«سفر» دومین ساخته علیرضا رئیسیان است. رئیسیان پیش از «سفر» ، فیلم «ریحانه» را کارگردانی کرده بود و پس از آن هم فیلمهای «ایستگاه متروک» و «پرونده هاوانا» را مقابل دوربین برد.
«ریحانه» ماجرای رنج و محنتهای زنی است که اطرافیانش درکش نمیکنند. در فیلم بهمثابه اثری اجتماعی کوشیده شده تا فضا و پسزمینهای که موجب این رنج تاریخی به زن شده به تصویر کشیده شود.
فیلم به لحاظ زاویه دید اجتماعی و حتی خط قصه شباهتهایی با برخی آثار محمود دولتآبادی، بخصوص داستان «با شبیرو» دارد. «سفر» هم براساس فیلمنامهای از عباس کیارستمی ساخته شده است و کاملاً امضای آثار این فیلمساز را به همراه دارد.
«ایستگاه متروک» ساخته بعدی رئیسیان حاصل موج فیلمهای جشنوارهای است با فضای غریب نما (اگزوتیک) و آدمهایی در مکانی دورافتاده «پرونده هاوانا» هم فیلمی است که براساس الگوی آشنای فیلمهای پلیسی ساخته شده است.
«سفر» در کارنامه فیلمسازی رئیسیان بهتر و پرداختهتر از دیگر آثارش به نظر میرسد. بعد از فیلم امیدوارکننده «ریحانه»، «سفر» به نوعی تم موجود در آن اثر را ادامه میدهد.
اینجا هم با زنی مواجهیم که از سوی نزدیکانش درک نمیشود و جالب اینکه در هر دو فیلم این نقش توسط معتمدآریا بازی میشود.
البته سفر خانوادهای در ایام موشکباران به شمال کشور و تصادفی که به مثابه کانون اصلی بحران در دل فیلم مورد استفاده قرار گرفته و چالش مرد روشنفکر با این تصادف، خط اصلی «سفر» است ولی فیلمساز توانسته مایهای را که در «ریحانه» به آن پرداخته بود را در اینجا هم دنبال کند.
فیلمنامه توسط کیارستمی نوشته شده و رئیسیان در مقام کارگردان کوشیده تا در اجرا و کارگردانی از سینمای کیارستمی فاصله بگیرد.
این را میشود در میزانسنهای ترکیبی و شیوه طراحی دکوپاژ و فیلم مشاهده کرد.«سفر» اگر توسط کیارستمی کارگردانی میشد، قطعاً فیلم دیگری از کار درمیآمد.
رئیسیان با استفاده از بازیگر حرفهای و کوشش برای نمایشی کردن فیلمنامهای که با منطق واقعنمایی نوشته شده، سعی کرده فیلم را از زیر سایه کیارستمی خارج کند.
هر چند مایههای کیارستمیوار «سفر» پررنگتر از آن هستند و نمیتوان رد و سایه او را در فیلم ندید. با این همه، فیلم به واسطه این که واقعاً «کارگردانی» شده، فاصله زیادی با ساختههای دیگر سازندهاش دارد.
در «ایستگاه متروک»، «پرونده هاوانا» و حتی «ریحانه»، رئیسیان بیشتر دلمشغول مضمون و قصه بوده تا اجرا و کارگردانی، در «سفر» اما کوشش برای ساختن فیلمی که خیلی کیارستمیوار نباشد به اثری ختم شده که واضح است فیلمساز در تمام نماهایش کوشیده تا فیلم خود را بسازد.