همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: شمار محله‌های کوچک سنگلج در نخستین نقشه‌هایی که افراد مختلف از آن تهیه کرده‌اند متفاوت است. به عبارت دیگر، سنگلج که خود روزگاری از غرب و جنوب به حصار تاریخی شاه‌طهماسبی محدود می‌شد، در تهران قدیم در حکم کلان‌محله‌ای بود متشکل از کوچه‌های تنگ و ترش و تو در تو که دست در دست هم محله‌های کوچک‌تری را تشکیل می‌دادند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
موسیو کرشیش که در دوران امیرکبیر برای تدریس در دارالفنون از اتریش به تهران آمد در سال ۱۲۷۵ خورشیدی در گروهی که به سرپرستی اعتضاد السلطنه تشکیل شده بود با همکاری شماری از شاگردانش در دارالفنون، نقشه‌ای از تهران تهیه کرد. در این نقشه، محدوده محله‌های تهران آن روزگار ثبت شده است.
علیرضا زمانی، تهران‌پژوه درباره محله‌هایی که در نقشه کرشیش به عنوان محله‌های سنگلج ثبت شده می‌گوید: «در نقشه کرشیش ۸ محله به عنوان ریزمحله‌های سنلگج ثبت شده. محله ارامنه از جنوب به گذر درخونگاه می‌رسید و از شرق به باغ حاجی کاظم محدود می‌شد.»
محله باجمانلو در شمال سنگلج و شمال‌غرب بازارچه آب‌پخش‌کن قرار داشت. محله باغ خسروخان یکی از محله‌های جنوبی سنگلج و در محدوده غربی دروازه محمدیه بود. محله ترکمان نیز یکی دیگر از محله‌های جنوبی سنگلج و در شمال محله باغ خسروخان قرار داشت. پنجمین محله در نقشه کرشیش محله چال‌حصار در جنوب غرب ارگ سلطانی و شرق گذر درخونگاه بود.
همچنین محله دباغخانه در شمال‌غرب سنگلج، محله قورخانه کهنه در شمال محله و محله همت‌آباد در جنوب محله چال‌حصار و شمال‌غرب محله پاچنار از دیگر محله‌های سنگلج در نقشه کرشیش بودند.»
در نقشه عبدالغفارخان نجم‌الملک از تهران عهد ناصری اما شمار محله‌های سنگلج به عدد ۹ می‌رسد.
زمانی می‌گوید: «در نقشه نجم الملک، محله‌های باجمانلوها، چال‌حصار، دباغخانه، دروازه‌نو در جنوب شرق محله، قاپوق در جنوب خیابان دروازه‌نو، محله قمی‌ها در جنوب غرب چال‌حصار، قورخانه، محله همت آباد در جنوب تکیه همت‌آباد و محله سنگلج به عنوان محله اصلی و بازمانده از روستای قدیم ذکر شده‌اند.»
نظر شما