جزئیات پهنه فرهنگی تهران؛ شهرداری تهران برای حجاب چه کرد

• همشهری آنلاین: شهرداری تهران طی 6 سال گذشته تاکید دارد که شهرداری باید از یک سازمان خدماتی تبدیل به نهادی اجتماعی شود، حالا پرسش این است براساس چه برنامه و نقشه‌ای می‌خواهید به این هدف برسید؟

سید محمدهادی ایازی معاونت اجتماعی شهرداری تهران: به طور کلی، رویکرد شهرداری تهران در ورود به مسایل اجتماعی و فرهنگی شهر طی 6 سال گذشته مبتنی بر رهنمودهای ارزش مدار مقام معظم رهبری بوده و در این راستا راهبرد بنیادین تبدیل شهرداری از سازمانی خدماتی به یک نهاد اجتماعی مبنای اقدامات فرهنگی اجتماعی متنوعی شده است. در متن این راهبرد محوری، اصول چندگانه‌ای مدنظر بوده است که محوریت قرآن و مساجد، عترت و ولایت، اخلاق و ارزش‌های فرهنگی اسلامی ایرانی در همه فعالیت‌ها و تامین برنامه‌های جذاب و شاد، تقویت کننده آرامش و موجد سلامت اجتماعی به دور از شائبه‌های شرعی از آن جمله است. در این راستا اهداف کلی شهرداری تهران در محورهایی شامل توسعه و تقویت فرهنگ شهروندی ارزش مدار، توسعه فعالیت‌ها و خدمات اجتماعی و فرهنگی، توسعه ظرفیت‌های محلی و مشارکت پذیری مردم، قابلیت افزایی شهروندان، نهادهای مردمی و سازمان‌های مردم نهاد و توسعه فضاهای فرهنگی و اجتماعی نمود یافته است.

• راهبردهای عملیاتی این برنامه‌ها چه مواردی بوده است؟

- بارزترین راهبردهای عملیاتی و رویکردهای اجرایی شهرداری تهران طی دوره 1390-1384 در حوزه فرهنگی اجتماعی در مواردی شامل بسط و اعتلای هویت اسلامی ایرانی و تحکیم ارزش‌های انقلابی، ارتقای سلامت شهروندی و ترویج سبک زندگی سالم، توسعه ظرفیت‌های محلی و اجتماعی با محوریت مساجد و ارتقای سطح مشارکت مردم در اداره امور شهر ، ترویج دانش و پژوهشگری تخصصی و عمومی در حوزه فرهنگ شهری، پیشگیری و رویارویی با آسیب‌های فرهنگی اجتماعی، توسعه زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های فیزیکی حوزه فرهنگی بوده و هست البته پیش از هرچیز و در جهت ترسیم نقشه پایه فرهنگی اجتماعی پایتخت، شهرداری تهران نسبت به پهنه بندی فرهنگی شهر تهران به تناسب شرایط محیطی مناطق به گونه‌ای اقدام کرده که تمامی ابعاد فرهنگ شهری در آن ملحوظ شده و کانون‌های اصلی فعالیت در این حیطه ترسیم شده است.

پرونده‌ها:

شهرداری تهران، شامل ۲۲ منطقه است [سایت رسمی شهرداری تهران]

آشنایی با شهرداری منطقه 1 / آشنایی با شهرداری منطقه 2 / آشنایی با شهرداری منطقه 3/ آشنایی با شهرداری منطقه 4/ آشنایی با شهرداری منطقه 5 /آشنایی با شهرداری منطقه 6 / آشنایی با شهرداری منطقه 7 / آشنایی با شهرداری منطقه 8 / آشنایی با شهرداری منطقه 9 /آشنایی با شهرداری منطقه 10 / آشنایی با شهرداری منطقه 11/ آشنایی با شهرداری منطقه 12/ آشنایی با شهرداری منطقه 13 /آشنایی با شهرداری منطقه 14 / آشنایی با شهرداری منطقه 15/ آشنایی با شهرداری منطقه 16 / آشنایی با شهرداری منطقه 17/آشنایی با شهرداری منطقه 18 / آشنایی با شهرداری منطقه 19/ آشنایی با شهرداری منطقه 20/ آشنایی با شهرداری منطقه 21 / آشنایی با شهرداری منطقه 22 /

  سازمان‌های شهرداری تهران / استان تهران / کلانشهر تهران / تاریخ تهران / جاذبه‌های گردشگری تهران

•  گفتید که شهرداری "پهنه فرهنگی شهر تهران" را متناسب با شرایط محیطی تهیه کرده است، این پهنه شامل چه مواردی شده است؟

- طرح «ساختار شناسی هویت محله‌ای شهر تهران» با بهره گیری از طرح جامع توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران در قالب پیوست سند پایه طرح با عنوان «محله محوری» تهیه شده و در دی ماه سال 1387 به تصویب کمیسیون ماده 5 شهرداری رسیده است. در این تخصیص نقش‌های منطقه‌ای، جنوبی ترین نقطه تهران به عنوان پهنه تاریخی مذهبی و مناطق شمالی شهر با کارکرد پهنه فرهنگی گردشگری سامان می‌یابد. همچنین، تاکید شهرداری تهران بر حفظ و تثبیت پهنه تاریخی تجاری در محدوده بازار تهران، رویکردی نوین در توجه به فرهنگ شهری به شمار می‌آید که افزون بر عناصر معماری بر کارکردهای اقتصادی در متن زندگی شهری نیز تاکید دارد. جانمایی محورهای هنری فرهنگی، علمی فرهنگی و فرهنگی آیینی در محدوده مرکزی شهر نیز با هدف تسهیل دسترسی شهروندان به ظرفیت‌های فرهنگی بوده است. این جانمایی هرچند در کلان موضوع ناظر بر تعیین محورهای جغرافیای فرهنگی پایتخت تنظیم شده است، در تعیین نیازهای فیزیکی فرهنگی و محورهای توسعه کالبدی شهر نیز کاربرد دارد.

•  و این پهنه فرهنگی را تک بعدی در معاونت امور اجتماعی پیگیری کردید یا به شکل میان بخشی دنبال می‌شود؟

- خیر؛ همه این موارد در سلسله مراتب سازمانی و به شکل مشارکت محور  تحت عنوان مدیریت یکپارچه اجتماعی و فرهنگی دنبال می‌شود به همین دلیل شوراهای مختلفی در این باره تشکیل شده است؛ شورای عالی فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری تهران: به منظور سیاست‌گذاری و نظارت بر فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به ریاست شهردار تهران، شورای فرهنگی و اجتماعی مناطق و سازمان‌ها برای بررسی نیازهای منطقه‌ای، تعیین روش اجرای طرح‌های ابلاغی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های منطقه و سازمان به ریاست شهردار منطقه یا رئیس سازمان مربوطه، شورای فرهنگی و اجتماعی نواحی جهت بررسی نیازهای ناحیه و هماهنگی در اجرای هر چه بهتر طرح‌ها و بهره‌مندی از توان و ظرفیت ناحیه‌ای ریاست شهردار ناحیه، شورای فرهنگی محله برای تعیین نیازمندی‌های محله، برنامه‌ریزی محله‌ای و اجرای طرح‌های ابلاغی، نشست‌های هیات امنای محله به ریاست مدیر محله، شوراهای راهبری به عنوان اتاق فکر مجموعه فرهنگی شامل معارف دینی، آموزش شهروندی، کتاب، سلامت، بانوان، آسیب های اجتماعی، ماتریس فرهنگ شهروندی و ماتریس اجتماعی شهر برای تعیین نقش‌ها، هماهنگی‌ها و همگرایی دستگاه‌ها ؛ برپایه هریک از راهبردها و رویکردهای فوق و به اتکای سازماندهی‌های نهادی و مشارکت محور، برنامه‌ها و فعالیت‌های متعدد و متنوعی در سطح شهر طراحی و اجرا شده‌اند که دستاورد آنها به لحاظ اثرات اجتماعی قابل ملاحظه و ارزشمند بوده است.

• برگردیم به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، تا کنون شهرداری تهران به طور مشخص در این باره چه فعالیت‌هایی داشته است؟

- شهرداری تهران با هدف ترویج فرهنگ دینی و تحکیم رفتارهای اعتقادی به طور میانگین سالانه 2500 برنامه کلان با محوریت فعالیت‌های قرآنی، نماز و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب را در سطح شهر به اجرا درآورده است. در واقع، علاوه بر ارتقای کیفی، گسترش برنامه‌های گوناگون به گونه‌ای بوده که با رشدی حدود 257 درصد، تعداد برنامه‌ها از 1400 برنامه به 5000 در پایان دوره رسیده است. اجرای سه هزار برنامه دینی و قرآنی با بیش از 100 هزار مخاطب مستقیم در جشنواره شمسه سال 1390 نیز طرحی نو در این زمینه به شمار می‌رود.

در حوزه  فعالیت‌های دینی و قرآنی شهرداری تهران، 6 سال گذشته را می‌توان در اجرای 15 هزار برنامه تفصیلی با بیش از 7.2 میلیون مخاطب توصیف کرد. در این راستا، اجرای طرح زجاجه با هدف استعدادیابی، آموزش و معرفی چهره‌های قرآنی درسطح مناطق، سازماندهی بیش از 200 محفل قرآنی و اجرای سالانه 600 محفل انس با قرآن با حضور قاریان و گروه‌های تواشیح بین المللی، اجرای 647 عنوان برنامه در طول سال و 185 عنوان در طول ماه مبارک با موضوع رمضان توسط مناطق 22گانه، برگزاری مراسم زیارت عاشورا در 200 مسجد و دعای عرفه در 300 نمازخانه و برگزاری مراسم قرائت صحیفه سجادیه از مهم ترین مواردی است که در جهت ترویج فرهنگ قرآنی و دینی و ارزش‌هایی چون صداقت و امانت داری، کمک و تعاون، مسوولیت پذیری و قناعت و ساده زیستی به انجام رسیده است. مشارکت در برگزاری هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم و دیگر مسابقات بین‌المللی نمودی دیگر از فعالیت‌های قرآن محور شهرداری را منعکس می‌کند.

در جهت ترویج فرهنگ روزه داری نیز برنامه‌هایی شامل برگزاری 50 مراسم ویژه با عنوان جشنی از جنس قرآن به مناسبت استقبال از ماه مبارک رمضان، برپایی غرفه‌ها و ایستگاه‌های فرهنگی و آموزشی متنوع و متعدد از جمله غرفه روزه داران کله گنجشگی در برج میلاد و خدمت رسانی به نمازگزاران عید سعید فطر با برپایی ایستگاه‌های صلواتی در اطراف مصلی، حرم حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع) و جایگاه‌های متبرک دیگر و توزیع صدها هزار بسته فرهنگی حاوی ادعیه و بروشورهای آموزشی به اجرا درآمده است. اجرای این برنامه‌ها در رمضان المبارک سال1390 با ویژه برنامه‌ای تحت عنوان بر آستان جانان در بوستان‌های متعدد و فرهنگ سراها از جمله در بوستان‌ آزادگان و بوستان ولایت شکل گرفته و با برنامه‌های متنوع آموزشی،‌ بهداشت و سلامت،‌ ورزشی تفریحی و مسابقه‌های فرهنگی و مذهبی و هنری همراه شده است.

• یعنی شهرداری تهران تلاش دارد که فعالیت‌های قرانی را به طور انفرادی دنبال کند؟

عملکرد فعالیت‌های دینی و قرآنی جشنواره شمسه در سال 1390 در دو محور شکل گرفته است. از یک سو در جهت نهاد سازی برنامه‌های فرهنگی، اقداماتی مشتمل بر فعال سازی و جذب بیش از 60 هزار شهروند مشتاق به علوم قرآنی و نهج البلاغه، شناسایی و جذب تعداد 150 هزار نفر نخبگان قرآنی و فعالان فرهنگی، هنری و مذهبی محلات و راه اندازی حداقل یک گروه هنری در هریک از رشته‌های نمایش، سرود و تواشیح در تمامی محلات 374 گانه به انجام رسیده است. جنبه‌ای دیگر از عملکردهای ترویج فرهنگ قرآنی شهرداری تهران به فعالیت‌هایی باز می‌گردد که تولید و اجرای مشترک برنامه‌های قرآنی با فرهنگسرای قران و خبرگزاری قرآنی ایران، راه اندازی ایستگاه‌های قرانی، آموزش شیوه‌های مفید و جذاب حفظ و روخوانی قرآن در مساجد و خانه‌های قران محلات و پشتیبانی و تشویق تشکل‌های قرآنی از آن جمله‌اند.

 از سوی دیگر در راهبری برنامه‌های اجرایی شمسه، نسبت به برگزاری جشنواره قرآن و زندگی با شرکت بیش از 55 هزار نفر در بخش شفاهی شامل حفظ و قرائت قرآن، ترتیل، اذان، همخوانی و تواشیح، بخش کتبی با دریافت بیش از 15 هزار اثر در باره مواردی چون رزق حلال، همسایه داری، خانواده، امانت داری و رعایت حقوق دیگران در قرآن و نیز برگزاری مسابقه وبلاگ قرانی اقدام شده است. جشنواره نهج البلاغه در زندگی نیز با جذب 31 هزار نفر در بخش شفاهی با محوریت آموزش و پژوهش، نهج البلاغه در قاب هنر و نهج البلاغه در قلمرو ادبیات و دریافت 21 هزار اثر در بخش مقاله و فضای مجازی بستر مناسبی برای ترویج فرهنگ دینی و قرآنی بوده است. 

• یکی از مسائل مهمی که در سال‌های گذشته خلا کمبود آن حس می‌شد، موضوع ترویج صحیح حجاب و عفاف است، موضوعی که به زعم کارشناسان، مسئولان فرهنگی به خوبی از پس آن برنیامده اند، آیا اساسا شهرداری تهران در این باره برنامه‌ای داشته است یا نه؟

- ما در شهرداری تهران تاکنون علاوه بر تاسیس فرهنگسرای حجاب با عنوان بانوی آفتاب با مساحت 17 هزار مترمربع واقع در کن،  250 جشن با عنوان‌های نگین آفرینش، بانوی مهر و هم راز یاس به مناسبت روز زن، همایش عفاف و حجاب با عنوان مرواریدی به نام حجاب با مشارکت شهریاران جوان، جشنواره خوشنویسی کوثر، جشن عبودیت دختران 9 ساله و چندین دوره همایش 12000 نفره زنان عاشورایی را برگزار کرده‌ایم. در عین حال، فعالیت‌های محوری دیگری چون برگزاری نشست‌های علمی، تخصصی به مناسبت روز ملی خانواده در 22 منطقه، برگزاری ویژه برنامه‌های روز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س)، اجرای 4200 برنامه و همایش متنوع  از جمله همایش رایحه نجابت و برپایی ایستگاه‌ها و نمایشگاه‌های حجاب و عفاف درطول ماه شعبان به مناسبت روز ملی عفاف و حجاب و جشنواره بزرگ شعبانیه نیز در طول 6 سال گذشته به انجام رسیده است.

اجرای طرح دختران آفتاب با موضوع عفاف و حجاب، برگزاری همایش زنان اندیشمند مسلمان جهان با موضوع نقش رسانه در عفاف و حجاب، نگارش آیات و روایات دینی و فتوای علما در راستای ارتقای فرهنگ عفاف در بوستان‌ها، خودروهای عمومی شهری، سالن‌های سینما، تابلوهای معابر عمومی و ورزشی، جلوگیری از تبلیغ کالاهای فرهنگی و تجاری مغایر با فرهنگ عفاف و حجاب از قبیل آگهی‌های تجارتی و تبلیغاتی چهره‌های هنری و ورزشی با آرایش و حجاب ضد اسلامی و الزامات معماری و شهرسازی از نظر رعایت موازین شرعی در ساخت اماکن مسکونی جنبه‌های نهادی عملکرد شهرداری در ارتقای فرهنگ عفاف را بازگو می‌‎کند. برگزاری نخستین نمایشگاه پوشش بانوی ایرانی (نگار مطهر) به مدت 10 روز نیز در این راستا بوده است.

• بحث اوقات فراغت در تهران یکی از چالش‌های اساسی در حوزه جوانان است، تقریبا تفریح اکثر جوانان تهرانی به چند فعالیت خاص همچون حضور در کافه‌ها و یا بوستان‌ها و پارک‌ها ختم می‌شود و حتی عده زیادی گردش در پاساژهای خرید را از تفریحات خود می‌دانند، شهرداری تهران در این حوزه فعالیت خاصی داشته است؟

-  فعالیت‌های شهرداری تهران در حوزه غنی سازی اوقات فراغت شهروندان مشتمل بر برنامه‌های متنوع گردشگری، تهران گردی، تور انقلاب، جشنواره‌ها و مسابقات متعدد بوده و اثرات فرهنگی و اجتماعی عمده‌ای به همراه داشته است. برپایی بیش از 6000 سامانه نشاط در سه سطح با حدود 25 عنوان فعالیت جانبی و پوشش 8 میلیون نفر جمعیت مخاطب فعالیت دیگری است که در قالب جشنواره‌های تلفیقی از جمله جشنواره گسترده تفریحات ورزشی بادبادک‌ها و مسابقات و تفریحات ورزشی سنتی و مدرن، نمایشگاه‌های جانبی متعدد و توزیع دستاوردهای فرهنگی گوناگون، مسابقات قرآنی و مذهبی، تهران شناسی و کارگاه‌های آموزشی، معاینه سلامت، بازی و مسابقه‌های فرهنگی تفریحی هنری شامل خوشنویسی اجرا شده است.

• ولی جشنواره‌ها حالت گذرا دارند و نمی‌توانند برنامه کاملی برای اوقات فراغت باشند؟

-  نه این طور نیست، ما برنامه‌های زیادی را در سطح محلات داریم، با گسترش دامنه فعالیت‌ها و پوشش محلات، تعداد مخاطبان برنامه‌های فرهنگی اجتماعی به بیش از 33 میلیون نفر تا پایان سال1390 رسیده است که به ویژه در فرهنگسراها با جذب بیش از 17 میلیون نفر، نمود بارزتری دارد. این برنامه‌ها شامل مواردی چون برگزاری اردوی زیارتی، سیاحتی، آموزشی و تفریحی، اردوی گل گشت در شهرک سینمایی غزالی، طرح‌های فراغتی مشترک با سازمان‌ها و واحدهای شهرداری، طرح راهیان نور و فعالیت‌های فراغت محور در مناطق بوده است. همچنین جشنواره گسترده قنوت انتظار در اعیاد شعبانیه سال 1390 با برپایی 25 غرفه به مدت یک ماه حدود یک میلیون بازدید کننده را جذب کرده است که در برنامه‌های فراگیر اوقات فراغت با رویکردهای ارزشی فعالیتی شاخص محسوب می‌شود.

• بخش دوم و پایانی این گفتگو: جزئیات پهنه فرهنگی تهران؛ مساجد برایمان اهمیت دارد