تهران به لحاظ مختصات جغرافیایی و سرزمینی در شرایطی قرار گرفته که نه‌تنها از بادهای مداوم که از بادهای موسمی نیز بهره‌ای ندارد و این امر به آلودگی هوای این کلانشهر منجر شده است. تغییر و تدبیر بخش مربوط به جو و طبیعت، از حیطه مدیریت خارج است و کاری برای آن، ظاهراً، نمی‌توان کرد و باید منتظر اراده و خواست تقدیرساز قادر نشست.
اما از تقدیر که بگذریم باید تدبیری اندیشید تا این واقعه که از چند سال پیش در این فصل اتفاق می‌افتد را به‌گونه‌ای مدیریت کرد و هرچند نمی‌توان به‌طور کامل تغییری در آن ایجاد کرد ولی اگر تفسیر و تعبیر درستی از مدیریت شهری داشته باشیم، شاید بتوان بر بخشی از این معضل فائق آمد. بنابراین باید راه چاره را جست‌وجو کرد و سؤال این است که راه چاره چیست؟
الف ـ بخشی از راه چاره همان است که مدیریت بحران شهر درخصوص محدودیت تردد خودروهای شخصی یا تعطیل‌کردن شهر انجام می‌دهد.
ب ـ مدت‌هاست که مدیریت شهری درصدد اصلاح و بهبود کمی و کیفی و گسترش حمل‌ونقل عمومی است و ضرورت این امر احتیاج به شرح و تطویل ندارد؛ امیدواریم که با همت و کار مضاعفی که در مجموعه مدیریت شهری در حال اجراست گسترش این بخش از حمل‌ونقل با کیفیت خوب تحقق یابد و شهروندان بیش از این در معرض صدمات ناشی از آلودگی هوا قرار نگیرند و از خدمات حمل‌ونقل عمومی محروم نشوند.
ج ـ اجرای طرح محله‌محور می‌تواند ترافیک و ترددهای بی‌مورد را کاهش دهد. براساس طرح محله‌محور یک محله باید امکانات، فضاهای فرهنگی، ورزشی، خدماتی، خرید و مایحتاج و حتی‌الامکان نزدیکی به محل کار را داشته باشد. در این صورت ساکنان محله نیاز چندانی به تردد در سطح شهر نخواهند داشت. گسترش فضای مجازی و دسترسی آسان به خدمات الکترونیک مجموعه نیازمندی‌های محله را تأمین می‌کند و باور ما این است که اجرای اینگونه طرح‌ها و بازتولید فرهنگی مناسبات و کارکردهای محله علاوه بر مزایا و منافع گوناگون در کاهش بار ترافیک شهر و در نتیجه آلودگی هوا مؤثر خواهد بود.
د ـ انتقال وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی که حضور آنها در تهران ضروری نیست راهکاری است که مورد توجه دولت است. انتقال ادارات به هر حال کاری لازم و بایسته است و در جهت بهبود وضع کلانشهر تهران است. امید است که این اقدامات با حمایت شهروندان مواجه شود و ان‌شاءالله با عنایت پروردگار در نزول باران رحمتش صبح تنفس پاک را داشته باشیم.
2ـ در روزهایی که شهر تهران در غبار و دود محو شده است، برگزاری «همایش ملی منظر شهری» از سوی جهاد دانشگاهی و با همکاری اداره کل مطالعات معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در روز یکشنبه این هفته، طرفه کاری بود و در نوع خود جالب. اینجانب نیز در این همایش در باب «هویت شهر» سخنرانی کردم.
الف ـ یکی از دغدغه‌های مدیریت فرهنگی کلانشهری مانند تهران باید هویت شهری باشد. شهری که متصف به‌ام‌القرای اسلام است باید هویت متناسب با شأن و منزلت خود داشته باشد اما متأسفانه شهر تهران از هویتی شکلی و محتوایی، به‌صورت تاریخی، حداقل از زمان انتخاب شدن به‌عنوان پایتخت محروم بوده است.
ما به‌عنوان پایتخت و شهر اسلامی باید کاری کنیم که هویت دینی شهر در منظر و سیمای شهر هویدا شود. ساخت 800 گلدسته در مساجد شهر در همین راستا خواهد بود. همچنین تهران به لحاظ پراکندگی و گستردگی جغرافیایی و جمعیتی دارای این ظرفیت است که هویت دینی، فرهنگی و قومی آن در مناطق مختلف مورد مطالعه قرار گیرد و عناصر هویتی آن برجسته شود.
پژوهش و کار مطالعاتی برای تهیه سند هویت تهران در ابعاد فوق‌الذکر کاری ضروری است که مدیریت فرهنگی شهر در این زمینه اقدامات اساسی را مدنظر قرار داده است. تهیه سند محلات، تهران‌شناسی، ساخت مجموعه تصویری با عنوان محله ما از 150 محله تهران و پخش آن از شبکه 5 سیمای تهران و تهیه و تنظیم کتب و پژوهش‌های مختلف در این راستا خواهد بود که مجموعه آن به بازیابی هویت ملی و دینی تهران در پهنه کشور عزیزمان منجر خواهد شد.
ب ـ در همایش ملی منظر شهری یک نظرسنجی را درباره نقش رنگ در زیباسازی شهر تهران مطرح کردم که نتایج این نظرسنجی از منظر آلودگی هوا و مباحث امروز نیز جالب توجه است. در این نظرسنجی از 600 نفر پاسخگویان سؤال شده است که در حال حاضر تهران چه رنگی است؟ 44 درصد پاسخ داده‌اند دودی و 20 درصد رنگ تهران را سیاه، 11 درصد هم تهران را همه رنگ دیده‌اند.
این نظرسنجی هشداری است که در جهت رفع دود و سیاهی از شهر اقدامی بکنیم و در مقابل این سؤال که چه رنگی را ترجیح می‌دهند و چه رنگی را می‌خواهند؟ 39 درصد آبی را ترجیح داده‌اند. آبی رنگ سلامت و آسمان زیبا و پر مهر است.
3ـ نذر کردن یکی از سنت‌های حسنه و جاری در میان مردم ماست. این اقدام از جهات عدیده دینی، فرهنگی و اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد و در جهت ترویج و تبلیغ آن اقدام شود تا با جهت دهی به نذرهای توأم با اخلاص بتوان بر بخشی از معضلات جامعه فائق آمد.
نذر فرهنگی که از سوی مدیریت شهری به‌عنوان یک راهکار مورد توجه قرار گرفته است به‌دنبال ایجاد دستگاه عریض و طویلی در این زمینه نیست. شهردار محترم تهران هدف از نذر فرهنگی را اینگونه تبیین کرده‌اند: «در نذر فرهنگی به‌دنبال آن هستیم تا هدف نهایی یعنی رشد و تعالی انسان‌ها را دنبال کنیم و بخشی از جامعه را که به دلایل مختلف آسیب دیده‌اند مورد توجه قرار دهیم که این توجه ممکن است مالی یا فرهنگی در همه ابعاد آن باشد و از طرف دیگر تلاش کنیم تا چنین ناهنجاری‌هایی در جامعه ایجاد نشود و از بروز آنها پیشگیری کنیم.»
امید است که با مشارکت عموم مردم در این طرح در جهت ایجاد بستر مناسب و بازتولید فرهنگ اخوت و برادری و با نذر فرهنگی زمینه ایجاد حکومت عدل جهانی موعود منتظر را فراهم کنیم.
