طرحی برای تحول

از آن جهت که طی ده سال گذشته همه به عنوان امری مخرب از آن نام برده‌اند، به این خاطر که با متورم‌کردن فضای شهرها بحران زیست‌محیطی آنها را پیچیده‌تر می‌کند و نیز عملا مدیریت شهری را به مدیریت ساخت و ساز، مدیریتی که چندان دغدغه و توانی برای ساماندهی متوازن‌تر چشم‌انداز شهر ندارد، تبدیل می‌کند، اما در عمل نه هیچ شهرداری توانسته فروش تراکم را متوقف کند و نه هیچ کارشناس و منتقدی توانسته یک پیشنهاد کارا و قابل اجرا برای حذف مولفه تراکم از ردیف‌های درآمد شهرداری و نیز شیوه کنترل آثار اجتماعی و اقتصادی موضوع ارایه دهد. به واقع تاکنون همه پذیرفته بودند که اگرچه فروش تراکم امری مذموم است، اما بنا به شرایط موجود گریزی هم از آن نیست.
در این باره پیشنهاد طرح جامع تهران شاید بتواند انگاره تازه‌ای ارایه کند. براساس یکی از راهبردهای کلان طرح جامع، ساخت و ساز در تهران باید از موضوع سکونت به موضوع فعالیت تغییر جهت پیدا کند. یعنی به‌ویژه در مناطق پرتراکم و حواشی حریم، شهرداری به جای ممانعت از صدور هرگونه مجوز ساخت شرایطی برقرار کند که مالکان به جای ساخت و ساز واحدهای مسکونی به ساخت و سازهای مرتبط با انواع فعالیت‌های دیگر اقتصادی روی بیاورند. این رویکرد چند نکته قابل‌توجه دارد: نخست آنکه مهمترین دغدغه مخالفان و منتقدان موضوع فروش تراکم، یعنی کنترل جمعیت شهر و حفظ عرصه فیزیکی آن را برآورده می‌کند، دو دیگر اینکه باعث رکود در صنعت ساخت و ساز که به‌هرحال یکی از مهمترین حوزه‌های فعالیت اقتصادی در ایران است، نمی‌شود. سه دیگر اینکه با فراهم‌آوردن زمینه برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی باعث رونق اقتصاد محلی شده و از این جهت می‌تواند راهبردی موثر برای مقابله با یک بحران اجتماعی عظیم، یعنی مسئله اشتغال، نیز باشد. و دست آخر اینکه دست‌اندرکاران حوزه ساخت و ساز را به فعالیت و سرمایه‌گذاری افزون‌تر در نوسازی بافت‌های فرسوده تشویق می‌کند.
بنا به موارد پیش گفته پیشنهاد طرح جامع در زمینه موضوع تراکم را می‌توان یکی از نقاط تحول در مدیریت شهری تهران انگاشت. تحولی که ابعاد آن حتی می‌تواند از آنچه که اشاره شد، بسیار افزون‌تر باشد.