به گفته کارشناسان با اجرای این طرح امکان خرید و فروش محصولات قابل عرضه در بازار انرژی و کشف قیمت آنها، تامین مالی برای تولیدکنندگان، تامین انرژی برای توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، پوشش ریسک، شفافیت معاملاتی، تسهیل در تبادلات انرژی ازجمله محاسن تشکیل بورس انرژی در ایران است.
هرچند مدت زمان زیادی از تعیین هیات‌مدیره بورس انرژی و در ادامه از انتخاب مدیرعامل آن نمی‌گذرد اما تنها مبحث مشخص شده در این زمینه آن است که براساس قانون موجود کارگزاران دارای رتبه الف می‌توانند در این بورس جدید به فعالیت بپردازند. با توجه به رویدادهای رخ داده، تشریح این مسئله که ساختار شکل گرفته این بورس نوپا در ایران چگونه خواهد بود و چه آینده‌ای را می‌توان برای آن متصور بود بحثی است که با متولیان و فعالان بازار سرمایه در خصوص آن به گفتوگو نشسته‌ایم.
رفع ابهامات نخستین گام بورس انرژی
احسان مرادی، مدیرعامل کارگزاری بانک تجارت در گفتوگو با همشهری درباره لزوم ایجاد بورس انرژی گفت: با توجه به اهداف تعیین شده مبنی بر خروج دولت از حالت تصدیگری و میدان دادن به بخش خصوصی، ایجاد بورس انرژی را باید بر همین مبنا دانست.
او آغاز به کار بورس انرژی را آغاز تحولی بزرگ در معاملات برق اعلام کرد و ادامه داد: به زودی اکثر معاملات از طریق بورس انرژی انجام خواهد شد و بازار برق در حاشیه قرار خواهد گرفت، هرچند ابتدای امر باید زمینه مناسب فراهم شود.
مدیرعامل کارگزاری بانک تجارت افزود: هرچند روند کارها در حال پیشروی است منتها هنوز ابهاماتی در برخی زمینه‌ها وجود دارد به‌عنوان مثال در شرایطی که نیروگاه‌ها در حال فروش برق و دولت و برق‌های منطقه‌ای به‌عنوان خریدار در حال معامله هستند، برسر پرداخت مبالغ مشکلاتی وجود دارد؛ بنابراین ابتدای امر باید مشکلات این چنینی برطرف شود و در ادامه بورس انرژی آغاز به کار کند.
او درباره مزایای تشکیل بورس انرژی گفت: نحوه مناسب قیمت‌گذاری و کشف نرخ عادلانه ناشی از عرضه و تقاضا از مهم‌ترین موارد مدنظر در ایجاد این بورس بوده است ضمن آنکه این بورس بازاری موازی خواهد بود که اگر کسی موفق به خرید در بازار اصلی نشد بتواند از این بازار موازی نیاز خود را تامین کند.
مرادی با اشاره به اینکه برای جذاب شدن این بازار باید سایر حامل‌های انرژی را نیز وارد کرد، گفت: اگر در بورس انرژی تنها برق به‌عنوان محصول قابل عرضه باشد جذابیت چندانی نخواهد داشت اما با پوشش سایر حامل‌های انرژی مثل نفت‌خام و کوره و... می‌توان بورسی پویا و جذاب ایجاد کرد.
او در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه تاثیر ایجاد این بورس بر بازار سرمایه و در ابعادی گسترده‌تر در اقتصاد کشور چه خواهد بود، گفت: در حال حاضر ممکن است برای بسیاری این پرسش مطرح باشد که پس از هدفمندی یارانه‌ها چرا باید قیمت انرژی این قدر افزایش داشته باشد از طرفی بحث دریافت هزینه‌های تمام شده واحدهای تولیدکننده از مصرف‌کننده شاید چندان منطق اقتصادی نداشته باشد بنابراین اگر قیمت بر اساس عرضه و تقاضا انجام شود روند معقولی شکل خواهد گرفت.
مرکزیت ایران در منطقه با راه‌اندازی بورس انرژی
محمد حسن‌نژاد، مدیرعامل کارگزاری رضوی نیز فلسفه آغاز به کار بورس انرژی را ایجاد رقابت در بازار برق اعلام کرد و افزود: بورس برق زمینه‌ساز فرصتی خواهد بود تا خریدار و فروشنده در فضایی رقابتی به معامله بپردازند. او گفت: رفع حالت انحصاری و رقابتی شدن عرضه این کالا از دیگر پارامترهای مدنظر مسئولان بوده است ضمن آنکه ایران به‌عنوان کشوری با پتانسیل بالا در منطقه حرف اول را می‌زند بنابراین ایجاد مرکزی ساختارمند برای عرضه برق می‌تواند زمینه را برای جذب دیگر همسایه‌ها در این بورس فراهم آورد. او افزود: کشورهای همسایه ایران ازجمله افغانستان، پاکستان و... پیشرفت چندانی در زمینه تأسیسات نیروگاهی ندارند بنابراین ایجاد این بورس می‌تواند بازار مناسبی برای کسب سود از این موقعیت باشد.
مدیرعامل کارگزاری رضوی در ادامه با بیان اینکه به‌دنبال آغاز به‌کار بورس انرژی می‌توان، نفت را نیز وارد این بورس کرد، گفت: با وجود اینکه ایران نام بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت را با خود به یدک می‌کشد اما هنوز به جایگاه مناسبی در این خصوص نرسیده و هیچ نقشی در تعیین قیمت نفت ندارد بنابراین ایجاد بورس انرژی در کشور می‌تواند زمینه‌ساز آغاز به کار بورس نفت و دیگر حامل‌های انرژی باشد.
او تـمـرکـززدایی از بازار برق را یکی دیگر از مزایای آغاز به کار بورس انرژی اعلام کرد و ادامه داد: بورس برق شکل متفاوتی از بازار برق است با این مزیت که در بورس برق فروشندگان و خریداران به شکل غیرمتمرکز می‌توانند به رقابت بپردازند به عبارتی در بورس برق هر خریداری می‌تواند برق مورد نیاز خود را از هر تولیدکننده که عمدتا نیروگاه‌های بخش خصوصی هستند تامین کند یعنی حراج دوطرفه‌ای وجود خواهد داشت که مبنای آن رقابت خواهد بود. او در پاسخ به این پرسش که ایجاد این بورس چقدر در کاهش هزینه‌ها مؤثر خواهد بود، گفت: یکی از اهداف اصلی تاسیس بورس انرژی نگاه به همین مسئله بوده است، نگاه رقابتی که قطعا در بورس انرژی ایجاد خواهد شد کاهش هزینه‌ها را به‌دنبال خواهد داشت.
حذف رانت، ارمغان بورس چهارم
مرتضی عزیزی، رئیس هیات‌مدیره بورس انرژی با اشاره به اینکه یکی از عمده‌ترین خلأها در بازار سرمایه نبود شرایط برای معامله فراورده‌های هیدروکربنی در بازار است، گفت: با تاسیس بورس انرژی زمینه برای معامله این فرآورده‌ها در بازار سرمایه فراهم و شفافیت بیشتر برای قیمت گذاری در این حوزه‌ها ایجاد خواهد شد.
رئیس هیات‌مدیره بورس انرژی حذف رانت در بازار سرمایه، شفافیت عرضه و تقاضا و حساب‌های مالی شرکت‌ها را از مهم‌ترین مزیت‌های راه‌اندازی این بورس اعلام کرد. عزیزی با اشاره به اینکه، در منطقه خاورمیانه بورسی با عظمت و حجم بورس انرژی ایران وجود ندارد، گفت: بورس انرژی می‌تواند در منطقه خاورمیانه نیز خودنمایی کرده و محلی برای معاملات محصولات در سطح منطقه باشد. او درباره نحوه قیمت‌گذاری محصولات در بورس انرژی گفت: در یک اقتصاد آزاد رقابتی، مکانی که با عنوان بورس تعریف می‌شود، مشمول قیمت‌گذاری نخواهد شد که این اتفاق در بورس انرژی نیز رخ خواهد داد.
