با وجود آنکه انجام مذاکره با ایران بدون هیچ پیششرطی ابتکار تازه دولت اوباما در برابر ایران اعلام شد اما وی قانون تحریمهای ایران را نیز امضا کرد؛ این قانون بهجز مصوبه اخیر مجلس آمریکا برای ممنوعیت صادرات بنزین به ایران بود.
این حالت که همواره2 گزینه «مذاکره و تهدید» روی میز آمریکاییها قراردارد باعث شده که ایران نتواند نسبت به نیت آمریکاییها اطمینان حاصل کند. ایران انتظار دارد اگر آمریکا جداً تمایلی به مذاکره و حل مسائل فیمابین دارد آن را در برخی اقدامات اجرایی خود نشان دهد درغیراینصورت ایران اعتماد نمیکند. ظاهرا اکنون همه منتظر نشستهاند تا سرنوشت انتخابات ایران مشخص شود تا آنگاه بهتر بتوانند در مورد استراتژی ایران در برابر آمریکا اظهار نظر کنند.
سیاست، امر پیچیدهای بهخصوص درجهان کنونی است. همه دولتها سعی دارند از همه شیوهها و روشهای مرسوم سیاسی برای تنظیم کردن نوع رابطه خود با کشورهای دیگر استفاده کنند. پیچیدگی سیاست ایجاب میکند کسانی در آن فعال شوند که قدرت درک این پیچیدگی و نحوه برخورد با آن را داشته باشند. مثلا اکنون 2سیاست رویآوری به مذاکره بدون پیش شرط و ادامه تحریمهای اقتصادی به موازات هم در آمریکا پیگیری میشود درحالی که در ایران کمتر شاهد استفاده از هر دو روی سیاست هستیم.
کارشناسان مسائل ایران معتقدند: ادامه رویکرد سختگیرانه تهران در قبال دعوت واشنگتن برای آغاز گفتوگوهای بدون پیش شرط با آمریکا، میتواند به انسداد راه دیپلماسی و مماشات انجامیده و در نتیجه، گرایشهای سرد شده برای توسل به زور علیه ایران را تجدید سازد. در گذشته، عدمآمادگی ایران برای تعامل پیرامون برنامههای اتمی، بهدلیل وجود پیش شرط قطع غنیسازی اورانیوم قبل از انجام گفتوگو یا از سوی دولت تهران رد میشد یا از سوی 2کشور روسیه و چین مورد تردید قرار میگرفت. پس از اعلام آمادگی اوباما برای گفتوگوی بدون پیششرط با تهران، این بهانه از میان رفت و در عمل توپ به زمین ایران افتاد.
این کارشناسان میگویند: عدمتغییر و حتی سختتر شدن رفتارهای سیاسی دولت ایران در مقابل جامعه جهانی، با وجود تکرار دعوت از نمایندگان تهران برای شرکت در گردهماییهای منطقهای با حضور آمریکا و تبلیغ دیپلماسی گفتوگو و مماشات از سوی واشنگتن، عملا دولت آمریکا را در شرایطی بسیار بهتر از گذشته، برای بررسی گزینه فشار علیه ایران قرار داده است.
دولت ایران طی ماههای اخیر که آمادگی آمریکا برای گفتوگوی بدون پیششرط با جمهوری اسلامی بیش از هر زمان دیگری مورد تاکید و تبلیغ قرار گرفته، علاوه بر دوری جستن از نمایندگان سیاسی واشنگتن در مجامع بینالمللی، به طرح پیششرطهایی نیز مبادرت ورزیده، که تکیه بر آنها در عمل، انجام گفتوگوهای مستقیم مابین 2کشور را حداقل تا قبل از تشکیل دولت بعدی در تهران، ناممکن ساخته است. دولت ایران ابتدا از اوباما خواست تا برای اثبات حسن نیتاش اقدام عملی انجام دهد و خواستار آزادسازی داراییهای بلوکه شده خود در آمریکا شد. عکسالعمل اوباما در برابر این خواسته، توقف دادخواست دریافت غرامت آمریکاییهایی بود که در ایران گروگان گرفتهشدهبودند.
اما بعد احمدینژاد اعلام کرد که زمان گفتوگو پیرامون برنامه اتمی ایران بهسرآمده است. به این ترتیب هدف رسیدن به توافق با تهران، حداقل تا تشکیل دولت بعدی، امکانپذیر بهنظر نمیرسد، و بعد از تشکیل دولت بعدی نیز، فارغ از گرایشهای سیاسی آن، رسیدن به توافق اصولی و فراگیر با ایران به سهولت و سرعت امکانپذیر نخواهد بود، لذا، رسیدن به اجماع مؤثرتر در جامعه جهانی علیه ایران، در نتیجه آنچه ادامه انعطافناپذیری تهران (بر سر منافع ملی خود) خوانده میشود، ممکنتر از پیش خواهد نمود!
درصورت جدیتر شدن گزینه افزایش فشار علیه ایران، انتظار میرود که در روشهای تجربه شده و کمتاثیرتر مورد استفاده قرارگرفته در قطعنامههای جاری شورای امنیت نیز تجدید نظر به عمل آید.
انتظار میرود که درصورت به نتیجه نرسیدن دیپلماسی مماشات و دعوت به گفتوگو در قبال تهران، اعمال محدودیتهای بعدی، هم در زمینههای سیاسی و هم تجاری، تجربههای تازهای را هدف قرار دهد.
یکی از این تجربهها «موضوع پیشگیری از فروش و صادرات بنزین به ایران» است. این طرح در کنگره آمریکا به تصویب رسیده اما بعضی سناتورها خواستار مهلت 4 ماهه به ایران و سپس اجرای این مصوبه شدهاند. از آنجا که زمان درخواستی با زمان انجام انتخابات ریاستجمهوری در ایران یکسان است لذا این ذهنیت تقویت میشود که آمریکاییها منتظر نتیجه انتخابات ایران هستند تا درصورت روی کار آمدن دولت جدید، نسبت به ادامه سیاستهای خود تصمیمگیری کنند. البته قرار دادن فرصت 4ماهه میتواند بهعنوان فشار یا دادن فرصت به تهران جهت روی کار آمدن یک دولت میانهروتر از دولت نهم هم تعبیر شود.
در جهت تشدید تحریمهای جاری، ممکن است، محدودیت خرید نفت با توجه به تاثیرگذاری غیرقابل انکار قطع درآمدهای نفتی در رفتارهای دولت ایران انجام و سپس به محدود ساختن صادرات نفت ایران هم تعمیم یابد.
دنیس راس، مشاور مخصوص وزیر خارجه آمریکا در امور خلیجفارس و جنوب غرب آسیا ( عملاً ایران ) طی نخستین دیدار مهم خود از منطقه در منصب تازه، با انجام گفتوگوهای گسترده پیرامون آنچه «نگرانیهای مشترک» معرفی کرده، رهبران کشورهای منطقه را در جریان تحولات تازه قرّار داده و نحوه اعمال فشارهای بعدی را با مسئولان کشورهای میزبان در میان گذاشت.
همراهان نظامی ارشد دنیس راس در سفر رسمی او به منطقه ژنرال جان آلن، معاون مرکز فرماندهی نیروهای مرکزی آمریکا و نیز پونیت تالوار، سرپرست ارشد شورای امنیت ملی آمریکا، طی دیدار با رهبران عربستان سعودی، امارات متحده عربی، سلطاننشین عمان، بحرین، قطر و مصر تلاش کردند ابعاد نظامی و امنیتی ناشی از شرایط جدید و نحوه مقابله با عکسالعملهای احتمالی ایران را با آنها در میان بگذارند.