چهارشنبه آخر سال که چهارشنبه باستانی ایرانی‌هاست و از هزاران سال پیش تاکنون به‌عنوان نمادی از آداب و رسوم ایرانی در شادمانی از نو شدن سال ماندگار شده، اگرچه گویای غنای فرهنگی ایرانیان است ولی آتش این آخرین چهارشنبه سال گاه دامان شهروندانی را می‌گیرد تا نوروز نو را یا سیاهپوش شوند و یا سفره هفت‌سین‌شان را در بیمارستان‌های شهر بگسترند.
آخرین چهارشنبه سال کهنه به‌آرامی فرامی‌رسد. فروشندگان مواد محترقه برای کودکان، بازار گرمی دارند و مشتاقان به داشتن یک چهارشنبه سوری تماشایی ساعاتی را به خرید مواد محترقه در پایان سال اختصاص می‌دهند. همین زمان در پایتخت آتش‌نشان‌ها در آماده‌باش برای مهار آتش سوزی‌ها و رسیدگی به وضعیت مصدومان ناشی از انفجار ترقه‌ها و مواد محترقه به‌سر می‌برند. مدیران بحران شهر تهران نیز به یاری آنها می‌آیند تا با کمک پلیس و اورژانس، آتش ترقه‌ها را مهار کنند. اصلا به همین خاطر است که برای پنجمین سال متوالی همایش پیشگیری و کاهش حوادث چهارشنبه سوری در تهران برگزار شد تا رئیس سازمان آتش‌نشانی پایتخت از آماده‌باش کامل نیروهای تحت فرمان خود خبر بدهد. رئیس سازمان آتش‌نشانی شهر می‌داند که برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری از سنت‌های دیرینه مردم ایران است ولی می‌گوید به‌دلیل تغییرات ایجادشده با گذشت نسل‌ها در برگزاری مراسم این شب مشکلاتی برای واحدهای آتش‌نشانی ایجاد شده است.
به گفته حاجی بیگی، تغییرات ایجاد شده در طول نسل‌ها در مراسم چهارشنبه سوری موجب آن شد که زوایای خوب و نشاط‌آور این رسم سنتی کمرنگ شود. رئیس سازمان آتش‌نشانی شهر تهران می‌گوید: همه ما واقف هستیم که جوانان کانون هیجان هستند و باید شرایطی را ایجاد کنیم که این هیجانات به‌صورت درست تخلیه شود و این موضوع که با حرکت‌های منفی بخواهیم با جوانان برخورد کنیم اقدام اصولی برای تخلیه هیجانات آنها نیست. آنطور که حاجی بیگی می‌گوید، اگر در مناسبت‌ها و به عناوین مختلف شرایطی ایجاد شود که جوانان بتوانند هیجانات خود را تخلیه کنند، دیگر شاهد آن نخواهیم بود که برخی جوانان از چهارشنبه‌سوری به‌عنوان فرصتی برای تخلیه هیجانات خود استفاده کنند.
آماده‌باش متفاوت
برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری در سال‌های گذشته با اندیشیدن تدابیر خاص آن شب از سوی پلیس و نیروهای امدادی همراه بود. این‌بار ولی، رئیس سازمان آتش‌نشانی شهر تهران در همایش پیشگیری و کاهش حوادث چهارشنبه‌سوری گفته است که چهارشنبه سوری امسال با سال‌های گذشته متفاوت است. هرسال و در آستانه فرارسیدن چهارشنبه آخر سال بحث بی‌برنامگی‌ها و انجام نشدن فرهنگسازی مناسب با برگزاری مراسم چهارشنبه سوری در کشور به موضوع داغ شبکه‌های تلویزیونی و حتی برنامه‌ریزان فرهنگی تبدیل می‌شود. این‌بار نیز رئیس سازمان آتش‌نشانی تهران گفت که مدت زمان کوتاهی تا چهارشنبه آخرسال باقی مانده و با توجه به بی‌برنامگی فرهنگی در این شرایط تنها می‌توان از فرصت‌های موجود و مجموعه‌های با نفوذ که قادر به بیان حق مطلب به جوانان و نوجوانان هستند، استفاده کرد.
اعداد خطر
آتش‌نشان‌ها امسال از وجود شرایط ویژه در برگزاری مراسم چهارشنبه سوری خبر می‌دهند تا جایی که آنها در 3شیفت کاری و در آماده باش 100درصدی به سر می‌برند.
آمارهای آتش‌نشانی بیان می‌کنند که در مراسم چهارشنبه‌سوری سال گذشته در پایتخت، 53 حریق مسکونی، 15 مورد آتش‌سوزی وسایط نقلیه و 12 مورد آتش‌سوزی مجتمع تجاری رخ داد. همچنین یک مورد انفجار، 50مورد آتش‌سوزی ضایعات و 44مورد آتش‌سوزی سطل‌های زباله و 59 مورد آتش‌سوزی درخت و فضای سبز نیز در ارتباط با چهارشنبه آخر سال گذشته رخ داد.
به گفته کارشناسان ایمنی شهر، در برگزاری مراسم چهارشنبه سوری ایمن باید تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد که این موضوع زمینه‌ساز کاهش حوادث و افزایش ایمنی و آرامش خاطر شهروندان می‌شود. به گفته آنها آگاهی بخشی به جوانان به‌جای برخورد فیزیکی با آنها می‌تواند نقش مثبت و تأثیرگذاری در کاهش حوادث چهارشنبه‌سوری آخر سال داشته باشد. رئیس سازمان آتش‌نشانی پایتخت خبر می‌دهد که در مراسم چهارشنبه‌سوری امسال با توجه به بهره‌گیری آتش‌نشانی از امکانات خود شرایط معقولی ایجاد می‌شود تا شهروندان با ایمنی بیشتر این مراسم را برگزار کنند.
پیشگیری، راهکار ایمنی
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران البته، تصمیم‌گیری درباره مراسم آخرین چهارشنبه سال را نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و دقیق می‌داند.
عزیزالله رجب‌زاده که پیش‌تر فرماندهی پلیس پایتخت را عهده‌دار بوده و اکنون رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران است، درخصوص راه‌های جلوگیری از حوادث چهارشنبه‌سوری در پنجمین همایش پیشگیری و کاهش حوادث چهارشنبه‌سوری گفت: باید اول بدانیم که چهارشنبه‌سوری چیست تا بتوانیم برخورد مناسبی با آن داشته باشیم.
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت شهر تهران البته از اجرای برنامه‌های ویژه برای کنترل و نظارت بر شهر سخن می‌گوید. آنطور که رجب‌زاده گفته است برخورد قاطع با عاملان خرید و فروش موادمحترقه غیراستاندارد و ارائه هشدارهای ایمنی لازم به کارخانه‌ها و رنگ‌فروشی‌ها از رسانه‌های گروهی برای آگاهی‌رسانی بیشتر به جامعه درخصوص برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری به‌ویژه در صداوسیما منجر به آموزش اصول ایمنی به شهروندان و کاستن از حوادث چهارشنبه آخر سال می‌شود. رجب‌زاده همچنین فرهنگسازی درخصوص مسائل مربوط به چهارشنبه آخر سال را وظیفه رسانه‌ها دانست.
والدین مواظب باشند
دکتر حقی معاون آموزشی اورژانس تهران نیز که مدیریت یکی از مجریان اصلی حاضر در امدادرسانی به حادثه‌دیدگان چهارشنبه‌سوری را برعهده دارد، می‌گوید: آسیب‌دیدگی جوانان و نوجوانان در حوادث مربوط به برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری ناشی از غفلت والدین آنهاست چون بیشتر آسیب‌دیدگان حوادث چهارشنبه‌سوری دانش‌آموز هستند.
معاون آموزشی اورژانس تهران همچنین به مراقبت‌های پزشکی و دیگر اقداماتی که امدادگران این سازمان انجام می‌دهند اشاره می‌کند.
به گفته وی، کنترل مناسب فرزندان و نظارت مستمر و همچنین تلاش برای افزایش آگاهی مردم، رعایت اصول ایمنی و آگاهی دادن به جامعه در مورد عوارض و حوادث و تماس با سازمان‌های امدادی از مسائلی است که همواره باید در آستانه چهارشنبه آخر سال مورد توجه والدین قرار بگیرد.
هشدار کارشناسان و مدیران پیشگیری از حوادث شهر تهران در حالی که تنها 10 روز به برگزاری مراسم چهارشنبه آخرسال باقی مانده است، بیانگر ورود به چهارشنبه‌ای متفاوت در پایان سال کهنه در پایتخت است؛ آخرین چهارشنبه سال که به گفته رئیس سازمان آتش‌نشانی شهر تهران متفاوت‌تر از سال‌های قبل و با آماده‌باش 100درصدی نیروهای آتش‌نشان برگزار خواهد شد.
آخرین چهارشنبه ایمن
بهتر است والدین کنترل بیشتری بر رفت‌وآمد و وسایل شخصی کودکان خود در چهارشنبه آخر سال داشته باشند تا درصورت مشاهده موادمحترقه در اشیای متعلق به کودکان خود، این مواد را از دسترس کودک خود خارج کنند.
از آنجا که تولید و خریدوفروش مواد محترقه و منفجره ممنوع است، والدین نیز باید نسبت به خطرات جانی و مالی این مواد توصیه‌های ایمنی را به کودکان خود ارائه کنند. شهروندان نیز باید توجه داشته باشند که از قرار دادن مواد قابل اشتعال در محیط سر باز در این روزهای منتهی به چهارشنبه آخر سال و همان روز خودداری کنند چون ممکن است پرتاب فشفشه‌ها و افتادن آنها به داخل این ظروف، منجر به بروز آتش‌سوزی شود.
توجه داشته باشید که پنجره خانه‌هایتان بسته باشد تا درصورت پرتاب فشفشه‌ها از بروز آتش‌سوزی در منازل نیز جلوگیری شود.
اخطار وارد است
مواد محترقه به‌صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد به اندازه‌ای حساس هستند که ممکن است درصورت جابه‌جایی یا وارد شدن ضربه و حتی حرارت اندک منفجر شوند. مواد محترقه در اثر انفجار انرژی زیادی آزاد می‌کنند و علاوه بر ایجاد حریق و صدای مهیب ممکن است خسارات جانی و مالی نیز برجای بگذارند. انفجار این مواد در محیط بسته اثرات تخریبی زیادی برجای می‌گذارد. توصیه کارشناسان به نوجوانان این است که به هیچ‌وجه از این مواد در مراسم چهارشنبه سوری استفاده نکنند. کودکان و نوجوانان خطر آتش و ترقه بازی را درک می‌کنند و به همین دلیل ترقه و مواد محترقه را در نقاط خارج از دید مانند انباری، بالکن، پشت‌بام یا کمدها پنهان می‌کنند. خطر پنهان کردن این مواد ممکن است موجب احتراق ناگهانی یا انفجار شود که خود، تخریب‌ها و خطرات جانی و مالی در پی دارد؛ بنابراین بهتر است که والدین اخطارهای لازم را به کودکان خود بدهند.
ایمنی را رعایت کن
در چهارشنبه آخر هر سال متأسفانه حوادثی در کشور اتفاق می‌افتد که البته بخش زیادی از آن حوادث قابل‌پیشگیری و کنترل است. نقش آموزش در پیشگیری از حوادث چهارشنبه‌سوری یکی از عوامل ضروری برای پیشگیری از حوادث و اتفاقات، ارتقای سطح آگاهی جامعه به‌ویژه گروه‌های در معرض خطر است. آگاهی، شناخت و نگرش افراد در موضوعی نظیر حوادث چهارشنبه‌سوری عامل تشویق‌کننده در داشتن رفتار سالم و پیشگیری از حوادث ویژه آخرین شب چهارشنبه سال است. آگاهی و شناخت ایجاد انگیزه تغییر در رفتار دارد تا به هر نحو ممکن از بروز حوادث جلوگیری شود. بدین‌ترتیب به هر اندازه که فرد درباره خطرات ناشی از به کار بردن مواد محترقه و آتش‌بازی که احتمال وقوع حوادث را افزایش می‌دهند بداند بهتر می‌تواند از بروز حوادث دلخراش چهارشنبه‌سوری پیشگیری کند.
نوجوانان بدون توجه به این موضوع که ممکن است نوزادی در سوی دیگر آتش‌بازی‌شان متولد شده صدای مهیبی از ترقه‌ها را ایجاد می‌کنند. ممکن است شهروند یا نوجوانی که ترقه‌بازی را بدون درنظر گرفتن وضعیت آن نوزاد ترجیح می‌دهد، نداند که ممکن است به‌دلیل ایجاد صدای مهیب، کودک نوزاد تا پایان عمر به لکنت زبان یا بیماری قلبی مبتلا شود. تشخیص خطرهای بالقوه در برخی تفریحات ناهنجار چهارشنبه‌سوری که در مراسم واقعی این روز سابقه نداشته، به فرد کمک می‌کند تا خود و دیگران را از خطر مصون بدارد. بدین‌ترتیب این موضوع که آموزش، پیش نیاز سلامت است حقیقتی غیرقابل انکار است.
مرور حوادث گذشته در مراسم چهارشنبه‌سوری بیانگر اتفاقات دلخراشی نظیر قطع عضو، سوختگی، بیهوشی، انفجار، آتش‌سوزی و گاه مرگ است. پس بهتر است از برپایی آتش عظیم و غیرقابل کنترل خودداری کرد و درصورت بروز هر حادثه با شماره125آتش‌نشانی تماس گرفت.
