همشهری آنلاین _ مریم قاسمی: حسینیه ارشاد سبک معماری خاصی دارد؛ از ساختار کلی بنا گرفته تا کاشیکاری‌ها و کتیبه‌هایی که توسط استاد «محمود ساعت‌ساز» انجام شده است. سالن حسینیه با شیبی ملایم ساخته شده و هر طبقه ظرفیت ۵٠٠ نفر را دارد. در سال ١٣۵٩ هم دو هزارمترمربع از باقیمانده باغی را که این مجموعه در آن سر بلند کرد خریدند تا مسجد حسینیه را بسازند، البته همان سال بود که کتابخانه حسینیه ارشاد هم ایجاد شد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
در کنار ساختمان بزرگی که در سه بخش برای حسینیه ارشاد طراحی شده بود، یک مسجد، یک کتابخانه و یک دبیرخانه نیز در نظر گرفته بودند. مسجد در قسمت شمالی، دبیرخانه در قسمت شمال شرقی و کتابخانه هم در زیرزمین ساختمان تعبیه شده بود و با آثاری در حوزه کودکان، نوجوانان و کتب عمومی افتتاح شد. برای حسینیه یک بخش انتشارات نیز طراحی شده بود که زیر نظر دبیرخانه حسینیه بود و مسئولیت چاپ، نشر و تکثیر سخنرانی‌ها را داشت. در یکی از گزارش‌های ساواک در این باره آمده است که بخش انتشارات حسینیه، مجهز به سیستم ترجمه آثار به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه بود و از این طریق، مطالب را به مخاطبان منتقل می‌کرد. گرچه گنجایش حسینیه را ۲۰۰ نفر اعلام کردند اما عدد ۲ هزار مخاطب هم برای دوره‌ها و جلسات آن به ثبت رسیده است.
نام و آوازه این حسینیه برای چیست؟
حسینیه ارشاد نام و آوازه‌اش را مدیون سخنرانی‌های تاریخی و اقدامات فرهنگی دینمدارانی مانند آیت‌الله شهید «مرتضی مطهری»، آیت الله شهید «محمد مفتح» و مرحوم دکتر «علی شریعتی» است. اما روایتی هم درباره چگونگی تولد این مجموعه نشان می‌دهد که سال ١٣٤٤ «محمد همایون»، «ناصر میناچی‌مقدم» و «عبدالحسین علی‌آبادی» زمین٤ هزارمترمربعی را در خیابان معروف شمیران قدیم یا همان شریعتی فعلی خریداری می‌کنند و این نقطه شروع با هدایت شهید مطهری پیش می‌رود و در تاریخ ماندگار می‌شودچنان که شهید مطهری را موسس اصلی و اداره‌کننده امور علمی و مذهبی حسینیه ارشاد محسوب می‌کنند و می‌گویند بی‌تردید اگر موقعیت علمی و معنوی و اجتماعی شهید مطهری نبود، تلاش آقای همایون و آقای میناچی نمی‌توانست جریان اسلامی تاثیرگذار و پرارزشی را بنیان نهد. همچنان که اسناد موجود در ساواک، بانی اصلی تاسیس حسینیه ارشاد را «مرتضی مطهری» معرفی می‌کند که بعدها آقایان دیگر، به تبع ایشان در این امر شرکت یافتند.
یادگار معمار ارمنی، «اوژن آفتاندالیانس»
موسسان حسینیه ارشاد، قصد داشتند تنها عمارتی با ظاهر مدرن برای تبلیغات مذهبی روشنفکرانه احداث کنند اما یک سال بعد بنای مسجدی با گنبد فیروزه‌ای بسیار بزرگ به تالار حسینیه افزوده شد و گلدسته نداشتن این بنا موردبحث همگان بود. نقشه و طرح حسینیه ارشاد را یک معمار ارمنی به نام «اوژن آفتاندالیانس» طراحی کرد. او معمار تالار رودکی هم بود. خیلی‌ها تفاوت‌های معماری حسینیه ارشاد را با کلیسا یا آمفی‌تئاتر قیاس می‌کردند حتی رسانه‌های آن روزگار از آن به‌عنوان مسجد مدرن یاد می‌کردند.
سخنرانی حجت الاسلام فلسفی، گزارش ساواک
نخستین سند از حسینیه ارشاد در اسناد ساواک به ۲۲ شهریور ۱۳۴۴ تعلق دارد، جایی که نخستین سخنرانی حسینیه توسط حجت‌الاسلام فلسفی و به دعوت آیت‌الله شهید مرتضی مطهری در زمینه مباحث اعتقادی صورت گرفت. حسینیه ارشاد بلافاصله بعد از افتتاحیه، فعالیت خود را به مدت ۸ سال، از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۲ ادامه داد. سال‌هایی که با تحولات بسیار عمیق در جامعه ایران آن زمان همزمان بود. آیت‌الله مرتضی مطهری با دعوت از علمای برجسته‌ای چون علامه محمدتقی جعفری و حجت‌الاسلام علی شاهچراغی جهت حضور در هیئت‌مدیره حسینیه و ثبت قانونی و رسمی آن در سال ۱۳۴۶، برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های حسینیه را آغاز کرد. پس‌ازآن در حسینیه ارشاد، هیات علمی‌ای متشکل از مرحوم حجت‌الاسلام سیدعلی شاهچراغی، علامه محمدتقی جعفری، شهید حجت‌الاسلام دکتر محمدجواد باهنر و برخی دیگر از چهره‌های برجسته روحانیت آن زمان، در کنار آیت‌الله مطهری آغاز به‌کار کردند.
تعطیلی حسینیه ارشاد تا پیروزی انقلاب
درنهایت شایعه بسته شدن حسینیه ارشاد در ۹ آذرماه ۱۳۵۱ مطرح می‌شود و به همین دلیل یک تظاهرات هزار نفری از دانشجویان در کنار حسینیه شکل می‌گیرد و عده زیادی دستگیر می‌شوند. این تظاهرات پرونده حسینیه ارشاد را سنگین‌تر می‌کند. تا اینکه سرلشکر دکتر عبدالکریم ایادی که پزشک ویژه شاه و از مسئولان ساواک و همین‌طور از چهره‌های مهم تشکیلات بهائیت بود، نامه‌ای به سرلشکر نعمت‌الله نصیری ریاست ساواک می‌نویسد مبنی بر اینکه شاه از وضعیت حسینیه ناراحت است و باید حسینیه زودتر تعطیل بشود. نصیری در جواب می‌گوید که ما به اوضاع مسلط و در حال برنامه‌ریزی برای دستگیری افراد هستیم. پس از دستگیری چندین چهره حسینیه، دکتر ایادی مجدد نامه‌ای به سرلشکر نصیری می‌نویسد، مبنی بر اینکه حالا که نفرات را دستگیر کردید، اعلیحضرت منتظر هستند تا آنها به‌سزای اعمالشان برسند. درنهایت این پیگیری‌ها به تعطیلی حسینیه می‌انجامد.
نظر شما