همشهری آنلاین- بهاره خسروی :وقایع اتفاقیه در تاریخ مطبوعات ایران سومین روزنامه، پس از روزنامه‌های «کاغذ اخبار» و «زاهر یرادی باهرا»، محسوب می‌شود که در ۱۸ بهمن ۱۲۲۹ خورشیدی منتشر شد. روزنامه «زاهر یرادی باهرا» به معنای پرتو نور و روشنایی است که ۱۳ سال بعد از کاغذ اخبار در شهر ارومیه به زبان آسوری از سوی مدیر و آموزگاران مدرسه آمریکایی منتشر می‌شد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
روزنامه ویژه پایتخت‌نشینان
روزنامه وقایع اتفاقیه در شماره نخست با نام روزنامه "اخبار دارالخلافه تهران" منتشر شد. از شماره دوم نامش به وقایع اتفاقیه تغییرکرد. در صفحه اول این روزنامه علامت شیر و خورشید و عبارت «اسدالله الغالب» نوشته شده و در ۲ طرف آن، تصویر ۲ درخت چاپ شده بود. امیر کبیر خودش هم در این روزنامه دست به قلم بود و بعضی از اخبار داخلی را می‌نوشت. او بعد از منتشر شدن روزنامه وقایع اتفاقیه، مقرر کرد که روزنامه را به محض چاپ به چاپارخانه‌ها بفرستند و از آنجا سهم شهرستان‌ها فوری به مراکز استان ارسال شود. سهم تهران را هم در دفتر ویژه‌ای، به نام فردی که مشخص می‌کردند به دست او می رساندند.
مدیریت روزنامه را «حاجی میرزا جبار نظام المهام» معروف به «تذکره‌چی» به عهده داشت. مترجمی روزنامه با «ادوارد برجیس» انگلیسی بود و محرر روزنامه «میرزا عبدالله» بود که روزنامه را به خط خوش نستعلیق می نوشت. روزنامه در چاپخانه «حاجی عبدالمحمد» واقع در دروازه دولاب چاپ می‌شد. این روزنامه محبوب پایتخت‌نشینان در قطع بزرگ، روی کاغذ خوب با خط نستعلیق درشت و هر صفحه در ۲ ستون به چاپ می‌رسید.شیر و خورشید زیر یک طاق هلالی بر صدر صفحه نخست جای می گرفت و در فضای دو طرف طاق، بعد از انتشار چند شماره، مشخصه های روزنامه نوشته می‌شد. در طرف راست محل فروش روزنامه و چپ آن قیمت تک‌شماره، سه ماهه، شش ماهه و یک ساله و قیمت اعلانات چاپ می‌شد.
در مدت زمان کوتاهی بعد از انتشار این روزنامه امیر کبیر کشته شد و اداره روزنامه به «محمدحسن‌خان صنیع‌الدوله» مترجم دربار، رئیس اداره انطباعات ناصرالدین شاه سپرده شد. به جز اعتمادالسلطنه، بقیه دست‌اندرکاران و گردانندگان روزنامه، دائما در تغییر بودند.
اجبار اشتراک روزنامه تازه‌تاسیس
تمام وزرا و مسئولان و مقام‌های ارشد حتما باید روزنامه وقایع اتفاقیه را خریداری و مطالعه می کردند و داشتن اشتراک آن اجبار بود. «مهرشاد کاظمی» با اشاره به این موضوع گریزی می‌زند به کتاب سفرنامه «لیدی شیل» همسر سفیر انگلیس در سال ۱۸۵۰ میلادی. او درباره محتوا و وضعیت اداره روزنامه وقایع اتفاقیه نوشته است:« چند ماه پس از ورود ما به تهران از طرف صدراعظم (امیرکبیر) روزنامه‌ای تأسیس شد که او برای اطمینان بیشتر از اشاعه مطالب آن در پایتخت و سایر شهرهای ایران، همه خدمتگزاران دولت و همه افراد متشخص اجتماع را وادار کرد تا این روزنامه را مشترک شوند و اداره امور این روزنامه را نیز به دست یک نفر انگلیسی سپرد. این شخص ادوارد برجیس بود که از زمان ولیعهدی عباس‌میرزا در ایران اقامت داشت. او اولین چاپخانه ایران را در تبریز راه انداخت.»
او در بخش دیگری به وظیفه «ادوارد برجیس» در روزنامه اشاره می‌کند: «ترجمه برگزیده‌ای از اخبار روزنامه‌های اروپایی را نیز که می‌توانست برای تنویر افکار مردم ایران مؤثر باشد، بر عهده گرفت. سرمقاله این روزنامه معمولا به قلم خود صدراعظم نوشته می‌شد. مرد انگلیسی مباشر این روزنامه، وظیفه تهیه روزنامه دیگری را نیز بر عهده داشت که این یکی اصلا دچار سانسور نمی‌شد و تقریبا مشابه «پطرزبورگ گازت» مختص مطالعه شاه و وزرای مملکت منتشر می‌شد و در آن، تمام حوادث سیاسی اروپا که نمی‌بایستی به نظر عامه برسد همراه با شرح وقایع و شایعات موجود در مملکت، برای سرگرمی شاه درج می‌شد.»
به گفته این تهران‌پژوه، روزنامه وقایع اتفاقیه تاشماره ۴۷۱ با این نام منتشر شد، اما بعداز آن به روزنامه «دولت علیه» تغییر نام داد.
نظر شما