جویندگان کار با وجود این‌که از رقابت بالا و احتمال پایین پذیرش خود آگاهند، باز هم با بیم وامید به جست‌وجوی خود ادامه می‌دهند؛ کسی چه می‌داند، شاید موفق شوند از طریق یکی از طرح‌های اشتغال که هر‌از گاه در کشور مطرح می‌شود و به بیکاران وعده شغل می‌دهد، کاری پیدا کنند. این روزها کمتر خانواده‌ای را می‌توان در استان کهگیلویه و بویراحمد یافت که دست‌کم یک جوان بیکار تحصیل‌کرده نداشته باشد. این وضع خود دلیل مهمی در بالارفتن سن ازدواج و افزایش آسیب‌های اجتماعی در این جامعه سنتی به‌شمار می‌رود. بنابر گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در کشور سال گذشته 3/11 درصد، اما در استان کهگیلویه و بویراحمد 14/8 درصد بوده است.
دولت‌ها در 2 دهه اخیر همواره تلاش کرده‌اند با اجرای طرح‌هایی برای بخشی از بیکاران شغل ایجاد کنند، اما این طرح‌ها تاکنون نتوانسته است از ابهت غول بیکاری به‌ویژه در استان‌های محروم بکاهد؛ چه رسد به این‌که توان مهار آن را داشته باشد.پس از طرح جنجالی و پر سر و صدای بنگاه های اقتصادی زود‌بازده که با وجود اختصاص حجم کلان منابع بانکی نه تنها به نتیجه مطلوب نرسید، بلکه به‌دلیل باز پرداخت نشدن تسهیلات، خود به مشکل تازه‌ای تبدیل شد و وضع را برای بانک‌ها پیچیده‌تر کرد، طرح مشاغل خانگی برای مقابله با بیکاری در دستور کار قرار گرفت.
متولیان ایجاد اشتغال امیدوارند با اجرای طرح مشاغل خانگی آمار بیکاری تا حدی بهبود یابد. مسئولان وزارت کار این طرح را بخشی از برنامه دولت برای ایجاد یک میلیون و 100 هزار شغل در سال 89 به‌شمار می‌آوردند که وعده‌اش را معاون اول رئیس‌جمهوری در اسفند ماه سال 88 و در جمع استانداران سراسر کشور داده بود. براساس تعریف وزارت کار و امور اجتماعی، مشاغل خانگی شامل فعالیت‌هایی است که «به‌وسیله عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی، در قالب کسب و کار و بدون مزاحمت و اخلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار می شود.»
بنابر تعریف یاد شده، ویژگی طرح جدید این است که مشاغل خانگی نیاز به کارخانه، سوله و تشکیلات خاص ندارد، همچنین هزینه رفت‌وآمد ومشکلات ناشی از آن نظیر آلودگی هوا و ترافیک کاهش می‌یابد. معاون سازمان کار و امور اجتماعی کهگیلویه و بویراحمد درباره چگونگی اجرای طرح می‌گوید: «در طرح مشاغل خانگی دستگاه‌های اجرایی شرکت‌هایی به‌عنوان شرکت پشتیبان ایجاد می کنند که آنها وظیفه ساماندهی افراد متقاضی برای اینگونه مشاغل را بر‌عهده دارند.»
عبدالرحمن ارجمند اضافه می‌کند: «این شرکت‌ها پول در اختیار افراد قرار نمی‌دهند، بلکه ابزار، امکانات و مواد اولیه را برای آنان فراهم و در مراحل بعدی نیز بر چگونگی تولید و فروش کالاهای تولیدی نظارت می کنند.»
به گفته وی، کارجمع آوری تولیدات، نظارت و همچنین بازاریابی و فروش بر عهده شرکت های پشتیبان است و سود فعالیت های تولیدی نیز براساس توافق شرکت و افراد تقسیم می‌شود. هرچند ارجمند می‌گوید هنوز هیچ اعتباری برای اجرای این طرح به استان ابلاغ نشده است، اما متقاضیان دریافت تسهیلات مشاغل خانگی می‌توانند به سازمان‌های بازرگانی، میراث فرهنگی، جهاد‌کشاورزی و فنی و حرفه‌ای مراجعه و ثبت‌نام کنند تا برای آنان پرونده دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه مشاغل خانگی تشکیل شود. مدیر‌کل کار و امور اجتماعی استان نیز با تایید این‌که مشاغل خانگی مشکلات خاص خود را دارد، ناپایداری مشاغل خانگی، نبود بستر‌های لازم و حمایت‌های قانونی را از جمله مشکلات این طرح می‌داند. وی درباره شرایط عمومی پذیرش طرح‌های کسب و کار خانگی که شامل 241 زمینه شغلی می‌شود، می‌گوید:
« تمامی متقاضیان دارای مجوز کسب و کار خانگی که مورد تایید دستگاه اجرایی ذی‌ربط باشند، می‌توانند به 2 صورت مستقل یا از طریق عضویت در یک شرکت پشتیبان از تسهیلات ویژه این طرح برخوردار شوند.»
علی باستانی حداکثر تسهیلات قرض‌الحسنه پرداختی از طریق صندوق مهر امام رضا(ع ) به متقاضیان مستقل مشاغل خانگی را50 میلیون ریال و حداکثر تسهیلات قرض‌الحسنه اعطایی به متقاضیان پشتیبان را یک میلیارد ریال اعلام و خاطرنشان می‌کند: «بانک‌های عامل هم حداکثر 30 میلیون ریال تسهیلات قرض‌الحسنه به متقاضیان مستقل و حداکثر 10 میلیارد ریال تسهیلات به شرکت‌های پشتیبان مشاغل خانگی پرداخت می‌کنند.» با وجود این بسیاری از کسانی که اکنون در مشاغل خانگی فعالیت می‌کنند، با تردید به این طرح نگاه می‌کنند.پری خاقانی، از قالیبافان ساکن استان کهگیلویه و بویراحمد، یکی از کسانی است که نگاه مثبتی به طرح ندارد، او می‌گوید: «3 میلیون تومان ارزش این همه دوندگی را ندارد.
امروزه 3 میلیون تومان را بدون دردسرهای ضامن و دوندگی بانک می‌توان تهیه کرد و تازه از نظارت‌های بیهوده دستگاه‌های دولتی نیز راحت بود.»وی یکی از جنبه‌های منفی این طرح را ورود مأموران شرکت‌های پشتیبان، اداره کار، صندوق مهر امام رضا(ع) و بانک‌ها به خانه‌های مردم و زندگی خصوصی آنان می‌داند که با فرهنگ مردم استان در تضاد است.خاقانی اضافه می‌کند: «خانه مثل یک کارخانه یا کارگاه نیست که هرزمان امکان ورود بازرسان دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های پشتیبان مشاغل خانگی وجود داشته باشد.»
فریده کمالی منش که در زمینه تولید عروسک کار می‌کند، نیز از جنبه دیگری به این طرح می‌پردازد و می‌گوید:
« اگر دولت بتواند امکان فروش کالاهای تولیدی را فراهم سازد و به‌گونه‌ای نظام‌مند مؤسسه‌هایی برای این کار راه بیندازد، بیشتر می‌تواند به کارآمدی مشاغل خانگی کمک کند.»زهرا رادمنش که فارغ‌التحصیل دانشگاه است و به گفته خودش چند سالی است به‌دلیل بیکاری خانه داری می‌کند، معتقد است که مشاغل خانگی جایگاهی در ایران ندارد زیرا مردم آموزشی در این زمینه ندیده‌اند. وی اضافه می‌کند: «بهتر است قبل از اجرای چنین طرح‌هایی انواع مشاغل خانگی به مردم آموزش داده شود تا مردم بعد از گرفتن تسهیلات بدانند چه کالایی می‌توانند تولید کنند.»رادمنش می‌افزاید: «یکی از کارکردهای اشتغال، افزایش وجهه فرد در جامعه است که این طرح نمی‌تواند چنین کارکردی داشته باشد.»وی یکی دیگر از دلایل بی‌توجهی احتمالی به این طرح به‌ویژه در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را پیش‌بینی نشدن بیمه برای صاحبان مشاغل خانگی می‌داند و تصریح می‌کند: «وقتی یک موقعیت شغلی» بیمه نداشته باشد، نمی‌توان به آن امید بست، بنابراین ارزش سرمایه‌گذاری نیز ندارد.اما سیدمهدی افشین، یکی دیگر از دانش‌آموختگان بیکار ساکن استان، دیدگاه مثبت‌تری به این طرح دارد و می‌گوید: «عروسک‌های چینی که امروز ه در بازارهای کشور به فراوانی یافت می‌شود، حاصل کار مردم چین در خانه‌هایشان است.»
با این حال عبدالصاحب نیک‌اندیش، کارشناس امور اقتصادی معتقد است دلیل به فروش رسیدن تولیدات صاحبان مشاغل خانگی کشور چین در بازار سایر کشور‌ها این است که دولت چین روابط اقتصادی محکمی با دنیا دارد و توانسته است زمینه فروش چنین کالاهایی را فراهم کند.
وی یادآوری می‌کند حرفه‌هایی از قبیل عروسک‌سازی، نیاز به آموزش دارد.به گفته این کارشناس اقتصادی، وقتی مردم امید
به فروش محصولاتشان داشته باشند حتما به کار و تلاش می‌پردازند اما بازار کوچک استان کهگیلویه و بویراحمد تنها به کالاهای ارزان چینی روی خوش نشان می‌دهد و از سوی دیگر، زمینه صادرات برای صاحبان مشاغل خانگی مانند همتایان‌شان در چین فراهم نیست.نیک‌اندیش که درباره شیوه اجرای طرح مشاغل خانگی مطالعه کرده است می‌افزاید: «توافق شرکت پشتیبان و کارگر بر سر قیمت مواد اولیه‌ای که شرکت در اختیار او می‌گذارد و همچنین دیگر جنبه‌های ارتباط این دو می‌تواند روند اجرای طرح را تحت‌تأثیر قرار دهد.»وی که در مورد نتیجه‌بخش بودن این قبیل طرح‌ها در حل معضل اشتغال تردید دارد، می‌گوید: دولت بهتر است با استفاده از امکانات مالی خود، به جای آن‌که همه چیز را به تسهیلات اشتغال‌زا که شکست آن بارها اثبات شده است، بسپارد، خود برای ایجاد اشتغال وارد میدان شود؛ البته نه با دخالت در بازار کار، بلکه با برطرف کردن موانع سرمایه‌گذاری.»
