همشهری آنلاین- بهاره خسروی :مراسم عزاداری در تهران در دو نقطه، یکی در مسجد جامع بلده طیبه طهران و دیگری تکیه خانم برگزار می‌شد تا اینکه به مرور به تعداد تکیه‌های شهر اضافه شد. البته دوران اوج و شکوفایی تکایای عزاداری و به‌ویژه اجرای مراسم تعزیه که از آن می‌توان به‌عنوان دوران طلایی وقف‌نامه‌های شهر تهران هم یاد کرد، مقارن با نشستن قاجارها بر مسند قدرت بود.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
بهراد یعقوبی، نویسنده، تهران‌پژوه و عضو هیئت امنای بازار تهران، درباره موقوفاتی که برای تعزیه در تهران قدیم ادا می‌شد، می‌گوید: «یکی از متداول‌ترین موقوفات بزرگان در طول سال‌ها مربوط به اجرای مراسم عزاداری اباعبدالله بود. این وقف دربرگیرنده اجرای مراسم تعزیه، اطعام، پذیرایی با چای و قهوه، قلیان و تنباکو بود. اغلب واقفان در وقف‌نامه‌هایشان این موارد را ذکر می‌کردند و تأکید داشتند که در ایام عزاداری اباعبدالله همه موارد باید انجام شود.»
یعقوبی در بخش دیگر صحبت‌هایش درباره آمار جالب تعداد نیت‌هایی که برای آن در گذشته متناسب با نیاز روز وقف انجام می‌شد توضیح می‌دهد: «مردم تهران قدیم با حدود ۷۰۰ نوع نیت، اموالشان را وقف امور خیریه می‌کردند که ۷۰درصد آن برای تعزیه‌خوانی و تعزیه‌داری اباعبدالله بود.»
این پژوهشگر از وقف‌هایی که با نیت اجرای مراسم تعزیه در دوران پهلوی اول انجام می‌شد یاد می‌کند و می‌گوید: «تعزیه‌خوانی در تهران بیشتر در تکیه دولت بود. از اقصی نقاط کشور برای اجرای مراسم در تکیه دولت تعزیه‌خوان دعوت می‌شد و برای مدت حضور آنها از سوی دولت مواجبی هم در نظر گرفته می‌شد. مردم هم از این کار خوششان می‌آمد و برای ترویج فرهنگ اخلاق‌مداری و دین‌پروری سعی می‌کردند با وقف کردن بخشی از درآمد، دین و ارادتشان را به اهل‌بیت(ع) نشان دهند.»
او با اشاره اینکه البته در این میان بودند افرادی هم که برای خودشیرینی میان مسئولان حکومتی، گرفتن موقعیت و کسب جایگاه اجتماعی اقدام به این کار کنند می‌افزاید: «اما این ماجرا در دوران پهلوی اول با بسته شدن تکیه دولت و مخالفت رضا شاه با برگزاری مراسم عزاداری و تعزیه‌داری متفاوت شد. این بار مردم برای فهماندن مخالفت‌شان به حکومت وقت اموالشان را با نیت تعزیه‌خوانی برای اباعبدالله وقف کردند. خواستند هم اعتراضشان را نشان دهند و هم از سوی دیگر، ارادتشان به اهل‌بیت(ع) را بیش از پیش نمایان کنند. بر این اساس، بسیاری از موقوفات ارزشمند در حوزه تعزیه در دوران پهلوی اول انجام شد.»
یعقوبی در پایان به موقوفه‌ای در محدوده بازار حمام‌چال اشاره می‌کند که در سال ۱۲۴۲ خورشیدی وقف شده و حدود ۴۰۰ رقبه (مغازه) است؛ موقوفه‌ای که واقفش محمد علی‌آبادی وزیر، از بزرگان دوره قاجار، بود. البته با توجه به اینکه در حال حاضر فضای این موقوفه اجازه اجرای نمایش تعزیه را نمی‌دهد، نمایش تعزیه در فضای مناسبت‌تر بازار تهران و سبزه‌میدان که زمین آن حیاط خانه مرحوم حکیم هاشمی، پزشک حاذق دوره صفویه، بود، اجرا می‌شود.
در تهران قدیم چیزی حدود ۹ امامزاده، ۱۱۲ مسجد، ۵۴ تکیه موجود بود. همچین حدود ۱۴۰۰واقف و خیر داشتیم که قسمت قابل توجهی از آنان بانوان بودند.
نظر شما