همشهری آنلاین - مریم سرخوش: برای اولین بار تیغ تیز جراحی یک تیم پزشکی ایرانی منجر به خروج تومور ۳.۵ کیلویی و ثبت یک عمل پیچیده جراحی مغز در کشور شد. عملی که چند روز پیش در بیمارستان شهید رهنمون یزد انجام شد و جان دختربچه ۱۳ ساله‌ای را نجات داد. این بیمار پس از یکبار جراحی ناموفق در تهران و دریافت پاسخ منفی از پزشکان آلمانی و ترکیه‌ای، راهی بیمارستان دولتی شهر یزد شد و با وجودی که تیم پزشکی به خودش و خانواده‌اش ریسک بالای این جراحی و احتمال مرگ را هشدار می‌دادند، اما خودش را به تیغ جراحی این تیم پزشکی سپرد و حالا با وضعیت جسمانی خوب در انتظار خروج از بیمارستان است.
دکتر امین جسمانی، جراح مغز، اعصاب و ستون فقرات و رئیس تیم این عمل جراحی در گفت‌وگو با همشهری درباره ثبت این عمل پیچیده، جایگاه ایران در درمان تومورهای مغزی و البته وضعیت تومور مغزی در جامعه ایرانی توضیحاتی جالبی داده است، این که به دلایل مختلف ابتلا به تومور در جامعه روز افزایش است و چه راهکاری برای کند کردن این پیشرفت وجود دارد.
* چه دلیلی باعث شد که تن به انجام چنین جراحی پیچیده‌ای بدهید، با وجودی که می‌دانستید شاید بیمار در زمان عمل جان خودش را از دست بدهد؟
این دختر ۱۳ ساله یک نوبت در تهران تحت عمل جراحی قرار گرفته بود، اما به دلیل این که نتوانسته بودند تومور را به دلیل ریسک بالا، کامل تخلیه کنند، دو ماه پس از عمل جراحی در آن مرکز، با عود شدید مواجه می‌شود. در این مدت استخوان و پوست سر به شکل وحشتناکی درگیر و به شکل کلاهخود شده بود. خانواده این کودک برای درمان فرزندشان سختی زیادی کشیدند و حتی از پزشکان دو کشور ترکیه و آلمان هم تقاضای کمک کرده اما پذیرش نشده بودند. در نهایت سراغ ما آمدند و همان ابتدا نسبت به عوارض و ریسک بسیار بالای این جراحی توضیحات کامل را به آنها دادیم. اما در نهایت این دختر و خانواده‌اش شرایط را پذیرفتند و ما هم تصمیم به انجام جراحی گرفتیم. این عمل در زمانی نزدیک به هفت ساعت همراه با دکتر محمد ماندگاری، فوق‌تخصص گوش، حلق و بینی و دکتر حسن عبداللهی، متخصص بیهوشی در بیمارستان شهید رهنمون یزد انجام شد و کادر پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد و بیمارستان شهید رهنمون هم شرایطی را به گونه‌ای برای ما فراهم کردند که موفقیت این جراحی افزایش پیدا کند.
* چرا تاکنون چنین جراحی در کشور انجام نشده است؟
اول این که چنین موارد کم است اما به طور کلی عمل‌های جراحی مغز بسیار حساس هستند و ریسک مرگ و میر بالایی دارند. توده موجود در سر این کودک حدود ۳.۵ کیلوگرم وزن داشت اما متفاوت از توده ۳.۵ کیلویی در داخل عضوی مثل شکم یا قفسه سینه است. مغز حدود یک کیلو و ۷۰۰ یا ۸۰۰ گرم وزن دارد. این تومور در سر این دختر بچه رشد کرده و نیمی از نیم‌کره سمت چپ مغز را گرفته بود، باقی آن پوست سر را به سمت بالا هل داده و رشد کرده بود. انجام چنین جراحی‌هایی ریسک مرگ دارد و تقریبا تیم‌های پزشکی قبول نمی‌کنند که چنین ریسکی را بپذیرند. از سوی دیگر نبود تجهیزات بسیار حرفه‌ای و های‌تک هم انجام این عمل را سخت‌تر می‌کند. اما در نهایت انجام شد و این کودک اکنون در وضعیت عمومی خوبی قرار دارد و به زودی ترخیص می‌شود تا برای تکمیل مراحل درمانی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی را آغاز کند.
* هزینه چنین جراحی‌هایی گران است؟
این جراحی‌ها بسیار پرخطر و هزینه‌بر هستند، اما این کودک در بخش دولتی تحت عمل جراحی قرار گرفت و هیچ هزینه پرداخت نکرد. کلیه هزینه‌ها تحت پوشش بیمه بود. علاوه بر این کلیه بیمارانی که با مشکلات مغزی به این مرکز درمانی ارجاع و یا خودشان مراجعه می‌کنند با کمترین هزینه‌ها درمان می‌شوند.
* چه تجهیزات پزشکی در این حوزه باید تامین شود که تیم‌های پزشکی رغبت بیشتری به انجام چنین عمل‌هایی داشته باشند؟
دنیا در حال پیشرفت و تجهیزات مدرن هم در حال تولید هستند. این تجهیزات های‌تک را برای تخلیه تومور مغزی با ریسک کمتر نیاز داریم می‌توانند تخلیه کامل انجام دهند بدون اینکه به بافت و مغز و اعصاب آسیبی بزند. اما مشکل اینجاست که در بخش دولتی به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای نمی‌توان به راحتی چنین تجهیزاتی را خریداری کرد. علاوه بر این، تحریم‌ها هم موانع زیادی برای ما به وجود آورده. البته اگر شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند با الگوبرداری به سمت تولید این دستگاه‌ها بروند هم کمک‌کننده خواهد بود و همانقدر که در حوزه نظامی پیشرفت کرده‌ایم در زمینه تجهیزات پزشکی هم این ظرفیت در کشور وجود دارد.
* درصد بروز چنین تومورهایی در ایران یا دنیا چقدر است؟
آمار شیوع تومور در دنیا چیزی حدود ۰٫۲ تا ۰٫۵ درصد است. انواع و گریدهای مختلفی هم دارند، خوشخیم و بدخیم. برخی تومورها مربوط به سرطان مغز هستند و برخی دیگر هم از سایر نقاط بدن به مغز سرایت می‌کند. دختربچه‌ای که در بیمارستان یزد تحت عمل جراحی قرار گرفت، گرید سه، یک تومور خوشخیم اما بسیار تهاجمی و عودکننده بود اما به طور کلی افراد و خانواده‌های زیادی در کشور خودمان از تومورهای مغزی رنج می‌برند، به همین دلیل قطعا به یک مرکز نیاز داریم که تنها درباره تومورهای مغزی به بیماران خدمات ارائه کند.
* دلایل بروز تومور مغزی در کشور چیست؟
یکی از مهم‌ترین علل بروز تومور مغزی، جهش‌های ژنتیکی است که هم به دلایل ارثی ایجاد می‌شود و هم عوامل اکتسابی. عوامل اکتسابی می‌تواند ناشی از مواجهه با آرسنیک، سرب، اورانیوم و... در شهرهای صنعتی باشد یا آفت‌کش‌هایی که در صنایع کشاورزی وجود دارند. یکی دیگر از عوامل بروز تومورهای خوشخیم هم ضربات مغزی هستند. بسیاری از بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند، می‌گویند که در گذشته تصادف‌های منجر به آسیب سر داشته‌اند. نکته اینجاست که دخیل شدن بیشتر صنعت در زندگی عادی مردم، می‌تواند منجر به افزایش انواع بیماری‌ها شود. رشد روزافزون تومورهای مغزی هم در حال رخ دادن است که البته در این باره شاخص جمعیت مطرح است و اهمیت زیادی هم دارد. هر قدر جمعیت به سمت سالمندی برود، ایجاد تومورهای مغزی بیشتر می شود.
* چرا سالمندان بیشتر در معرض ابتلا به تومورهای مغزی هستند؟
سالمندی خودش یک ریسک فاکتور است چون افراد سالمند بیشتر در معرض مواد صنعتی قرار دارند. زمانی که فرد به صورت طولانی‌مدت، یعنی ۳۰ تا ۴۰ سال در یک شهر با مواد صنعتی تماس دارد، احتمال بروز تومور مغزی در او بیشتر است. در این باره تغییر سبک زندگی اهمیت دارد. فرد حداقل یک ورزش را باید به صورت منظم انجام دهد، از مصرف شدید غذاهای شور، تند، چرب و سرد پرهیز کند. سبک زندگی مناسب می‌تواند ۳۰ درصد ریسک ابتلا به تومورها را کاهش دهد. البته درباره مغز پیشگیری یا غربالگری زودهنگام وجود ندارد.
* تومورهای مغزی علائم خاصی در افراد ایجاد می‌کنند؟
علائم تومور مغزی بسیار زیاد و شایع‌ترین آنها سردرد است. اما تنها یک درصد از سردردها به دلیل تومور مغزی به وجود می‌آیند که همراه با تهوع و استفراغ در برخی از زمان‌های روز است. ممکن است فرد با کاهش دید یا کاهش شنوایی هم مواجه شود. اختلالات هورمونی و حتی پرخاشگری و اختلالات شناختی هم از جمله این علائم است.
* می‌توان امیدوار بود که با رقم خوردن چنین جراحی‌های پیچیده‌ای احتمال نجات بیماران بیشتر خواهد شد؟
این جراحی نمونه بارز، یک پیشرفت قابل توجه در کشور است. ایران یکی از قطب‌های جراحی مغز و اعصاب در دنیاست. البته کیس‌های خاص، مشابه وضعیت این بیمار همیشه وجود ندارد، درباره خود من از ۵۰۰ جراحی تومور مغزی که تاکنون انجام داده‌ام تنها همین دختربچه بود که این مورد خاص و جراحی پیچیده‌ای هم داشت که برای اولین بار در کشور صورت گرفت. هر چند که ثابت کردیم اگر باشند هم قابل درمان هستند. توانایی تمام اعمال جراحی تومورهای مغزی خوشخیم و بدخیم در کشور وجود دارد و همین حالا هم به راحتی در حال انجام است.
* شما به یک کودک امید دوباره زندگی دادید، به او و سایر مردم چه توصیه‌ای دارید که بتوانند زندگی بهتری با وجود بیماری‌هایی که بیش از گذشته پیرامون‌شان را گرفته، داشته باشند؟
بله، این دختر اکنون در شرایط خوبی است و به زودی از بیمارستان ترخیص خواهد شد اما به طور کلی آن چیزی که ضرورت دارند مردم بدانند این است که با وجود همه مشکلات باید «شاد زندگی کنند». آنها باید به زندگی امید داشته باشند چون غم، غصه و اضطراب یک عامل افزایش بروز و شیوع بیماری‌هاست. در بدن انسان‌ها هورمونی به نام سرتونین وجود دارد که وقتی با خندیدن و شاد ماندن افزایش پیدا کند، اندورفین خون را افزایش می‌دهد و خستگی بدن را از بین می‌برد و می‌تواند بر کلیه اندام‌ها و اعضای بدن تاثیر مثبت داشته باشد. تغییر سبک زندگی و ورزش کردن روزانه هم بسیار مهم است. نیاز غذایی باید به درستی تامین شود و خوردن تمام مواد غذایی جایز نیست. مصرف مشروبات الکی و دخانیات هم باید کاهش پیدا کند.
بیشتر بخوانید:
نظر شما