۱۲ آسیب بلوغ زودرس که نمی‌دانستید

همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: کاهش سن بلوغ و بلوغ زودرس احتمالا در ذهن خیلی از افراد مثبت تلقی شود. چراکه در نتیجه‌ بلوغ، فرد از دنیای کودکی فاصله می‌گیرد و وارد دنیای بزرگسالی می‌شود و دنیایش بزرگ تر و وسیع‌تر می‌شود. اما به گفته متخصصان، این موضوع به همین راحتی هم اتفاق نمی‌افتد. چراکه اگر چرخه رشد جسمی و جنسی فرد به طور طبیعی پیش نرود، نه تنها مثبت شمرده نمی‌شود، بلکه تبعات جسمی و روانیِ متعددی مثل کوتاهی قد، پرخاشگری، افسردگی، عزت نفس پایین، اضطراب و ... خواهد داشت.

کاهش سن بلوغ موضوعی جهانی است و در دختران بیشتر از پسران رخ می‌دهد اما هنوز علت دقیقی برای بروز آن پیدا نشده است، اما به نظر می‌رسد نوعی تغییر همگانی در روند رشد نسل بشر در حال وقوع است. با این حال گفته می‌شود که چاقی، تغییرات سبک زندگی، افزایش آگاهی و اطلاعات، دسترسی نامحدود به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، ازجمله دلایل و عوامل بروز آن هستند.

در ایران سن بلوغ دخترها به طور میانگین در ۸ تا ۱۳ سالگی و در پسرها بین ۹ تا ۱۴ سالگی آغاز می‌شود و به گفته کارشناسان اگر دختران پیش از ۸ سالگی و پسران قبل از ۹ سالگی به بلوغ برسند، یعنی دچار بلوغ زودرس شده‌اند.

نتایج برخی مطالعات بین‌المللی حاکی از این است که از ۵۰ سال پیش تاکنون سن بلوغ، هر ۱۰ سال به اندازه ۳ ماه کاهش پیدا کرده است.

دلایل پایین آمدن سن بلوغ در ایران

بلوغ، دوره‌ای از رشد است که در آن پسر یا دختر، فرآیند بلوغ جنسی را طی می‌کنند. در بلوغ، غدد جنسی فرد فعال و شروع به ترشح می‌کنند، همچنین بلوغ شامل یک سری تغییرات جسمی است که منجر به باروری و ایجاد خصوصیات جنسی ثانویه، ویژگی‌های جسمی مرتبط با مردان و زنان بالغ می‌شود. با آن که بلوغ شامل مجموعه‌ای از تحولات بیولوژیکی یا جسمی است، اما این روند بر رشد روانی و عاطفی فرد نوجوان نیز تأثیر می‌گذارد.

اما چرا سن بلوغ در جهان و از جمله ایران پایین آمده و چه تبعات و آسیب‌هایی می‌تواند برای فردی که دچار بلوغ زودرس شده، داشته باشد؟ پزشکان می‌گویند بلوغ یک پدیده بیولوژیک پیچیده است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، تغذیه‌ای، محیطی، اقتصادی و اجتماعی رخ می‌دهد. اما به گفته روانشناسان، این اتفاق در طول تاریخ رخ داده و موضوع جدیدی نیست. صدها سال پیش سن بلوغ خیلی پایین‌تر بوده و به مرور افزایش یافته و مجددا کاهش پیدا کرده است. دلیلش هم می‌تواند تغییرات اقلیمی باشد و نیز رشد تکنولوژی، در دسترس بودن اینترنت، تغییر سبک زندگی و دیگر عواملی که لزوما ربطی به مسائل روانشناختی ندارد.

دکتر علیرضا تبریزی، روانشناس، مشاور و مدرس حوزه روانشناسی به همشهری می‌گوید: تغییراتی مثل کاهش سن بلوغ در کل کره زمین در حال رخ دادن است. نه فقط این مورد. بلکه خیلی تغییرات دیگر هم در حال رخ دادن است. مثل چاق شدن آدم‌ها. ما نسبت به ۱۰۰ سال پیش، افراد چاق بیشتری در جهان داریم.

تبریزی، بزرگ‌ترین دلیل کاهش یا افزایش سن بلوغ را به علائم پزشکی مرتبط می‌داند و می‌گوید: درست است که عوامل محیطی در بلوغ زودرس تاثیر دارد، اما میزان اثربخشی عوامل محیطی در مقایسه با مسائل و عوامل پزشکی و ژنتیکی بسیار کم است. یعنی اولویت با مسائل مربوط به حوزه پزشکی و ژنتیک است. نه مسائل محیطی که روانشناسان عمدتا روی آن کار می‌کنند.

بلوغ زودرس چه آسیب‌هایی دارد؟

بلوغ زودرس، آسیب‌هایی به دنبال دارد که ممکن است برخی از آنها در سال‌های آینده خود را نشان دهند. به گفته کارشناسان افزایش آسیب‌های اجتماعی، چاقی، کوتاهی قد، افسردگی، مشکلات رفتاری و روانی و تمایلات جنسی زودهنگام از مهم‌ترین عوارض بلوغ زودرس است که روانشناسان به آن اشاره می‌کنند.

به گفته روانشناسان اگر بلوغ زودرس تشخیص داده نشود و از تهدید به فرصت تبدیل نشود، می‌تواند عوارض فراوانی داشته باضشد. عوارضی که گاه به بزرگسالی فرد هم کشیده می‌شود و زندگی و کار و روابط او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چراکه فرد در شرایطی که هنوز از رشد عقلی کافی برخوردار نشده، با مسائلی مواجه می‌شود که قطعا پرخطر و پرآسیب است. به عنوان مثال فردی که زودتر از موعد به دوره بلوغ رسیده، بیش از افرادی که به موق به این دوره ورود داشته، دچار ازدواج‌های ناموفق، کوتاهی در مراقبت از بهداشت خود، ناآگاهی درباره مراقبت از بهداشت روانی خود، بارداری پرخطر و ... می‌شوند.

تبریزی، روانشناس یکی از تبعات مهم بلوغ زودرس را آشنایی زودهنگام افراد با مسائل جنسی عنوان می‌کند و می‌گوید: با کاهش سن بلوغ، فرد زودتر از سنی که باید، درگیر مسائل جنسی می‌شود و با توجه به پیشرفت تکنولوژی، شاید دسترسی‌اش بیشتر هم شده باشد.

بلوغ یک پدیده بیولوژیک پیچیده است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، تغذیه‌ای، محیطی، اقتصادی و اجتماعی رخ می‌دهد

به گفته روانشناسان، بلوغ جنسی یکی از مراحل رشد است که زمان آغاز آن به عواملی مثل ژنتیک، نژاد، جغرافیا، محیط تربیتی، سبک زندگی و نوع تغذیه و ارتباطات و معاشرت بچه‌ها مربوط می‌شود و اگر هر یک از این مولفه‌ها تغییر کند یا سر جای خودش نباشد، بلوغ جنسی فرد نیز دستخوش تغییر می‌شود.

تبریزی، روانشناس می‌گوید: از دیگر تبعات کاهش سن بلوغ این است که ارتباط فرد با خانواده دچار یک سری معضلات می‌شود و دلیلش هم این است که والدین اطلاعات کافی درباره این سن ندارند و نحوه برخورد درست با فرزند را نمی‌دانند و مشکلات او را بیشتر می‌کنند. مشکلاتی مثل گرایش فرد نوجوان به خلاف، جذب شدن به هنجارهای مغایر با فرهنگ خانواده، طغیان کردن نوجوانان علیه بسیاری از قوانین و ...

بیشتر بخوانید؛

تغییر سبک زندگی به علت پاندمی کرونا به بلوغ زودس دختران انجامیده است

با جولان بچه ها در سایت های ممنوعه چه کنیم؟

دهه‌پنجاهی‌ها و دهه‌شصتی‌ها بالاترین سن بلوغ را داشتند

بحران سن بلوغ فرق می کند

ورزش و تحرک، مانع بلوغ زودرس

تحقیقات نشان داده که سن بلوغ بر حسبِ نژاد، نوع تغذیه و منطقه جغرافیایی تولد افراد، متفاوت است و باید برای ارزیابی سن بلوغ در هر کشور و منطقه‌ای، تحقیقات خاص خود انجام شود. اما تغذیه، خواب مناسب، تحرک و ورزش تا حد زیادی در جلوگیری از بلوغ زودرس تاثیر دارند. مثلا تحقیقات ثابت کرده که سن بلوغ در دخترانی که مرتب ورزش می‌کنند یا ورزش قهرمانی و حرفه‌ای انجام می‌دهند، بالاتر از سن بلوغ دخترانی است که اصلا ورزش نمی‌کنند.

متخصصان حوزه تغذیه و روانشناسی نیز معتقدند رژیم غذایی نامناسب، تغییر الگوهای تغذیه و مصرف بیش از اندازه فست‌فودها و غذاهای فرآوری‌شده، مصرف بیش از اندازه گوشت قرمز، سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری، جهش ژنی، استفاده بیش از اندازه کودکان از فضای مجازی و در پدیده بلوغ زودرس اثرگذار هستند و نمی‌توان آن را ندیده گرفت.