یمن، انقلابی در میانه راه

 زمانی که یمنی‌ها صدای اعتراض خود را علیه دولت علی عبدالله صالح بلند کردند همگان بر این تصور بودند که عین وقایع لیبی را در یمن مشاهده خواهند کرد؛ یعنی تشکیل یک سازمان کلان نظامی- انقلابی و بروز یک جنگ داخلی تمام عیار در این کشور. دلیل این پیش‌بینی هم کاملا مشخص بود.

یمن کشوری است که اسلحه را به وفور می‌توان در دستان مردم آن مشاهده کرد و از لحاظ توسعه انسانی هم یکی از ضعیف‌ترین نمونه‌های دنیای عرب به شمار می‌رود که کماکان بافت قبایلی خود را حفظ کرده است. با وجود اینها اگر هفته‌های آخر انقلاب را نادیده بگیریم، بر‌خلاف انتظارات تحلیل‌گران اوضاع به سمت دیگری پیش رفت و انقلابیون جنبش خود را حرکتی مسالمت‌آمیز عنوان کردند. اینکه در روزهای آخر اعتراض شبه‌نظامیان قبایلی، صنعا را به میدان جنگ تبدیل کردند ناشی از استراتژی غلطی بود که صالح در برخورد با برخی قبایل اتخاذ کرده بود. اگر نیروهای صالح منزل شخصی شیخ‌الاحمر را هدف قرار نداده بودند، شبه نظامیان وفادار به رئیس قبیله حاشد هم کاخ ریاست‌جمهوری را گلوله باران نمی‌کردند و بسیاری از مقامات یمن کشته و زخمی نمی‌شدند. به هر حال صالح، یمن را ترک کرده است و احتمال بازگشت او به صنعا تقریبا منتفی شده است. یمن از یک سو این روزها شاهد شادمانی‌های مردم در خیابان‌های این کشور است و از سوی دیگر شاهد برخی نا‌امنی‌هاست که در نقاط مختلف مخصوصا در شهر تعز از سوی هواداران صالح به‌وجود آمده است که گمان نمی‌رود سایه سنگین آنها در آینده نزدیک از سر مردم برطرف شود.

دیکتاتور یمن در شرایطی کشور را ترک کرد که رژیم‌اش بخش عظیمی از حمایت‌های بین‌المللی خود را از دست داده است و این معضل بعد از رد شدن طرح شورای همکاری خلیج‌فارس توسط صالح به اوج خود رسیده بود. بسیاری از قبایل یمنی هم به صالح پشت کرده و به مخالفان او نزدیک شده بودند. قبیله قدرتمند حاشد که علی عبدالله صالح خود نیز به آن تعلق دارد زمانی نه چندان دور یکی از استوانه‌های قدرت صالح محسوب می‌شد. اما رئیس این قبیله در هفته‌های اخیر به یکی از رهبران انقلاب مبدل شده و در کنار بعضی از قبایل دیگر مانند یکیل و... وارد فاز نظامی با ارتش شده و کار به جایی رسید که کاخ ریاست‌جمهوری را هدف قرار دادند. حوثی‌های زیدی هم در شمال یمن از سقوط دیکتاتوری صالح شادمانی خود را پنهان نکردند. شیعیان زیدی در 16استان یمن دراکثریت هستند و دل خوشی هم از صالح و حکومتش نداشتند. ارتش یمن هم چندان علاقه‌ای به بازگشت صالح ندارد؛ ارتشی که هم‌اکنون بزرگ‌ترین ارتش در دنیای عرب محسوب می‌شود با نیرویی بالغ بر 1/5 ‌میلیون نفر که در حالت اضطراری می‌تواند تا دو برابر آن گسترش یابد.

با این حال بسیاری از ژنرال‌های یمنی هم به وضع اسفبار صالح پی بردند و در همان اوایل انقلاب از او فاصله گرفتند. شکافی که این روزها در ارتش یمن پدید آمده است، تقریبا به جدایی بخش عظیمی از ارتش منجر شده و صالح به جز حمایت چند قبیله محدود و برخی نزدیکانش چیز دیگری در چنته نداشت. بنابراین کاری را کرد که پیش از او زین‌العابدین بن‌علی دیکتاتور مخلوع تونسی انجام داده بود و راهی عربستان شد؛ حرکتی که بسیاری آن را پذیرفته و برخی دیگر نیز به آن با دیده شک و تردید می‌نگرند، چرا که برخی آگاهان امور بر این باورند که خروج صالح از یمن یک طرح از پیش طراحی شده بوده است. مدیران بحران در یمن امیدوار بودند با خارج کردن صالح، از یک‌سو مردم را از خیابان‌ها جمع کرده و از سوی دیگر با حمایت از کفیل فعلی ریاست‌جمهوری دست برتر خود را در یمن کماکان حفظ کنند. دیدارهای اخیر مقامات آمریکایی با کفیل ریاست‌جمهوری یمن را می‌توان حرکتی در این راستا تلقی کرد اما مردم یمن هنوز در خیابان‌ها هستند.