سلامت الکترونیک روش تازه‌ای در مراقبت‌های بهداشتی ، تشخیصی و درمانی است که با فرایند‌های الکترونیکی و ارتباطی پشتیبانی می‌شود. در این سیستم همه خدمات بهداشتی اعم از پرونده الکترونیک بیمار، تله مدیسین، پزشکی بر اساس شواهد، اطلاع رسانی به شهروندان، اطلاع رسانی به متخصصان و تیم‌های مجازی پزشکی ارائه می‌شود.
استفاده از فناوری‌های ارتباط از راه دور جهت ایجاد ارتقاء یا تسریع خدمات سلامت را تله مدیسین می‌گویند. این سیستم به وسیله بانک‌های اطلاعاتی، مرتبط ساختن مراکز درمانی و تیم درمان یا انتقال اطلاعات تشخیصی کار می‌کنم
"واژه تله مدیسین" به معنای پزشکی از راه دور نخستین بار در سال ۱۹۲۰ بکار گرفته شد اما رشد کاربری آن در حدود ۱۵سال پیش آغاز شده است.
برای اولین بار عمل جراحی از راه دور با کمک ربات بر روی یک زن ۶۸ساله انجام گرفت در این عمل جراحی حدود هفت هزار کیلومتر بین تیم جراحی در نیویورک و بیمار بستری شده در بیمارستانی در شرق فرانسه فاصله وجود داشت. پزشک مستقر در نیویورک وسایل جراحی نهاده شده دراتاق عمل توسط ربات را دستکاری می‌کرد و این عمل با استفاده از سیستم جراحی رباتیک به مدت ۵۴ دقیقه به طول انجامید در این عمل بیمار بعد از یک هفته فعالیت عادی خود را از سر گرفت.
پزشکی از راه دور یا تله مدیسین در حقیقت یک مفهوم عام است که برای توصیف جنبه‌های متنوعی از مراقبت‌های پزشکی از راه دور بکار می‌رود.
دکتر علیرضا زالی رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره گفت: مشاوره از راه دور، آموزش الکترونیکی، جراحی از راه دور و پایش از راه دور خدماتی است که با استفاده از تله مدیسین و سلامت الکترونیک قابل انجام است.
وی گفت "مشاوره از راه دور" به دلیل سادگی و گستردگی کاربرد بیشترین سهم از تله مدیسین را به خود اختصاص داده است. مشاوره از راه دور معمولا بین دو یا چند پزشک و یا بین بیمار و پزشک معالج صورت می‌گیرد.
دکتر زالی با بیان اینکه در جراحی از راه دور تمام تیم جراحی در محل جراحی حذف نمی‌شود گفت: بیمار تحت عمل با ابزارهای رباتیک تنها رها نمی‌شود بلکه یک دستیار پزشک در محل عمل حضور دارد تا مشکلاتی را که ممکن است پزشک در اثر تاخیرهای جزئی در ارسال اینترنتی دریافت نکند را مشاهده و کنترل کند.
وی گفت : با وجود اینکه جراحی از راه دور فواید زیادی دارد مشکلاتی را نیز به دنبال دارد از جمله اینکه هر چه فاصله بین پزشک و بیمار زیاد شود سرعت ارتباط با تجهیزات و مانیتورها کمتر می‌شود و در چنین شرایطی ممکن است پزشکان درگیر یک تاخیر بیست و پنج ثانیه‌ای روی مانیتورها شوند که همین ثانیه‌های اندک در شرایطی خاص برای بیمار حکم مرگ یا زندگی را خواهد داشت.
مانع اصلی برای جراحی از راه دور این است که این کار هنوز نه فقط در ایران بلکه در تمام نقاط دنیا یک تکنولوژی نوین است و می‌توان گفت هنوز جنبه فانتزی دارد که با استفاده از فناوری‌های نوین بشر به توانایی انجام آن دست یافته است ولی همه بیماران مایل نیستند تحت چنین عملی قرار گیرند.
دکتر زالی گفت: برخی از جنبه‌های تله مدیسین همچون جراحی از راه دور نیازمند زیرساختهای پیچیده سخت افزاری است که در آن علاوه بر انتقال متن، انتقال و بازخوانی صوت و تصویر نیازمند فرامین پیچیده و دقیق مکانیکی است.
وقتی که یک پزشک معالج از طریق ارسال یک ایمیل ساده در مورد وضعیت بیماری یکی از بیمارانش با یکی از پزشکان متبحر در قاره‌ای دیگر مشورت می‌کند در واقع بخشی از سیستم تله مدیسین را بکار برده است.
برقراری ارتباط پزشک و بیمار، معاینه از راه دور به کمک ارسال تصاویر رادیولوژی، ارسال سیگنال‌های حیاتی و گزارشهای متنی و صوتی شرح حال بیمار از یک سو و ارایه دستورات به صورت متن یا صوت و یا در مواردی خاص همچون جراحی از راه دور بصورت فرامین مکانیکی توسط پزشک، چرخه یک عملیات تله مدیسین را تشکیل می‌دهد.
در کشورهایی مثل ایران که در آن شبکه حمل و نقل کمتر توسعه یافته است به علت وجود پراکندگی جمعیت در بعضی از نقاط کشور و مناطق کوهستانی و صعب العبور، دسترسی به مراکز تخصصی پزشکی در بسیاری از نقاط کشور و افزایش جمعیت سالخورده و نیازمند به مراقبت‌های ویژه پزشکی با دشواریهای زیادی روبروست.
در چنین شرایطی تله‌مدیسین می‌تواند در تشخیص سریع بیماری، اتخاذ تاکتیک‌های درمانی صحیح، کاهش اتلاف وقت (که دربعضی موارد مانند بیماری های قلبی حیاتی است) و کاهش هزینه‌ها بسیار مفید باشد اما استفاده از این فناوری مفید، زیرساختهای مربوط به خود را می‌طلبد.
دکتر رحمدار دبیر اجرایی این همایش در مورد پنل‌های این همایش گفت: این همایش شامل 5 کار گروه سلامت الکترونیک، تشخیص ،درمان ،سیستم‌های تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و چالش‌های علمی، حقوقی و اخلاقی است.
به گفته دکتر رحمدار دبیر اجرایی این همایش حتی اخبار پزشکی نیز بخشی از تله مدیسین می‌شود. در سطح میانی سیستم‌های تصمیم‌گیری ، درمان و بیمارستان مجازی را در بر می‌گیرد. در این بخش پزشک از راه دور با کمک دستیار خود مراحل عمل را دنبال می‌کند. در بالاترین حالت، تله مدیسین جراحی از راه دور به کمک ربات‌ها است.
در ایران در دو مبحث مشاوره، آموزش و جراحی از راه دور اقدامانی صورت گرفته است و در بخش مهندسی آن دانشگاه شریف و امیر کبیر اعلام آمادگی برای ساخت ربات‌های مورد نیاز کرده‌اند.
وی ایجاد پرونده الکترونیک را از نتایج تله مدیسین دانست و گفت: دسترسی تیم درمانی به داده‌های بیمار در هر مکان، تحلیل درست و دقیق شرکت‌های بیمه، ایجاد روندهای خودکار جهت اعلام حساسیت‌ها و تداخلات دارویی، یادداشت‌های بالینی، نسخه‌های الکترونیک، برنامه‌ریزی و ارسال درخواست به آزمایشگاه و دریافت نتایج، از جمله مزیت‌های ایجاد پرونده‌های الکترونیک بیمار است.
دکتر رحمدار اضافه کرد در این روش به کمک بانک‌های اطلاعاتی، مرتبط ساختن مراکز درمانی و تیم درمان یا انتقال اطلاعات تشخیصی شامل نتایج آزمایشگاه، تصاویر رادیولوژی و غیره صورت می‌گیرد.
برقراری ارتباط بین پزشک متخصص در شهر و بیمار در مناطق روستایی توسط ویدئوکنفرانس، پایش بیمار توسط متخصص مربوط از راه دور و گرفتن نظرات متخصصان آزمایشگاه‌های شهرها یا کشورهای دیگر را برای مثال، در مورد نمونه خون یک بیمار مشکوک به سرطان، می‌توان نمونه‌هایی از "تله مدیسین" یا پزشکی از راه دور عنوان کرد.
دکتر محمد مهدی سپهری عضو پنل سلامت الکترونیک در گفت و گو با همشهری آنلاین گفت: نهاد متولی برای فراهم آوردن زمینه ارتباط از راه دور وزارت ارتباطات وفناوری است تا با فراهم آوردن دسترسی مراکز پزشکی و دانشگاهی به اینترنت پر سرعت زمینه‌های تحقق همه ابعاد تله مدیسین را بوجود آورد.
چیزی که پزشک را قادر به کنترل جراحی می‌کند یک اتصال اینترنتی قوی است که برای برقراری ارتباط بین پزشک و وسایل جراحی، مانیتورها و همچنین ارتباط با پزشکان با تجربه مورد استفاده قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه تله مدیسن نیازمند پهنای باند بالا است گفت : از آنجا که در این روش هم پزشک با جان بیمار سر و کار دارد نمی‌توان با اینترنتی که قطع و وصل می‌شود ، اقدام پزشکی را انجام داد.
مهدی شادنوش، دبیر علمی اولین همایش تله‌مدیسین و سلامت الکترونیک گفت: منظور از پزشکی از راه دور انتقال اطلاعات از طریق سیگنال‌های الکترونیکی و خودکار کردن خدمات بالینی و گرفتن مشاوره و دیگر خدمات با استفاده تجهیزات الکترونیکی است.
وی گفت پزشکی از راه دور مهارتی است که از ابزارهای چند رسانه‌ای بهره می‌گیرد و با استفاده از تعداد زیادی فناوری‌های روز شامل تصویر زنده، صدای زنده، داده‌ها و تصاویر پزشکی، سیستم‌های ارتباطی، متن ها، عکس‌ها و پارامترهای حیاتی مرتبط با پزشکی، می‌توان خدمات پزشکی را از فاصله دور به مکانی دیگر ارایه داد.
بهبود مراقبت از بیمار، بهبود دسترسی و مراقبت پزشکی برای نواحی روستایی و نواحی محروم، دسترسی بهتر به پزشکان برای مشاوره و کاهش هزینه‌های مراقبت‌های پزشکی از جمله اهداف تله‌مدیسین به شمار می‌رود.
مهندس حسن امامی عضو پانل سیستم‌های اطلاعات و تصمیم‌گیری پزشکی در مورد این سیستم و کابرد آن در تله مدیسین گفت: سیستم‌های اطلاعات و تصمیم گیری پزشکی آمیخته‌ای از نرم‌افزارهایی است که دیتاها راپس از پردازش به اطلاعات تبدیل می‌کند. در عرصه پزشگی هر چه اطلاعات بیشتر و دقیق تر باشد مراحل پیشگیری، تشخیص و درمان بهتر انجام می‌شود. این اطلاعات هم در پرونده الکترونیک افراد و هم در همه‌گیر شناسی کاربرد دارد.
اولین همایش تله‌مدیسین و سلامت الکترونیکی دهم و یازدهم آبان ماه سال جاری در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار می‌شود.
