از دست دادن این اتوبوس که تنها سالی یک بار از این خط می‌گذرد، به معنای از دست دادن بخش زیادی از فروش، مخاطب، شهرت و... است. در طول سال که خبری نیست، به این اتوبوس هم نرسی، دیگر رفت تا سال بعد... واقعیت تلخی است؛ اوضاع نشر در ایران بی‌شباهت به اتوبوس جهانگردی مورچه‌خوار نیست که سالی یک بار می‌گذشت و از بخت بد، درست از روی او! بنابراین عجیب نیست اگر همه اهالی نشر و فرهنگ این روزها بلیت به دست برای رسیدن به اتوبوس جهانگردی نشر ایران در حال دویدنند... .
اوضاع پرتکاپوی نشر در 2،3 هفته باقیمانده تا نمایشگاه کتاب، دست‌کم دست‌های خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها را کمی پر می‌کند تا با انتشار خبرهای مربوط به مسابقه رسیدن به اتوبوس جهانگردی، حال و هوای رخوت‌انگیز روزهای بهار را داغ کنند. این خبرها هر روز از رسیدن یا نرسیدن کتاب‌های ناشر یا نویسنده‌ای به نمایشگاه حکایت می‌کنند و البته بعضی‌های‌شان جالب‌ترند. از جمله اخبار مربوط به رئیس قبلی نمایشگاه که تا همین 2 سال پیش، خود برگزارکننده مسابقه بود و حالا، یکی از دوندگان. محسن پرویز، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به‌طور طبیعی، رئیس نمایشگاه کتاب در دوره وزارت محمدحسین صفار هرندی، از جمله برندگان امسال است. او پزشک است، اما پیش از آنکه تا مقام معاون وزیر پیشرفت کند، نویسنده بود.
پرویز معمولا در حوزه دفاع مقدس و برای کودکان و نوجوانان می‌نویسد و امسال نیز قرار است در نمایشگاه 24 با 5 کتاب، از جمله پرکارترین‌ها باشد.ظاهرا فراغ بال ناشی از نداشتن مسئولیت برگزاری نمایشگاه و کارهای پرحاشیه دیگر در معاونت فرهنگی، این فرصت را به او داده است که علاوه بر کَل‌کَل با معاون فعلی، دوباره در کسوت نویسنده کارش را ادامه دهد.
کارهای پرویز را انتشارات پیام عدالت منتشر کرده است؛ هر 5 تا برای کودکان نوشته شده‌اند و محمدتقی جلیلی تصویرگری‌شان را انجام داده است. «یک کاسه شیر»، «کدام آدم‌برفی قشنگ‌تر است؟»، «آدم‌برفی بزرگی به اندازه تمام دنیا»، «موش کوچولو و آرزوهایش» و «گربه و جوجه‌ها» 5 کتاب پرویز در نمایشگاه امسال خواهند بود که هر یک بین 16 تا 24 صفحه دارند.
اما عجیب اینکه امسال اخبار مربوط به داستان (چه مجموعه داستان‌های کوتاه و چه رمان) بسیار اندک است و به‌نظر می‌رسد نمایشگاه 24 در حوزه ادبیات، در قُرُق کامل شعر باشد. به جز 5 کار پرویز که آنها هم در حوزه کودک است، ظاهرا بیشتر کارهای داستانی نویسندگان شناخته‌شده و مطرح در مسابقه شکست خورده و به اتوبوس نمی‌رسند. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که امسال برخلاف هر سال، ادبیات داستانی تازه بعد از بهار و شاید در تابستان، به شکوفایی برسد؛ البته اگر فرض کنیم نویسندگان کارهای قابل توجهی دست ناشران‌شان داشته باشند اما به هر روی اتوبوس جهانگردی را از دست داده‌اند .
در عین حال کتاب‌های ترجمه‌ای قابل توجهی در نمایشگاه امسال عرضه خواهد شد که یکی از آنها کار تازه‌ای است از «برایان سلزنیک» با ترجمه رضی هیرمندی. این رمان که «اختراع هوگو کابره» نام دارد، به شیوه نوینی نوشته شده که هیرمندی در گفت‌وگو با رسانه‌ها، آن را «سینما-رمان» نامیده است. جالب آنکه سلزنیک شیوه خود را گرافیک-رمان می‌نامید، اما وقتی مترجمش سینما-رمان را پیشنهاد داده، این عنوان را مناسب‌تر دیده و قصد دارد از این پس، از آن استفاده کند. هیرمندی در توضیح کتاب می‌گوید: این رمان با نقاشی شروع می‌شود و تصویر، رمان را روایت می‌کند و بعد ما ادامه داستان را با کلمات ادامه می‌دهیم که این شکل جدیدی است؛ زیرا پیش‌تر یا تصویر، نوشته را کامل می‌کرد یا داستان را روایت می‌کرد؛ اما هیچ‌وقت به این صورت نبوده است که نوشته و تصویر یکدیگر را ادامه دهند و درواقع این نخستین «سینما- رمان» است.
خوشبختانه نشر افق، ناشر «اختراع هوگو کابره» مدتی است کارهای خارجی را با پرداخت حق کپی‌رایت و به‌صورت کاملا قانونی و اخلاقی منتشر می‌کند. این روال درباره سینما-رمان سلزنیک که یکی از مطرح‌ترین نویسندگان زنده آمریکایی است، رعایت شده و افق با پرداخت حق کپی‌رایت، کتاب را منتشر کرده و در نمایشگاهی که البته بین‌المللی است، عرضه خواهد کرد.از دیگر نویسندگان حاضر در نمایشگاه 24 یکی شهرام شکیبای طنزنویس است و دیگری، نرگس آبیار مستندساز که ناشران‌شان توانسته‌اند به‌موقع وارد عمل شوند. شهرام شکیبا قرار است با 2کتاب در نمایشگاه امسال حاضر باشد. «صفحه آخر» یکی از این کتاب‌هاست که شامل طنزهای سیاسی- اجتماعی شکیبا در مطبوعات می‌شود و «دو تخم‌مرغ در مه»، نام کتابی دیگر است با مجموعه‌ای از طنزهای سینمایی او. نشر نیستان هر دوی این مجموعه‌های طنز را به نمایشگاه می‌رساند. ولی نرگس آبیار که کارهایش در حوزه سینمای مستند بیش از کتاب‌هایش مورد توجه قرار گرفته‌اند، یک مجموعه 6جلدی به نمایشگاه می‌آورد. این 6 کتاب، دوباره‌نویسی داستان‌های هزارویک شب است که آبیار آنها را همراه با شاهرخ گیوا نوشته است.
اما شاعران بهتر می‌دوند
اما گویا شاعران بهتر می‌دوند یا دست‌کم ناشرانی که شعر منتشر می‌کنند! خبرهای مربوط به شاعران و ناشرانی که به اتوبوس جهانگردی رسیده یا خواهند رسید، بسیار بیشتر از دنیای داستان است؛ از شاعران مطرحی چون محمدعلی بهمنی تا آنها که قرار است در آینده مطرح شوند... .
«مجموعه آثار محمدعلی بهمنی»، «گزیده‌ای از اشعار محمدعلی بهمنی» و «تنفس آزاد با محمدعلی بهمنی» از جمله آثار این نویسنده است که در نمایشگاه عرضه خواهند شد. مجموعه آثار او را نشر نگاه منتشر کرده و شامل همه 11 مجموعه‌شعر اوست از سال 1350 تا‌کنون. این کتاب 800 صفحه است و به‌طور طبیعی، مجموعه تنفس آزاد نیز در آن هست. انتشارات مروارید و نشر فصل پنجم، ناشر 2کتاب دیگر بهمنی هستند که البته هیچ کدام چاپ اول نیستند. ولی قسمت جالب کتاب‌های شعر در نمایشگاه امسال اتفاقا باز هم در اختیار اهالی داستان است؛ شاید تنها به این علت که مصطفی مستور داستان‌نویس، ناگهان شاعر شده است! این جمله البته منصفانه به‌نظر نمی‌رسد.
مستور که حالا مجموعه شعر منتشر کرده، بی‌تردید مدت‌هاست که شعر می‌گفته و شاید همزمان با کارهای داستانی برای دل خودش شعرمی سروده و شاید حتی پیش از آنکه نویسنده باشد، شاعر بوده و... . شاید اینکه می‌گویند نویسندگان، شاعران شکست‌خورده‌اند، اصولا جمله درستی باشد و شاید... . به هر حال مصطفی مستور داستان‌نویس، مجموعه شعری با نام «و دست‌هایت بوی نور می‌دهند» در نمایشگاه خواهد داشت. ظاهرا تعدادی از شعرهای این مجموعه، اشعاری است که در برخی داستان‌های این نویسنده موفق به کار رفته‌اند. اصلا شاید همین باعث شده به سراغ شعر برود؛ مثلا چند بار در چند داستان مجبور شده شعری بیاورد و همان موقع از خودش چیزی گفته و بعد دیده شعر گفتن که کار ساده‌تری از داستان نوشتن است و... البته مستور نخستین داستان‌نویسی که شاعر می‌شود نیست؛ پیش از او حسین سناپور هم شاعر شده بود.
مستور درباره مجموعه شعرش می‌گوید: این مجموعه حدود 25 شعر نو دارد که به‌طور کلی، دریافت‌ها، احساسات و برداشت‌های من از زندگی هستند که مضمون آنها در داستان‌هایم نیز آمده است اما برخی مواقع، برداشت‌هایی وجود دارند که آنها را نمی‌توان به داستان تبدیل کرد و اگر قرار باشد در قالب داستان بیایند، بسیار دشوارند و به شکل طبیعی تمایل دارند به شعر تبدیل شوند.
آن طور که مستور می‌گوید، «شعرهای این مجموعه در 7سال گذشته سروده شده‌اند» و البته خود نیز ادامه می‌دهد: «به معنای حقیقی کلمه، من شاعر نیستم و اینها تأثرات روحی من هستند.»
ابوالفضل زرویی نصرآباد، رضا عبداللهی، مجید شفیعی و جلیل صفربیگی از دیگر شاعرانی هستند که کتاب‌های‌شان در نمایشگاه کتاب عرضه خواهد شد. زرویی نصرآباد که کار جدی‌اش شعر طنز است، 3 کتاب «حدیث قند»، «رفوضه‌ها» و «غلاقه به خونش نرسید» را از طریق نشر نیستان منتشر کرده است. رضا عبداللهی مجموعه‌ای از ترانه‌هایش را با نام «یاد تو در دل من توفان به پا می‌کنه» به نشر نگاه داده و جلیل صفربیگی نیز 2 مجموعه از رباعی‌هایش را با نام‌های «گاوصندوق بر پشت مورچه کارگر» و «پنج چهارانه» توسط انتشارات سپیده‌باوران مشهد منتشر کرده است.
«گاوصندوق بر پشت مورچه کارگر» شامل 60 رباعی جدید از صفربیگی است که اصولا کار تخصصی‌اش در حوزه شعر، سرودن رباعی است. اما «پنج چهارانه» مجموعه‌ای از 5مجموعه‌رباعی گذشته اوست.
