه مجهزی سپرده شوند تا اندازه‌ای قابل تعلیم و تربیت هستند. از هر سن و هر طبقه و هر نوع بیماری در یک اتاق به سر می‌برند. ۲۵ سال در این اتاق و به این حالت (عکس بیماری که به یک نقطه خیره مانده است). ۳ نفر روی یک تختخواب می‌خوابند...»
نشان قدمت
این تندیس، نشان قدمت و جنسش از نقره است که دانشگاه علوم پزشکی تهران به بیمارستان‌ها و مراکزی که بیش از ۸۰ سال قدمت داشته باشند اهدا می‌کند. ۱۶ سال دیگر بیمارستان روزبه وقتی به صد سالگی می‌رسد نشان طلا را دریافت خواهد کرد.
مکاتباتی درباره بیماران
در این بخش مکاتباتی را می‌بینید که از مراکز مختلف یا توسط پزشکان خطاب به مسئولان و دکترهای بیمارستان درباره یک بیمار یا بیماری توضیح نوشته شده است.
موزه‌ای برای نشان دادن قدمت علم روانپزشکی در ایران
دکتر «شاهین آخوندزاده» سایکوفارماکولوژیست، محقق و رئیس بیمارستان روزبه از تاریخچه نخستین مرکز مدرن روانپزشکی دولتی در کشور اینطور می‌گوید: «بیمارستان روزبه بخشی از دانشگاه علوم پزشکی است. دانشگاه علوم پزشکی، ۱۷ بیمارستان آموزشی دارد که بعضی عمومی و برخی مانند بیمارستان ما تخصصی هستند. بخش اعصاب و روان دانشگاه علوم پزشکی در این بیمارستان مستقر است.»
دکتر آخوندزاده که در انگلیس درس خوانده است می‌گوید: «در کشور انگلیس یک مَثَل گفته می‌شود هرچه قدمت بیشتری داشته باشی بهتر است. بنابراین هدف ما برای راه‌اندازی موزه این است که سابقه خود را نشان دهیم. در کشور ما بیمارستانی به قدمت بیمارستان روزبه در حوزه روانپزشکی و درمانی نیست. این بیمارستان بیشترین فارغ‌التحصیل را در حوزه روانپزشکی دارد و همه اینها در اوراق موزه دیده می‌شود.»
دکتر آخوندزاده می‌گوید: «متأسفانه با وجود افزایش جمعیت و وجود مشکلات در حوزه روانپزشکی طی دهه‌های اخیر بر امکانات و تجهیزات بیمارستان اضافه نشده است و به توجه ویژه مسئولان و خیران نیاز داریم.»
هر واقعه هولناک مسبب افزایش بیماری‌های روانپزشکی
رئیس بیمارستان روزبه با بیان اینکه متأسفانه کشور ما به دلیل قرار گرفتن در حوادث ناگوار مختلف از جمله وقایع طبیعی مانند زلزله تا جنگ، دوران مختلفی از اوج و افزایش بیماری‌ها و مشکلات اعصاب و روان را از سر گذرانده است، می گوید: « در چند سال اخیر تعداد زیادی از شهروندان را به علت کرونا از دست دادیم و این در حالی بود که خانواده‌های سوگوار حتی نتوانستند برای عزیزانشان سوگواری کنند،برای همین شاهد افزایش اختلالات روانپزشکی در ایران هستیم.»
نظر شما