همشهری آنلاین– حسن حسن‌‌زاده: محله فرحزاد یا به عبارت درست‌تر آبادی کهن فرحزاد که قدمتی هزار ساله دارد، هنوز هم همان صفای گذشته را حفظ کرده است. با وجود توسعه شهر و رشد قارچ‌گونه برج‌ها و آپارتمان‌ها، هنوز هم در حاشیه روددره فرحزاد و بالادست این محله، باغ‌های باصفایی وجود دارد که مثل ریه‌های تنفسی تهران هوای تازه را به شهر دودزده پمپاژ می‌کنند. اگر از تهرانی‌ها و حتی برخی از ساکنان فرحزاد درباره وجه تسمیه این آبادی زیبا بپرسید، احتمالا فرحزاد را به محل فرح و شادی تعبیر می‌کنند. تعبیری که با توجه به پیشینه تاریخی و شرایط جغرافیایی و طبیعی این آبادی کهن، چندان بیراه به نظر نمی‌رسد.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
آبادی فرحزاد از چند قرن پیش هم تفرجگاه تهرانی‌ها بود. اگر از آب و هوای خوش، باغ‌های سرسبز و هزاررنگ فرحزاد بگذریم که آن را در مقاطع مختلف سال به پاتوق گردشگران تهرانی تبدیل می‌کرد، این آبادی تا پیش از احداث جاده جدید امامزاده داود(ع) قرن‌ها منزلگاه زائران آستان مقدس امامزاده داود(ع) بود. داریوش شهبازی در این‌باره می‌گوید: «نام فرحزاد در منابع و متون تاریخی و نیز بر اساس قرائن و شواهد زبان‌شناسان به صورت «فره‌زاد» آورده شده و معنای دیگری به جز محل فرح و شادی دارد. با وجود این، از آنجایی که فرحزاد از گذشته تا امروز تفرجگاه تهرانی‌ها بود، همان واژه فرحزاد و معنای فرح و شادی هم چندان خالی از معنا نیست. چرا که زائران آستان مقدس امامزاده داود(ع) سال‌ها از مسیر قدیمی دسترسی به بارگاه امامزاده داود (ع) که از فرحزاد می‌گذشت استفاده می‌کردند و در طول این مسیر نیز کافه‌ها و رستوران‌ها و استراحتگاه‌های بسیاری ساخته شده بود. روستایی که در زمان رونق جاد قدیم امامزاده داود (ع) برای زائران، در حکم توقفگاهی خوش آب و هوا بود، هنوز هم به دلیل وجود رستوران‌ها پذیرای گردشگران است.»
فره‌زاد یک واژه فارسی است
اما در جستجو برای وجه تسمیه آبادی فرحزاد به تکرار نام این روستای کهن در منابع و متون تاریخی می‌رسیم. نام فرحزاد در بسیاری از منابع مکتوب به صورت «فره‌زاد» ذکر شده است. شهبازی در این‌باره می‌گوید: «اگرچه بسیاری تصور می‌کنند که نام روستای فرحزاد برگرفته از واژه عربی «فرح» به معنای شادی و یا فرحزاد به معنای مکانی فرح‌بخش است، اما املای آن در متون تاریخ متفاوت است. به عبارت دیگر، واژه فرحزاد که امروز برای اطلاق به این روستای کهن به کار می‌رود یک غلط مشهور است. چرا که به عنوان مثال در کتاب‌هایی چون «منتقله الطالبیه» و «جنت النعیم» نام این آبادی به صورت «فَرَزاد» و در برخی متون دیگر به صورت «فرَّه زاد» نوشته شده است. اما دلیل اینکه امروز نام این روستا به «فرحزاد» تغییر کرده است، به قیاس عامیانه‌ای برمی‌گردد که واژه فارسی «فره» را به واژه عربی «فرح» تبدیل کرده و استناد این قیاس عامیانه به پیشینه تفرجگاهی این روستای کهن است.»
معنای واژه فره‌زاد چیست؟
کنکاش درباره ریشه واژه «فره‌زاد» که در متون تاریخی تکرار شده است، ما را به موارد جالبی درباره وجه تسمیه این آبادی می‌رساند. واژه فارسی «فره‌زاد» هم به شرایط اقلیمی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد این آبادی کهن اشاره دارد. شهبازی می‌گوید: «واژه فره‌زاد از ترکیب دو واژه «فره» و «زاد» ساخته شده است. هر دو واژه از واژگان فارسی هستند. اولی به معنای «عظمت و شوکت» و دومی به معنای «توشه». بنابراین واژه فره‌زاد به معنای «توشه باارزش و عظیم» است. اگر در ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرحزاد و امتیازات آن نسبت به روستاهای دیگر کنکاش کنیم، «توشه باارزش» معنای مناسبی برای وجه تسمیه این روستاست. به عنوان مثال، در گذشته رودخانه پرآب و آب زلال و نیز باغ‌های پربار فرحزاد میان تهرانی‌ها مشهور بود. آب زلال رودخانه‌ها و قنات‌های فرحزاد پای توتستان‌ها، باغ‌های شاتوت، گیلاس و... سرازیر می‌ریخت و نتیجه آن محصولات و میوه‌هایی بود که حسابی میان تهرانی‌ها طرفدار داشت. با این بیان این احتمال وجود دارد که واژه «فره‌زاد» که در منابع مکتوب بارها تکرار شده است، اشاره‌ای به همین امتیازات محصربه‌فرد باشد.»
نظر شما