اما نمایه امسال حوزه نشر و کتاب درحالی به پایان رسید که از جمع 2032 ناشر ثبت‌نام‌کرده، تنها 1915 ناشر امکان حضور در نمایشگاه بیستوسوم را یافتند. آمارها می‌گویند که از برپایی نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب در سال 66 تا‌کنون، وضعیت نشر و کتابخوانی در ایران تغییرات گوناگونی را به‌خود دیده است: حذف یارانه کاغذ، کاهش سرانه مطالعه و استقبال نکردن مخاطبان از کتاب‌های عرضه شده ،بخشی از این
فراز و فرودهاست. در آخرین روزهای برپایی نمایشگاه کتاب با برخی از ناشران شهرستان‌ها به گفت‌وگو نشستیم و نظرات و دلمشغولی‌های آنها را جویا شدیم.
ناشران و غرفه داران از نحوه برپایی نمایشگاه و تغییرات آن گلایه‌مند بودند. گلایه از شیوه غرفه‌بندی ناشران از موضوعاتی است که طی سالیان اخیر و با انتقال مکان برپایی نمایشگاه کتاب از محل دائمی آن به مصلا همواره وجود داشته است.
بیشتر ناشران خصوصی از شیوه ارائه غرفه‌های مناسب به برخی ناشران گلایه داشتند، به‌گونه‌ای که به اعتقاد آنها، نقش رابطه به جای ضابطه در تعیین غرفه جلوه بیشتری داشت.
«نمایشگاه فرصت خوبی است تا بسیاری از کتاب‌ها به فروش برسد و اگر این رویداد و علاقه کاری نبود، بسیاری از ناشران از این کار کناره می‌گرفتند، اما از بعضی کمبود‌ها نمی‌توان به سادگی گذشت.»
نویسنده زنجانی با بیان این مطلب، معتقد است امکانات نمایشگاه محدود بود. فضاهای کوچک غرفه‌ها، تهویه نامناسب و نبود امکانات ساده رفاهی در سالن شبستان دردسرهای زیادی را برای ناشران و غرفه‌داران به‌وجود آورده است.
امید تیموری همچنین با گلایه از اطلاع‌رسانی‌های ضعیف و نامناسب از حضور ناشران در نمایشگاه بیستوسوم کتاب اضافه می‌کند: شاید بخشی از فروش متوسط و گاه ضعیف، مربوط به همین معرفی نکردن صحیح ناشران شرکت‌کننده باشد.
همچنین فضای مصلا، مکان مناسبی برای برگزاری نمایشگاه نیست، بلکه باید فضایی دائمی و مطابق با استانداردهای نمایشگاهی جهان برای چنین رویدادی ایجاد شود.
مسئول اتحادیه ناشران استان خوزستان نیز در این‌باره اظهار کرد: باید تمهیداتی برای ناشران شهرستانی اندیشیده شود تا حضوری فعال‌تر و راحت‌تر در نمایشگاه داشته باشند.
محمد مدرسی، موضوع حمل‌ونقل کتاب در نمایشگاه را یکی از مهم‌ترین مشکلات ناشران شهرستانی میداند و میگوید: باید برای حمل‌ونقل کتاب ناشران شهرستانی، تمهیداتی اندیشیده شود تا این کار با سهولت بیشتری صورت گیرد.
مدیر نشر کرمان‌شناسی هم با ابراز گلایه از تقسیم ناعادلانه غرفه‌ها میگوید: قرار بود براساس ضابطه و تعداد عناوین کتاب‌های هر نشر، فضایی به آنها اختصاص یابد، اما اینگونه نشده است.
مجید جاوید ادامه می‌دهد: به 200 عنوان کتاب علمی، تاریخی، جغرافیایی و شعر و ادبیات یک فضای 6 متری اختصاص داده شد، در صورتی‌که طبق ضوابط نمایشگاهی، یک فضای 24 متری برای چنین ناشری نیاز است.
قول‌هایی که فراموش شدند
حذف یارانه کاغذ در سال 85 ضربه مهلکی بود که به عرصه نشر وارد آمد؛ مولفه‌ای مؤثر که در افزایش قیمت تمام‌شده کتاب نقش عمده‌ای ایفا کرد و عاملی بود که در کاهش قدرت خرید مردم و در نهایت کاهش سرانه مطالعه نیز تاثیر بسزایی به جا بگذارد.
مدیر نشر آذربایجان درباره پیامدهای حذف یارانه کاغذ میگوید: در شرایطی که لازم است از شیوه‌های مختلف برای ارتقای فرهنگ مطالعه در جامعه استفاده شود، حذف یارانه کتاب در 3 سال گذشته، آمار این سرانه را کاهش داده است.
دکتر رحیم فریدی اضافه می‌کند: با حذف یارانه کاغذ هزینه‌های خرید تا 4 برابر هم افزایش داشت که به تبع آن، هزینه تولید و قیمت کتاب سیر صعودی یافته است؛ افزایشی که کاهش قدرت خرید را بیش از پیش به‌دنبال دارد.
محمد حقیقت‌خواه، ناشر خراسانی نیز در این‌باره میگوید که نشر، یک کار فرهنگی است و نیاز به حمایت‌های خاص دارد. قرار بود با حذف یارانه کاغذ، خرید عمده دولت از ناشران جایگزین شود، اما خرید‌های کم، دردی را دوا نکرد.
ناشر سیمرغ خراسان تصریح می‌کند که تولید کتاب با کاغذ آزاد، توزیع نامناسب و انبار شدن این کالای فرهنگی بخشی از مشکلات مربوط به استقبال نکردن مخاطب و کاهش سرانه مطالعه است.
توزیع مناسب، حلقه شکسته
با اینکه مصطفی رحماندوست، شــاعر و نویسنده معتقـد اسـت برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا حدود زیادی مشکل توزیع نامناسب کتاب در کشور را حل می‌کند، اما ناشران حاضر در نمایشگاه، فرایند توزیع را حلقه شکسته ارتباط با مخاطب
می‌خوانند.
حقیقت‌خوا،ه ناشر سیمرغ خراسان با اشاره به این موضوع یادآور می‌شود: تنوع در کتاب‌ها زیاد است، اما برای ارائه آنها در شهرستان‌ها با مشکل توزیع مواجه هستیم. جایگاهی برای عرضه نیست و دلال‌های کتاب هم اعمال سلیقه می‌کنند.
مدیر نشر آذربایجان هم در این‌باره تصریح می‌کند: بخش توزیع، مشکل دیرینه همه ناشران است؛ وضعیت نابسامانی که حتی توان اقتصادی را از نشر می‌گیرد. بازار مدت‌دار، چک‌های برگشتی و سرمایه‌های از بین رفته بخشی از این مشکلات است که می‌تواند با تدبیر دولت تا حد زیادی مرتفع شود.
فریدی ادامه می‌دهد: دولت باید توجه کند که کتاب یک کالای فرهنگی است و عرضه آن، باید در چرخه توزیع سالم و با اطمینان باشد. مراکز عمده فروش و نمایشگاه‌های ثابت، حداقل حمایتی است که می‌توان از دولت انتظار داشت.
آرزو ابراهیمی، مترجم، یکی از مهم‌ترین معضلات نشر و پخش کتاب در ایران را نبود تبلیغات مناسب برای جلب مشتری میداند و میگوید که کمتر دیده شده که بدون تبلیغ برای فروش، کالایی را در سطح کلان تولید کنند، اما در مورد کتاب چنین اتفاقی نمی‌افتد؛ یعنی هیچ تبلیغی صورت نمی‌گیرد. گاهی در مطبوعات، ستون‌هایی به معرفی کتاب اختصاص می‌یابد، اما آن هم برای همه طیف‌های مردم نیست.
مترجم کتاب «آرزوهای بانوی آشپزخانه» با گلایه از تعرفه نشریات برای تبلیغ کتاب ابراز می‌کند که تعرفه آگهی و تبلیغات برای کالایی فرهنگی مثل کتاب با تعرفه تبلیغات فست‌فودها یا مراکز زیبایی یکسان است که امیدواریم مدیران نشریات، این لطف را در حق جامعه نشر داشته باشند تا برای معرفی این کالای فرهنگی با هزینه‌های مضاعف روبه‌رو
نشوند.
ناشران نگرانند
زمزمه اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها از سوی دولت، به افزایش نگرانی‌های ناشران دامن زده است به‌طوری که مدیر انتشارات کرمان‌شناسی درباره تأثیر اجرای این قانون اظهار می‌کند: قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به‌طور حتم تأثیر منفی بر قیمت کتاب، کاغذ و صحافی و حتی حق مولف دارد.
مجید جاوید اضافه می‌کند که با افزایش قیمت، قدرت خرید مردم کاهش پیدا می‌کند و کتاب به آخرین خرید مردم در سبد خانوار تبدیل می‌شود.وی، حمایت نکردن دولت از ناشران، مولفان و مترجمان را، ضربه به فرهنگ مکتوب کشور میداند و می‌افزاید: اجرای این قانون به نفع جامعه کتابخوان نیست و ضرر آن متوجه اصحاب فرهنگ است.امید تیموری، غرفه‌دار نشر دانش زنجان هم با اکتفا به یک جمله درباره این قانون میگوید: «ورشکسته‌تر می‌شویم.»
