بخش‌های عمده‌ای از فعالیت‌های این مرکز از ابتدای تشکیل مؤسسه همشهری تعریف شده بود اما از سال 1385، این فعالیت‌ها با تمرکز بر پژوهش در حوزه علوم ارتباطات، رسانه و فرهنگ، دامنه‌ای گسترده‌‌تر پیدا کرد و هم از جنبه نظری و هم از جنبه عملی توسعه یافت.
از جمله فعالیت‌های پژوهشی این مرکز می‌توان به این موارد اشاره کرد: پژوهش‌های مورد نیاز مدیریت ارشد و هیأت تحریریه، گردآوری اطلاعات و شناسایی موضوعات مهم برای برنامه‌ریزی‌های آتی ؛
بررسی و شناخت نیازها، انتظارات و دیدگاه‌های مخاطبان و آرای آنها در مورد جذابیت مطالب روزنامه و مطالعه در زمینه نقش و تحولات فناوری ارتباطی و رسانه‌ای و تأثیر آن بر آینده روزنامه.
به انگیزه هفدهمین سالگرد تاسیس روزنامه همشهری و راه‌اندازی پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز تحقیقات این مؤسسه، گفت‌وگویی با دکتر عبدالله گیویان رئیس مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای همشهری، و محمد سروی زرگر مسئول محتوایی سایت این مرکز انجام داده‌ایم.
- سؤال اول اینکه اصلا چرا این سایت را راه انداختید؟
گیویان: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ای همشهری در فضای رسانه‌ای کشور از این جهت منحصر به فرد است که بلافاصله با ژورنالیسم به‌عنوان فعالیت عملی در این زمینه ارتباط دارد. این مرکز در دور جدید فعالیت‌های خودش به سمت حوزه‌هایی رفته که کمتر به آن توجه شده است.
یکی از این حوزه‌ها، پرداختن به‌خود موضوع ارتباطات است. گاهی وقت‌ها این مسئله پیش می‌آید که کار تحقیقاتی در مورد رسانه، مستقیما به کاری که آن بنگاه می‌کند، برمی‌گردد.
شاید بعضی‌ها هم این تصور را داشته باشند که کار این مرکز باید مستقیما به‌خود روزنامه همشهری برگردد یا صرفا کارهایی در حوزه روزنامه نگاری انجام شود؛ درحالی که روزنامه‌نگاری حوزه کوچک‌تری از مبحث گسترده‌تری به‌نام ارتباطات است که اقتضائات خودش را دارد.
این حوزه در دهه‌های اخیر دچار تحولات پیچیده‌ای شده است. متأسفانه این دانش، فاصله بسیار زیادی با حوزه‌های عملی و ارتباطاتی دارد. تلاش اصلی مرکز تحقیقات در راه‌اندازی این سایت، ایجاد فضای مجازی برای بررسی و فهم این مفاهیم جدید است.
سروی: این سایت 2 موضوع اصلی را مدنظر دارد؛ یکی پوشش مقالات علمی روز که در دنیا منتشر می‌شود و ترجمه آنها برای در اختیار قراردادن مفاهیم روز به دانشجویان و محققان داخلی حوزه ارتباطات و دیگری ایجاد فضایی برای اینکه این محققان داخلی، آثار تولید شده شان را در اختیار دیگران قرار دهند.
- چرا الان در تحقق هدف اول مانده‌ایم؟ این هدف که پژوهش‌هایی از اینجا بیرون می‌آید که برای تحریریه روزنامه، که هسته اصلی روزنامه است، راهگشا باشد.
گیویان: شما درد دل ما را می‌گویید. در همه جای دنیا این رسم وجود دارد که تحقیق می‌کنند و به همان اندازه که این رسم وجود دارد، از این تحقیقات استفاده نمی‌شود.
بخشی از آن به قوه عاقله روزنامه و بخشی از آن به روزنامه‌نگاران برمی‌گردد. ما خود را روزنامه نگار و پژوهشگر می‌دانیم ولی شما ما را روزنامه نگار نمی‌دانید.
کارهای ما را برمی‌دارید و به اسم خودتان می‌زنید. روزنامه نگار فکر می‌کند که آنچه به آن رسیده است، عین حقیقت است. من پژوهشگر هم همین طور فکر می‌کنم. به این ترتیب ما هیچ وقت به تفاهم نمی‌رسیم.
چیزی که این وسط نیاز است، فضایی است که ما در آن به گفت‌وگو بپردازیم. سایت یکی از جاهایی است که این فضا را ایجاد می‌کند. ما امکانی برای گفت‌وگو در اینجا پیدا می‌کنیم. سایت مرکز تحقیقات، یک سایت تعاملی است.
به این معنی که ما در انتهای هر خبر، جایی داریم که خوانندگان، نظراتشان را بیان می‌کنند. اینکه چرا از این پژوهش‌ها استفاده نمی‌شود دیگر به ما برنمی‌گردد. این پژوهش‌ها تولید می‌شود، این قوه عاقله روزنامه است که باید امکان استفاده از این پژوهش‌ها را فراهم کند.
ما در سایت این هدف را دنبال می‌کنیم که نه تنها روزنامه نگاران همشهری، بلکه همه کسانی که به نوعی با مباحث ارتباطات درگیر هستند را در جریان مباحث روز قرار دهیم. ما باب این تعامل را باز کرده‌ایم.
- این همه، چند نفرند؟
گیویان: تعداد خیلی محدود است.
- تصور شما چیست؟ مثلا 10هزار، 20هزار، 2هزار نفر؟ چقدر؟
گیویان: نه خیلی کمتر است.
- ولی قرار است این گفت‌وگو، با تیراژی نزدیک به نیم میلیون چاپ شود. شما به‌عنوان یک متخصص ارتباطات این را صحیح می‌دانید؟
گیویان: به‌نظر من باید مردم بدانند که دارد چه اتفاقاتی می‌افتد. هرچند مخاطب ما خاص است، اما دانش قله‌ای است که اگر کوهپایه نداشته باشد، برقرار نمی‌ماند. یکی از کارهایی که به ساختن این کوهپایه کمک می‌کند، عمومی‌سازی مطلب است.
برای عمومی‌سازی، گاهی شما مطلب را آنقدر ساده می‌کنید که در حد فهم عامه شود، گاهی هم مطلب را طوری رسانه‌ای می‌کنید که سطح سواد مردم بالا برود.
- در سایت هم چنین تگ‌هایی دارید؟
گیویان: هدف اصلی مان این است که یک سایت علمی داشته باشیم. بنابراین نمی‌توانیم چنین کاری بکنیم.
- ببینید، نیچر یک سایت علمی است که همه مقالات علمی چاپ شده در ژورنال‌های علمی زیرمجموعه خود را عرضه می‌کند. در این سایت کاملا علمی، یک تگ وجود دارد به اسم نیوز که کارش گسترش پاپ ساینس است.
گیویان: ما در قدم اول تلاشمان ایجاد یک فضای مجازی برای گفت‌وگوی بین متخصصان است، قدم بعدی جذب دانشجویان است و قدم سوم در درازمدت، نزدیک شدن به چیزی مثل ویکی پدیای حوزه ارتباطات ایران است.
- این زمان چقدر است؟
گیویان: تحمل همشهری، دادن بودجه و هزینه‌ها!
- آقای سروی، گفتید که یکی از اهدافتان، ترجمه مقالات روز و قراردادن آن روی سایت است. من با این ترجمه کردن خیلی مشکل دارم. فکر می‌کنم یکی از دلایل عقب ماندگی ما از مسائل روز حوزه ارتباطات، همین ندانستن زبان جهانی علم برای محققان و متخصصان این حوزه است. این ترجمه کردن همچنان باعث دورماندن پژوهشگران این حوزه، از علم
روز می‌شود.
سروی: زبان علمی دنیا؟
- بله. برای اینکه هیچ کس بلد نیست انگلیسی حرف بزند. برای همین الان ISC راه انداخته‌اند که ما دانش به زبان فارسی تولید کنیم که به درد هیچ کس نمی‌خورد.
سروی: نه این طور نیست که به درد هیچ کس نخورد.
- از دانشی که به زبان فارسی تولید می‌شود در کجای دنیا می‌شود استفاده کرد؟
سروی: چرا، در کشور که به درد می‌خورد.
- دانش که محدود به مرز نیست؟
سروی: خوب ما هم می‌خواهیم مرز را بشکنیم دیگر.
- شما که دارید مرز درست می‌کنید.
گیویان: بگذارید من توضیح بدهم. ما همین الان دنبال این هستیم که با کسان دیگری که در حوزه‌های مختلف جغرافیایی درحال تولید دانش در زمینه ارتباطات هستند، تعامل داشته باشیم. مقدمات این کار فراهم شده است.
قصد داریم با این افراد گفت‌وگو کنیم و فیلم‌ها یا فایل‌های صوتی را به همراه ترجمه فارسی و متن انگلیسی روی سایت بگذاریم. این کار در فاز بندی عملیاتی ما در مرحله مقدماتی قرار دارد.
حتی می‌خواهیم پروفایل استادان و متخصصان برجسته ارتباطات ایران را روی سایت بگذاریم و قطعا ترجمه این صفحات به زبان انگلیسی را هم برای ایجاد ارتباط با فضای علمی خارج از کشور، روی سایت قرار می‌دهیم.
- نشانی سایت‌تان هست: اچ‌سی‌سی‌ام آر دات کام، حفظ کردنش سخت نیست؟ ما یک سایت داریم به اسم همشهری آنلاین که تعداد کاراکترهایش، 3برابر اسم سایت شماست. اما حفظ کردنش برای کاربران سخت نیست.
گیویان: این مخفف اسم مرکز است. ما برای ارتباط با خارج از کشور خواستیم با پسوند کام استفاده کنیم.
- سرورتان کجاست؟
گیویان: در کاناداست.
- ممنون از توضیحات کاملتان. امیدوارم این سایت هرچه زودتر تبدیل به فضای مجازی مهم و تاثیرگذاری برای اجتماع پژوهشگران حوزه ارتباطات کشور شود.
