کشاورزان بمی با هزار زحمت خرما را به عمل آورده‌اند و اکنون که می‌خواهند آن را به پول تبدیل کنند، نمی‌توانند محصولشان را بفروشند. اقتصاد بم تک‌محصولی و وابسته به تولید خرما‌ست. وقتی که خرمای بم فروش نرود، عملا اقتصاد این شهر فلج میشود. مشکلات اقتصادی می‌تواند زمینه‌ساز ناهنجاری‌های فرهنگی، اجتماعی شود.
برای این‌که بم با چنین آسیب‌هایی روبه‌رو نشود، باید خرماهای در انبار مانده را نجات داد. برخی از کارشناسان از جمله بهزادپور، عضو خانه کشاورز بم، می‌گویند با وارد کردن خرما در سبد خوراکی دانش‌آموزان مدارس و کارکنان نهادهای نظامی می‌توان به بازار راکد خرما تکانی داد، اما به‌نظر می‌رسد کسی به فکر خرمای بم نیست.
خشکسالی و گرمای طاقت‌فرسای امسال کرمان، میزان تولید محصولات کشاورزی به‌ویژه خرما را در این استان به‌شدت کاهش داده و این در حالی است که حدود 25 درصد خرمای ایران، معادل 250 هزار تن در کرمان تولید میشود. در این استان، اقتصاد شهرستان‌های بم، فهرج و ریگان کاملا به خرما وابسته است. خرمای مضافتی بم در کل ایران شناخته شده و بسیار مرغوب و پرطرفدار است. معمولا هر سال 135 هزار تن خرما یعنی نیمی از خرمای کرمان در بم تولید می‌شد، اما امسال کم‌آبی باعث شد که شاخه نخل‌ها خشک شود و تولید خرمای این شهر بسیار کمتر از آن باشد که انتظار می‌رفت.
با این حال، این روزها سردخانه‌های بم پر از خرماهایی است که کشاورزان نمی‌دانند آنها را باید به چه کسی بفروشند. محمد زنگی، سرپرست جهاد کشاورزی شهرستان بم به همشهری می‌گوید: «طبق آماری که ما از سردخانه‌های بم گرفته‌ایم، خرمای موجود در سردخانه‌ها 95 هزار تن است. البته این خرما، بیشتر از خرمای تولید شده در بم است، چون شهرستان‌های فهرج و ریگان سردخانه ندارند و کشاورزان آنجا نیز خرمای خود را به سردخانه‌های بم می‌آورند.» پیش‌بینی می‌شد که امسال در بم حدود 80 هزار تن خرما تولید شود که گرمای هوا 30 درصد نیز از این میزان کاست.
به گفته سرپرست جهاد کشاورزی بم، در شهرستان‌های فهرج و ریگان نیز خسارت ناشی از کاهش تولید خرما بر اثر گرما به 50 درصد رسیده است. تغییر اقلیم باعث شده است که محصول خرما حتی در مناطق گرمسیری نیز با دشواری به عمل آید، با این حال هنوز نخلستان‌های شهر بم، کیفیت خرمای خود را حفظ کرده است و خرمای بم کیفیتی بالاتر از محصول دیگر شهرهای منطقه دارد. برخی از تولیدکنندگان خرما در شهرهای دیگر از کیفیت بالای خرمای بم سوءاستفاده می‌کنند و محصول شهرهای کهنوج، جیرفت و ایرانشهر را به سردخانه‌های بم می‌آورند تا پس از ترخیص از سردخانه به نام خرمای بم با قیمت بیشتری به فروش برسانند. سالی 10 تا 20 هزار تن به این طریق خرما از خارج از بم به داخل شهر می‌آید و به روند فروش خرمای بمی اصل آسیب می‌رساند.
2 میلیارد تومان اعتبار تخصیص‌نیافته
مسئولان جهاد کشاورزی نگرانند که اگر خرمای انبار شده در سردخانه‌ها فروش نرود، کشاورزان دیگر جایی برای
انبار کردن محصول سال آینده نداشته باشند. سرپرست جهاد کشاورزی بم می‌گوید: «پس از پیگیری‌های بسیار نماینده شهرستان و برگزاری جلسه با مدیران وزارت بازرگانی، بنا شد 2 میلیارد تومان اعتبار برای خرید خرما از روستاییان بمی اختصاص پیدا کند، اما این پول هنوز به تعاونی‌های روستایی داده نشده است. هیچ بانکی هم حاضر نمی‌شود که وام به تعاونی‌ها بدهد و حتی در صورت دادن اعطای آن بهره تسهیلات به قدری بالاست که تعاونی‌های روستایی نمی‌توانند وام را بازپرداخت کنند و تعاونی‌ها نمی‌توانند با بهره 16 درصد خرما را از کشاورزان بخرند.»
باز هم دلالان
دلالانی که خرما را به قیمت کمتری می‌خرند باعث اخلال بیشتر در چرخه اقتصادی بم شده‌اند. اکنون دلالان خرما در بم، محصول را از کشاورزان هر کیلو 1300 تا 1400 تومان می‌خرند. سال گذشته نیز که خرما کیلویی 3 هزار تومان فروخته می‌شد، آنان خرما را از کشاورزان کیلویی 1700 تومان می‌خریدند. سرپرست جهاد کشاورزی بم می‌گوید: «آنان با چک‌های چند ماه بعد خرما را می‌خرند که خیلی از چک‌ها هم وصول نمی‌شود، حتی برخی از آنان چک هم بابت خرید محصول نمی‌دهند. دلالان خرما را می‌برند و با پولش کاسبی می‌کنند، مغازه و ملک می‌خرند، اما کشاورزان سال به سال فقیرتر می‌شوند. اکنون نخلداران حتی برای این‌که معاش‌شان را با ماهی 300 هزار تومان تامین کنند، به‌طور جدی مشکل دارند.»
بی‌نیازی کارخانه‌های فراوری
انگار خرمایی که در سردخانه‌های بم موجود است، به درد کارخانه‌های فراوری خرما نیز نمی‌خورد، چون این کارخانه‌ها از ضایعات خرما استفاده می‌کنند که با گرمای هوای امسال، بسیار بیشتر نیز شده است. محمد پورنیا، مدیر کارخانه پیام کویر سبحان است که با ضایعات خرما فراورده‌های خوراکی تولید می‌کند. او به همشهری می‌گوید: «به‌دلیل این‌که تعداد کارخانه‌های فراوری خرما در بم کم است و آنها سالی به 10 تا 20 هزار تن خرما نیاز دارند، کمبود تولید خرما در بم برای کارخانه‌ها مشکلی درست نکرده است.»
موانع صادرات
حدود 90 درصد خرمای بم در داخل کشور مصرف میشود و هنوز برای صادرات آن فکری اندیشیده نشده است. صادرات نیاز به بسته‌بندی و ارائه در شکل مناسب دارد که به گفته زنگی، سرپرست جهاد کشاورزی بم، در توان کشاورزان نیست.
او می‌گوید: «برای صادرات باید بسته‌بندی را تغییر داد و بسته‌ها را کوچک‌تر کرد. اگر بسته‌ها کوچک‌تر شوند، تعداد کارگران بیشتری باید استخدام شوند که این تعداد کارگر در بازه زمانی 40 روزه برداشت خرما در منطقه موجود نیست. همزمان برداشت مکانیکی خرما هم باید شکل بگیرد که این کار نیز با امکانات فعلی مقدور نیست. اتفاقا برای افراد سودجویی که در کار دلالی خرما هستند، بهتر است که برداشت و بسته‌بندی به همان شیوه‌های سنتی صورت بگیرد.» به‌نظر می‌رسد که دلالان و خشکسالی با همکاری هم تصمیم گرفته‌اند خرمای بم را به نابودی بکشانند.
