در این خبر، یکی از کارشناس های سازمان جوانان هلال‌احمر به ما گفت که عضویت در این طرح فقط با رضایت خانواده‌ها انجام می‌شود و در صورت نارضایتی والدین، عضویت آنها لغو می‌شود «اما برای دیگران، این طرح قابل بازگشت نیست و نمی‌توان عضویت را لغو کرد!»
این جمله، از خبر کوتاه ما که بخشی از یک گفت‌وگو بود، باعث شد گروه حقوق و اخلاق زیستی پژوهش‌گاه ابن‌سینا نسبت به آن واکنش نشان دهد.
پاسخی از این گروه دریافت کردیم که می‌گوید عضویت قابل بازگشت است و می‌توان در هر زمانی عضویت آن را لغو کرد.
این پاسخ حقوقی ما را برآن داشت تا در زمینه اهدای عضو برای دانش‌آموزان، بیشتر جست‌وجو کنیم. ابتدا از بین مطلب های جوابیه پیچیده حقوقی، پرسش‌هایی تنظیم کردیم که گروه حقوق و اخلاق زیستی پژوهش‌گاه ابن‌سینا به آن پاسخ دادند و با اشاره به این که در سایت اهدای عضو آمده است که «هدف از صدور کارت اهدای عضو صرفاً نشان دهنده آرزوی قلبی هر فرد در اهدای عضو خود است.» در پاسخ به این پرسش که «آیا در صورت همراه داشتن کارت اهدای عضو و یا عضویت در این طرح احتمالاً در صورت مرگ مغزی باز هم نیاز به رضایت اولیاست؟» گفتند: «در کشور ما قانونی وجود دارد به نام «قانون پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنها مسلم است». در این قانون آمده است که برای انجام عمل اهدای عضو، «ولی شخص فوت شده» باید رضایت دهد. داشتن این کارت به این معنا نیست که دیگر رضایت ولی لازم نیست؛ این کارت فقط ممکن است تصمیم‌گیری را پس از مرگ دارنده کارت، برای ولی قانونی او راحت‌تر کند.
در حقیقت این کارت نشان دهنده این است که فرد فوت شده، موافق اهدای عضو بوده و از همین‌رو، والدین و سرپرستان قانونی او ممکن است با نظر متوفی موافقت کنند.»
در ادامه پرسش های دیگری مطرح کردیم که گروه حقوق و اخلاق زیستی پژوهش گاه پاسخ دادند.
- در این صورت، داشتن کارت اهدای عضو به چه معناست؟ آیا در همان زمان مرگ مغزی نمی‌توان چنین رضایتی را گرفت؟
عضویت در این طرح صرفاً بیانگر میل و گرایش دانش‌آموز است؛ در حالی که تصمیم نهایی با ولی و یا سرپرست قانونی اوست. بله می‌توان در هنگام مرگ مغزی سراغ آنها رفت، اما اگر کارت عضویت وجود داشته باشد، شاید تصمیم‌گیری برایشان راحت‌تر شود.
- رضایت والدین در این طرح به چه معناست؟
در باره دانش‌آموزانی که هنوز به سن 18 سال نرسیده‌اند، خوب است که رضایت والدین یا سرپرست قانونی آنها اخذ شود. به هر حال، زمانی که این دانش‌آموزان دچار مرگ مغزی شوند، یا فوت کنند، قانون ما را وادار می‌کند که باز هم از «ولی یا سرپرست قانونی» آنها اجازه بگیریم.
- چرا باطل کردن این کارت هر زمان امکان‌پذیر است؟
- این کارت فقط رضایت قلبی را نشان می‌دهد و هیچ مسئولیتی برای کسی ایجاد نمی‌کند. در حقیقت با داشتن این کارت، ما به خانواده موافق های اهدای عضو می‌پیوندیم و می‌خواهیم بگوییم ما با اهدای عضو موافقیم و از این‌که بیمارانی از این راه بهبود پیدا می‌کنند، خوشحال می‌شویم، هر موقع هم که پشیمان شویم، می‌توانیم کارت را باطل کنیم و از گروه خارج شویم. در یک کلمه کارت، نشانه رضایت است، اما تا زمانی که فرد زنده است، این حق را دارد که رضایت خود (یا همان کارت و عضویت) را پس بگیرد.
مرگ مغزی چیست؟
خیلی‌ها نگرانند. نگران این که اگر پس از مرگ مغزی احتمال بازگشت به زندگی وجود داشته باشد، اهدای عضو یعنی خودکشی.
اما در سایت اهدای عضو، مرگ مغزی توضیح داده شده است:
در مرگ مغزی، خون رسانی به مغز متوقف می‌شود. اکسیژن‌رسانی به آن انجام نمی‌گیرد. مغز تمام کارکرد خود را از دست می‌دهد و دچار تخریب غیرقابل برگشت می‌شود. اگرچه پس از مرگ مغزی، اعضای دیگری از جمله قلب، کبد و کلیه‌ها هنوز فعالیت می‌کنند، اما آنها هم در طی چند روز از کار می افتند.
از ظاهر فرد بیمار نمی‌توان فهمید که او دچار مرگ مغزی شده، این فرد مانند کسی است که در خوابی عمیق فرو رفته باشد؛ ریه‌هایش به کمک دستگاه تنفس مصنوعی از هوا پر می‌شود و قلبش با اکسیژن‌رسانی، ضربان دارد و حتی پوست او صورتی و گرم است.
بیمار مرگ مغزی، صحبت نمی‌کند، نمی‌بیند و هیچ عکس‌العملی نشان نمی‌دهد. پس از وقوع مرگ مغزی در انسان هیچ‌گونه احساس درد و اندوهی وجود نخواهد داشت.
هیچ امکان بهبودی و بازگشت برای بیمار مرگ مغزی وجود ندارد و اگر مواردی شنیده شده که یک بیمار مرگ مغزی بهبود یافته، در واقع مرگ مغزی نبوده بلکه این بیمار در کمای عمیق بوده و نه مرگ مغزی.
استقبال دانش آموزان
با سازمان جوانان هلال‌احمر تماس می گیریم؛ سازمانی که اقدام به اجرای طرح اهدای عضو برای دانش‌آموزان کرده بود.
وقتی با مجتبی مجد، معاونت سازماندهی و برنامه‌ریزی سازمان جوانان هلال احمر تماس گرفتیم، با تعدادی از دانش‌آموزان که به عضویت طرح اهدای عضو درآمده بودند، در اردو بود.
از او در باره نحوه اجرای این طرح و تعداد اعضا پرسیدیم و شنیدیم: «این طرح را ما برای مخاطبان خودمان در سازمان جوانان هلال‌احمر طراحی کردیم. اما افرادی هم که عضو نبودند در آن مشارکت کردند و ما هم استقبال کردیم.
وقتی طرح را اجرا می‌کردیم، پیش‌بینی ما، عضویت 20 هزار نفر بود، اما الان صد هزار جوان عضو شده‌اند که از این تعداد، 70 درصد دختر و 30 درصد پسر بوده‌اند. گفتنی است از این صدهزار جوان، 54 درصد دانش‌آموز بوده‌اند.»
معاون سازماندهی و برنامه‌ریزی سازمان جوانان هلال‌احمر در باره هدف‌های این طرح می گوید: «یکی از هدف‌های اصلی سازمان جوانان هلال احمر، گسترش فعالیت‌های
بشر دوستانه است و ما در تلاشیم تا این فرهنگ را بین مخاطبانمان نهادینه کنیم. یکی از بهترین نشانه های بشردوستی این است که یک فرد، در سن جوانی و امید به زندگی، چنین فرمی را پر کند که در صورت مرگ مغزی، اعضایش را هدیه کند؛ بنا نیست کسانی که فرم پرکرده‌اند، حتماً عضوشان را هدیه کنند؛ یا حتماً دچار سانحه شوند؛ می‌خواهیم این فرهنگ جا بیفتد.
چندی پیش یکی از اعضای فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ که 186 کشور در آن عضویت دارند و یکی از اعضای آن ایران است، به خاورمیانه سفر کرده بود؛ وقتی به او گفتیم این طرح در کشور ما اجرا می‌شود، تعجب کرد و می‌گفت در کشور ما برای تک‌تک این اعضا که هیچ، بلکه برای خون دادن هم پول می‌گیرند. »
کوتاه از اهدای عضو
* شخص گیرنده عضو پیوندی، ویژگی‌های بد و خوب فرد اهدا کننده را کسب نمی‌کند، اگرچه این باور در میان تعدادی از گیرندگان عضو پیوندی وجود دارد، ولی از نظر علمی تاکنون ثابت نشده است. می‌دانیم که اعضای پیوندی «حافظه» ندارند، بنابر این، این دلیل، خود می‌تواند آن باور را تضعیف یا رد کند.
* در صورت مرگ طبیعی هم تا 48 ساعت نسوجی مانند قرنیه، دریچه قلب، استخوان و تاندون قابل اهدا هستند.
* فقط بیماری‌های عفونی مانند ایدز و اکثر بدخیمی‌ها، مانع اهدای عضو می‌شوند.
* براساس آمار سایت اهدای عضو، از هفتم مرداد سال 1384 تا لحظه تنظیم خبر، 372 هزار و 552 نفر عضو شده‌اند؛ از این تعداد 56 درصد زن و 44 درصد مرد هستند، و60 درصد زیر 25 سال و 40 درصد بالای 25 سال .
* پیوند میان جنس ها و نژادهای مختلف امکان‌پذیر است. البته اندازه عضو پیوندی در مورد قلب، کبد و ریه اهمیت دارد و مورد توجه قرار می‌گیرد.
منبع : سایت اهدای عضو
