همشهری آنلاین- سارا جعفرزاده: وارد شلوغی خیابان مصطفی خمینی که شوید و از هر کسی سراغ حسینیه «سادات اخوی» را بگیرید به راحتی شما را به سمت کوچه افشار، نزدیک چهارراه سیروس هدایت می‌کنند. با کاسبان محدوده که همراه شوید، همگی اتفاق نظر دارند که اگر یک بار به این حسینیه بروید پامنبری دائمی آن می‌شوید. این حسینیه منبع انرژی است و تماشای در و دیوار آن هم بی‌اختیار چشمانتان را پر از اشک می‌کند.
سراسر حسینیه سادات اخوی با پرچم‌هایی تزئین شده که قدمت بالایی دارند و تصاویر معناداری روی آنها نقش بسته است. سه ستون در وسط حسینیه خیمه سفید رنگ زیبایی را نگه می‌دارند که چشم‌ها را به خود خیره می‌کند و این میان پذیرایی و تزئیناتی که ایام محرم در اینجا استفاده می‌شود، حسینیه سادات اخوی را متمایز کرده است. این حسینیه در قامت یک موزه به حساب می‌آید و هیچ وسیله‌ای در این حسینیه پیدا نمی‌بینید که قدمت کمتر از ۱۰۰ سال داشته باشد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
یادگار دوره فتحعلیشاه
حسینیه سادات اخوی، خانه قدیمی در قلب خیابان مصطفی خمینی است. از همان خانه‌های قدیمی که در مرکز آن یک حیاط قرار دارد و دورتا دورش اتاق‌های کوچک و بزرگ احاطه کرده‌اند. از در حسینیه که وارد می‌شوید راهروی کوچکی مقابلتان می‌بینید که در دو طرفش نمیکت‌هایی قرار داده شده که معمولا در شروع مراسم عزاداری سادات در اینجا می‌نشینند و به میهمانان خوش‌آمد می‌گویند. این حسینیه یادگار تهران دوره فتحعلیشاه است و فردی به نام حاج «سید ابراهیم سادات اخوی» آن را وقف کرده است.
براساس آنچه «عبدالله مستوفی» در کتاب «شرح زندگانی من» نقل کرده است: «فتحعلیشاه در دین‌داری بسیار تظاهر می‌کرد، او به سادات احترام می‌گذاشت حتی با «سید حسن تهرانی» یکی از سادات بنام تهران صیغه اخوت خواند و به او اخوی می‌گفت و به همین دلیل فرزندان آقا حسن به سادات اخوی معروف شده‌اند.» «سید ابراهیم سادات اخوی» از نوادگان سید حسن بود که این حسینیه را در دوره ناصرالدین شاه وقف کرد. این حسینیه جز اولین مراکز عزاداری امام حسین(ع) در تهران به شمار می‌رود.»
۶ خانه‌ای که حسینیه شد
به گفته اهالی کوچه افشار در زمانیکه تهران هنوز کامل شکل نگرفته بود، در مکان فعلی حسینیه سادات اخوی، ۶ خانه کلنگی قرار داشت و با توجه به اینکه هنوز اطراف آن آباد نشده بود خاندان سادات اخوی در این محدوده کشاورزی می‌کردند و زندگی را می‌گذراندند.
«حسین پور رضاییان» یکی از اهالی با تأیید این موضوع ادامه می‌دهد: «طبق وصیت اجداد سادات اخوی قرار می‌شود ثلث اموال این خانواده در راه امام حسین (ع) وقف شود. مدتی می‌گذرد و سید ابراهیم سادات اخوی بانی تجمیع این ۶ خانه می‌شود و آن را از همسایگان می‌خرد و تبدیل به حسینیه می‌کند و به همسایگان می‌گوید: «من از شما این خانه‌ها را خریده‌ام و اینجا وقف امام حسین (ع) است و تا زمانیکه در قیدحیات هستید می‌توانید در این حسینیه زندگی کنید.» تا چند سال پیش هم بازماندگان برخی از همسایگان در این حسینیه ساکن بودند و فقط دهه محرم حسینیه را ترک می‌کردند تا بساط عزاداری و محرم برپا شود.»
پرچم‌هایی با نقوش‌بی‌نظیر
در بدو ورود به حسینیه سادات اخوی چشم‌مان به پرچم‌های بسیار زیبا و خاص می‌افتد که وصف این زیبایی در کلام نمی‌گنجد. روی یکی از دیوارها آیات زیارت عاشورا بر پارچه‌ای نقش بسته است که چشم هر ببینده‌ای را به خود خیره و وجود منبر قدیمی که روی آن پارچه سیاه کشیده‌اند، در مرکز حیاط بسیار جلب توجه می‌کند.
«حامد» یکی از خادمان این حسینیه است و تمایلی به ذکر نام کاملش ندارد. او می‌گوید: «خدمت در این حسینیه موروثی است در گذشته پدربزرگ پدرم در اینجا خدمت می‌کرد و به لطف خدا خدمت در اینجا حالا قسمت من شده است. تمام پرچم‌های این حسینیه خاص است. قدمت این سیاهی‌ها بیش از ۱۵۰ سال و وقف حسینیه سادات اخوی است و همه آنها مفاهیم خاص دارد. شخصی به نام «عبدالوهاب» این پرچم‌ها را طراحی کرده و پای تمام پرچم‌ها می‌توان امضای آن را ببینید. به جرات می‌توان گفت نظیر این پرچم‌ها و سیاهی‌ها را هیچ جا نیست. حتی اگر به نقوش و آیات این سیاهی‌ها نگاه کنید ناخودآگاه اشک از چشمانتان سرازیر می‌شود. عزاداری از ساعت ۷ صبح آغاز و در بدور ورود عزاداران اسفند دود می‌شود و واعظان و مداحان یک به یک به روی منبر می‌روند.»
خیمه کرباسی یادگاری از «خیام»
فضای داخلی حسینیه، یادآور معماری اصیل ایرانی است و وجود حیاط در مرکز بنای حسینیه آن را بسیار متمایز کرده و در این میان خیمه‌ای که سقف حیاط با آن پوشانده شده، نسبت به سایر نمادهای اینجا برتری دارد. سراسر این خیمه زمینه سفید رنگ با نقوش معنادار به رنگ‌های سبز و قهوه‌ای و قرمز طراحی شده است.
«حاج اصغر سرخوش» یکی از کاسبان خیابان مصطفی خمینی (ره) و قدیمی‌های محله دراین‌باره می‌گوید: «متولیان حسینیه سادات اخوی حدود ۷۰ سال به شخصی به نام «خیام» در اصفهان سفارش دوخت خیمه حسینیه را دادند و وقتی آن را برای نصب می‌آورند، متوجه می‌شوند که اندازه خیمه کوچک است. خیام هم از این موضوع بسیار ناراحت می‌شود و به هزینه خودش مجدد یک چادر دیگر با همان نقش و نگار می‌دوزد و به حسینیه هدیه می‌کند. در حال حاضر به صورت تنوعی از این دو چادر در حسینیه استفاده می‌شود.»
حاج اصغر به نقوش معنادار این خیمه اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در نگاه اول شاید متوجه مفهوم نقش و نگارهای این چادر نشوید. البته من منبع مستندی در این زمینه ندارم و فقط به برداشت‌های عزاداران بسنده می‌کنم. این چادر از جنس کرباس است و در نقاط مختلف آن نماد شیر همان حضرت علی (ع) به عنوان حافظ دین و نماد خورشید همان نورالهی ترسیم شده است. در قسمت‌های پایین خیمه هم درخت طوبی که در بهشت وعده داده شده و در بخش دیگرش ملائکه به تصویر کشیده شده‌اند. ترکیب رنگ و نقش و نگار تصویر زیبایی را به وجود آورده که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. این میان بادگیرهایی شبیه پنجره در قسمت مرکزی چادر دوخته شده که برای تابستان بسیار مناسب است. در این حسینیه فصل زمستان از چادر دیگری استفاده می‌شود.»
حفظ سنت‌ها
تکیه سادات اخوی به لحاظ شکل و شمایل، استفاده از تزئیات قدیمی یکی از خاص‌ترین و قدیمی‌ترین تکیه‌های تهران است. این جمله را «علیرضا زمانی» تهرانشناس می‌گوید و ادامه می‌دهد: «تزئینات و المان‌های قدیمی استفاده شده در این تکیه یادآور تزئیات دروه قاجار است. همچنین از لحاظ نوع پذیرایی و محوریت عزاداری و حتی ساعات عزاداری هم در این تکیه به سبک تهران قدیم دوره قاجار عمل می‌شود و به نوعی حسینه سادات اخوی همچنان حافظ سنت‌های قدیمی است که در واقع وجه تمایز آن با سایر تکیه‌ها پایداری بر همین سنت‌ها است.»
صحن اصلی در قرق بانوان
با شروع عزاداری از ساعت ۷ صبح در تکیه سادات اخوی، بانوان در مرکز حیاط و دور منبر می‌نشینند و بیش از ۸۰ درصد جمعیت عزاداران این حسینیه را بانوان تشکیل می‌دهند. زمانی درباره محوریت عزاداری در این حسینیه می‌گوید: «در گذشته در بسیاری از تکیه‌ها و حسینیه‌های قدیمی تفاوتی میان محل قرارگیری بانوان و آقایان بود و برخلاف امروز که در بسیاری از هیئت‌ها و حسینیه‌ها آقایان در مرکز مجلس و دور منبر قرار می‌گیرند، در دوره قاجار و تهران قدیم آقایان در طاق نماها و اتاق‌های دور حیاط می‌نشستند و در مرکز مجلس بانوان دور منبر و واعظ قرار می‌گرفتند و عزاداری می‌کردند. در حسینیه سادات اخوی هم محوریت عزاداری با بانوان است و آنها در حیاط اصلی حسینیه قرار می‌گیرند و آقایان در اتاق‌های اطراف حیاط عزاداری می‌کنند و بیشتر عزاداران را بانوان تشکیل می‌دهند. البته عزاداری در این حسینیه از صبح آغاز می‌شود تا بعد از ظهر ادامه دارد. در گذشته به دلیل اینکه امکان تردد بانوان در شب وجود نداشته مجلس روضه امام حسین(ع) از صبح تا ظهر در این حسینیه برپا می‌شده و این رسم تا کنون ادامه دارد.»
پذیرایی با قهوه و نان قندی
یک‌بار که میهمان روضه امام حسین (ع) در حسینیه سادات اخوی باشید، متوجه پذیرایی متفاوت این حسینیه می‌شوید. در شروع عزاداری چای را برایتان در استکان‌های کمر باریک می‌ریزند و در سینی‌های کوچک یک نفره همراه چندحبه قند و یک قاشق چایخوری و مقداری نان قندی می‌آورند.
زمانی دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «در گذشته در وقف‌نامه این حسینیه به پذیرایی از عزاداران با قلیان و قهوه اشاره شده است که دلیل آن هم این بود در دوره قاجار نوشیدنی رایج میان مردم قهوه بوده و بعدها چای به عنوان نوشیدنی جای آن را گرفته است. اکنون هم در حسینیه سادات اخوی با چای قند پهلو و نان قندی از عزاداران پذیرایی و در مواردی قهوه هم تدارک دیده می‌شود.»
به گفته خادمان حسینیه سادات اخوی در آخر مجلس یک قوری بزرگ قهوه دم می‌کنند و هر کسی تمایل داشته باشد می‌تواند قهوه بنوشد.
نظر شما