بعد از سلام و جویا شدن احوال شما، اصل مطلب بدون تعارف این است که دولت در ازای ساخت و بهینه‌سازی سیستم حمل‌و‌نقلی درون‌شهری زیرزمینی که ما و شما به‌نام قطارهای درون‌شهری یا مترو می‌شناسیمش، به مقدار بسیار زیادی به شهرمان بدهکار است.[آشنایی با مترو]
این بدهی در حالی هر روز بیش از قبل می‌شود که چند‌سال پیش با هماهنگی 2 بخش مدیریت کشور -یعنی دولت و شهرداری- قرار بر این شد تا هر کدام سهم خود را از بودجه لازم برای توسعه مترو پرداخت کنند و با این کار اجازه دهند تا مردم در مسافرت‌های درون‌شهری با مشکلی روبه‌رو نشوند.
در آن زمان، هدف نهایی مدیران شهری این بود که بر‌اساس یک‌برنامه زمان‌بندی 5ساله، خط متروی تهران بزرگ به 230کیلومتر برسد که این مقدار مسافت، کل نیاز تهران به سیستم مترو برآورد شده است. اگر این اتفاق روی می‌داد، پایتخت ایران ترافیک روی زمین را برای همیشه از بین می‌برد و آلودگی هوایش هم به مقدار بسیار قابل‌ملاحظه‌ای از شهر دور می‌شد.
البته همه این‌ها آمال و آرزوهایی بود که این روزها هیچ کدامش محقق نشده است، اما باور کنید اگر همه‌چیز بر اساس روال پیش می‌رفت، امروز همه این‌ها اتفاقی معمولی و قابل‌انتظار بود. زیاده عرضی نیست.
نخستین جرقه‌های اختلاف‌نظر‌ها در خصوص پیشرفت و توسعه مترو به اواسط سال84 بازمی‌گردد. آن روزها از سوی دولت به یک‌باره بودجه مربوط به توسعه این سیستم حمل‌و‌نقلی با نزول چشمگیری همراه و در سال‌های بعد از آن نیز به‌تدریج به‌طور کامل حذف شد. این در‌حالی بود که بر اساس برنامه‌ریزی مدیران شهری قرار بود مترو به عنوان ایمن‌ترین، سریع‌ترین و ارزان‌ترین وسیله حمل‌و‌نقلی درون‌شهری، به‌سرعت مشکلات ترافیکی را حل کند و با توسعه کاملش در هر محله یک ایستگاه داشته‌باشد.
مدیران شهری در ماه‌های اول در مقابل کمی بودجه سکوت کرده و از طریق مذاکره و مکاتبه برای حل بحران به‌وجود‌آمده اقدام کردند، اما به یک‌باره راه‌حل ارایه‌شده از طرف دیگر، آب سردی بود بر پیکره راهکارهای مدیریت شهر تهران برای افزایش توان حمل‌و‌نقلی. درست در روزهایی که شهرداری تلاش می‌کرد تا کارشناسان دولتی را مجاب به همکاری در زمینه توسعه مترو کند، از سوی یک مقام مسئول، طرح جایگزینی مونوریل به جای مترو به شهرداری پیشنهاد و توصیه شد.
این در‌حالی بود که قسمت عمده‌ای از تلاش‌های مدیریت شهر برای توسعه مترو به سرانجام رسیده بود و این کودک تازه متولد‌شده، در انتظار حمایت بیشتر برای بلوغ و کارآیی بود.از آن زمان البته شهرداری با ادامه مذاکرات و مکاتبات سعی در قانع کردن مسئولان برای حمایت از مترو داشت که چندان به نتیجه نرسید.
در این مدت حتی مسئولان شهرداری باب مکاتبه با مسئولان ارشد کشور را نیز باز کردند و در نامه‌هایی جداگانه خواهان وساطت آن‌ها جهت ارایه بودجه‌های وعده داده‌شده بودند. از آن تاریخ تا امروز البته هیچ‌کدام از این موارد به سرانجام نرسید تا در‌نهایت نمایندگان مجلس شورای اسلامی که ضرورت توجه بیشتر به این موضوع را دریافته بودند، در موضوع مهم مترو و لزوم توسعه هرچه بیشتر این وسیله حمل‌و‌نقلی ورود پیدا کرده و در تاریخ پانزدهم شهریور‌ماه سال88 با ارایه گزارشی در صحن علنی مجلس، دولت را موظف به حمایت هرچه بیشتر از مترو کردند.
مخبر کمسیون برنامه و بودجه مجلس در نیمه پایانی‌ترین ماه فصل تابستان، با قرائت گزارشی در صحن علنی خواستار برداشت جداگانه و مستقیم سالانه یک‌میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برای متروی تهران شد. در این روز گزارشی از وضعیت اعتبارات متروی تهران توسط مخبر کمیسیون برنامه و بودجه در صحن علنی مجلس قرائت شد که بر اساس آن دولت تعهدات اعتباری خود در برابر قطار شهری تهران و حومه را اجرا نکرده است. گزارشی که خواستار رسیدگی هرچه سریع‌تر مصوبات مجلس شورای اسلامی در پرداخت اعتبارات این بخش از حمل‌و‌نقل عمومی شد.
مخبر کمیسیون برنامه و بودجه در این گزارش که بعدها محل بحث و بررسی بیشتری توسط کارشناسان نیز شد با اشاره به وضعیت قطار شهری تهران و حومه و مشکلات مالی آن و هم‌چنین علل عدم‌اجرای تعهدات دولت، پیشنهاد 6بندی را برای پایان دادن به مشکلات متروی تهران ارایه داد.
مفتح در ابتدا دلیل بررسی وضعیت متروی تهران در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس را دستور علی لاریجانی، رییس مجلس اعلام کرد و گفت: «مشکلات مالی متروی تهران سبب شد تا سازمان بازرسی، دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارش‌هایی را از عدم‌اجرای تعهدات مالی دولت به نهادهای مختلف از جمله رییس مجلس ارایه کنند و رییس مجلس شورای اسلامی هم در تاریخ 21فروردین امسال گزارش‌های فوق را به کمیسیون برنامه و بودجه ارایه داد و خواستار بررسی موضوع شد».
این نماینده مجلس افزود: «با حضور مسئولان متروی تهران، شهرداری پایتخت و مسئولان دولتی، جلساتی در کمیسیون برنامه و بودجه برگزار شد و تعلل‌های صورت‌گرفته از سوی دولت در اجرای قوانین مصوب مجلس به‌ویژه قانون بودجه87 مورد‌بررسی قرار گرفت». مخبر کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به اجرا نشدن مصوبات مجلس و عدم‌تخصیص اعتبارات متروی تهران به‌صورت صد‌درصد، عدم‌پرداخت سهم متروی تهران از حساب ذخیره ارزی و هم‌چنین عدم‌پرداخت کامل یارانه بلیت مترو ،گفت:
«منابع مالی مترو علاوه‌بر بانک‌ها، تعهدات مالی دولت، شهرداری تهران و استفاده از فاینانس و هم‌چنین حساب ذخیره ارزی باید تامین شود، اما عدم‌پرداخت تعهدات این بخش‌ها سبب شده تا متروی تهران در مدت اخیر با مشکلات عدیده‌ای از جمله عدم‌توان برای خرید تجهیزات و قطعات مواجه شود».
نماینده مردم تهران در مجلس پس از آن‌که در مقدمه گزارشی به نحوه شکل‌گیری متروی تهران و آغاز به‌‌کار آن و هم‌چنین تعهدات مالی 4بانک برای تامین اعتبارات آن در سال‌های گذشته اشاره کرد، گفت: «کمیسیون برنامه و بودجه در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده که دولت در اجرای تعهدات مالی خود به متروی تهران دچار تعلل شده و پرداخت‌هایی که باید بر اساس مصوبه‌های مجلس شورای اسلامی صورت بگیرد، اجرا نشده یا به صورت کامل تخصیص نیافته است».
مخبر کمیسیون برنامه و بودجه اعلام کرد: «با توجه به مصوبه صریح مجلس شورای اسلامی در بند6 بودجه87 مبنی‌بر جواز بخش غیردولتی جهت برداشت از حساب ذخیره ارزی و امکان برداشت متروی تهران از این منبع باید هرچه سریع‌تر مصوبه دولت مبنی‌بر عدم‌استفاده متروی تهران از حساب ذخیره ارزی ابطال شود».
به گفته مفتح، در‌حالی‌که مجلس چنین اجازه‌ای را به شهرداری تهران جهت استفاده از حساب ذخیره ارزی داده است، نمایندگان ویژه رییس‌جمهوری در تاریخ 20مهرماه سال87 آن را ملغی کردند و به همین دلیل کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی خواستار آن شد کمیته تطبیق مصوبات هرچه سریع‌تر به ابطال مصوبه دولت و پرداخت سهم متروی تهران از حساب ذخیره ارزی بر اساس مصوبه سال87 قانون بودجه بپردازد.
چهاردهم مهرماه سال‌جاری، گزارش ارایه‌شده در مجلس، یک فوریتش به تصویب رسید و این شاید بهترین خبر در آستانه شروع فصل پاییز برای تهرانی‌ها بود. این‌که مجلس با اعتقاد کامل به سیاست‌های درنظر گرفته‌شده برای توسعه سیستم حمل‌و‌نقلی پایتخت، به الزام دولت برای حمایت مالی از شهرداری رأی داد، حتماً اثرات قابل‌توجهش در سال‌های آینده دیده می‌شود.
در این روز یک فوریت طرح برداشت از حساب صندوق ذخیره ارزی برای متروی تهران و 10کلان‌شهر کشور به تصویب رسید. بر‌اساس طرح برداشت از حساب صندوق ذخیره ارزی برای متروی تهران و 10کلان‌شهر کشور شهرداری تهران و سایر کلان‌شهرها می‌‌توانند برای توسعه خطوط مترو از اعتبارات صندوق ذخیره ارزی استفاده کنند.
با تصویب طرح برداشت از حساب صندوق ذخیره ارزی برای مترو، متروی تهران اجازه یافت تا سقف یک‌میلیارد دلار برای تأمین واگن و تجهیزات از اعتبارات صندوق ذخیره ارزی استفاده کند و به‌همین میزان نیز برای توسعه مترو در سایر کلان‌شهرها از محل اعتبارات صندوق ذخیره ارزی اختصاص یافت.
بلافاصله بعد از این اتفاق، مسئولان اداره‌کننده شهر، موضع رسمی خود را درباره حمایت مجلس از شهرداری و امیدواری به توسعه هرچه بیشتر مترو در تهران اعلام کردند. سخنگوی شهرداری تهران با تقدیر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌دلیل تصویب یک فوریت طرح استفاده شهرداری‌های کلان‌شهرها از حساب صندوق ذخیره ارزی برای مترو گفت: «حل مشکلات مردم در حوزه‌های مختلف و خصوصاً حمل‌و‌نقل و ترافیک تنها با کمک همه دستگاه‌ها صورت خواهد گرفت».
محمد‌هادی ایازی با اشاره به این‌که همه دستگاه‌های کشور باید بدون نگاه سیاسی و جناحی تنها به فکر حل مشکلات مردم باشند، اقدام نمایندگان مجلس شورای اسلامی را گام بلندی در راستای خدمت‌رسانی بهتر به شهروندان دانست و افزود: «از روزی که پرونده استفاده شهرداری‌ها از حساب صندوق ذخیره ارزی برای توسعه مترو روی میز نمایندگان مجلس قرار گرفت، این امیدواری وجود داشت که راه خدمت‌رسانی به شهروندان در حوزه‌های مختلف و خصوصاً در حوزه حمل‌و‌نقل و ترافیک بیش از پیش هموار شود.
بی‌شک تصویب یک‌فوریت طرح استفاده شهرداری‌ها از حساب صندوق ذخیره ارزی بخشی از مشکلات مدیریت شهری را در راستای خدمت‌رسانی به شهروندان کاهش می‌دهد». وی استفاده از حساب ذخیره ارزی برای متروی کلان‌شهرهای کشور و خصوصاً تهران را از ضروریات مدیریت شهری دانست و گفت: «بی‌شک خدماتی که مدیریت شهری به شهروندان ارایه می‌کند با استفاده از امکانات و پشتوانه‌های مالی، بسیار بهتر و بیشتر صورت می‌گیرد و در نهایت می‌تواند باعث افزایش رضایت عمومی شود».
در این حال مدیرعامل شرکت متروی تهران و حومه نیز این اقدام نمایندگان مجلس را تاکید بر نیاز تهران به توسعه سیستم حمل‌و‌نقلی زیرزمینی عنوان کرد و گفت: «برای تصویب یک‌فوریت این طرح باید از مجلس تشکر کنیم و امیدوار باشیم نمایندگان مجلس با تصویب این طرح گامی مهم و تاریخی برای توسعه مترو بردارند».
مهندس محسن هاشمی با بیان این مطلب اظهار داشت: «برای ساخت و تجهیز هر کیلومتر مترو به 25میلیون دلار نیاز است و در صورتی که که امکان برداشت یک‌میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برای متروی تهران فراهم شود، می‌توانیم نسبت‌به خریداری تجهیزات ، واگن‌ها و ساخت 40کیلومتر مترو اقدام کنیم».
وی ادامه داد: «اگر متروی تهران بتواند یک‌میلیارد دلار از اعتبارات صندوق ذخیره ارزی برداشت کند، در مرحله نخست نسبت‌به خرید تجهیزات و واگن‌های مورد‌نیاز و توسعه خط4 به طول 20کیلومتر اقدام می‌کنیم و سپس نسبت به احدث 20کیلومتر از خط3 و خرید تجهیزات و واگن های مورد‌نیاز این خط اقدام می‌شود».
بر‌اساس شواهد و قرائن کارشناسی، مترو سریع‌ترین، ایمن‌ترین و ارزان‌ترین وسیله حمل‌و‌نقلی درون‌شهری است. بر اساس همین شواهد و قرائن، ترافیک تهران نیاز به تدبیری اساسی برای بهبود دارد. بر‌اساس شواهد و قرائن دیگری نیز باید به اطلاع برسانیم که متروی تهران در صورت تکمیل خطوط، بار ترافیکی اصلی شهر را بهبود می‌بخشد. پایان!
همشهری مسافر
