گشت و گذار در پهنه‌های زلزله‌خیز دنیا

 بسیاری از کارشناسان و متخصصان زلزله عنوان می‌کنند که بهترین کار برای مقابله با زلزله آمادگی و آشنایی با راه‌های نجات است. تخمین زده می‌شود که در هر سال 500هزار زمین‌لرزه در گوشه و کنار دنیا روی می‌دهد که از این تعداد 100هزار زمین‌لرزه احساس می‌شود. این در حالی است که بسیاری از زمین‌لرزه‌های روی داده در هر سال نیز جزو زمین‌لرزه‌های کوچک محسوب می‌شوند. در این گستره می‌توان کشورها و شهرهایی چون کالیفرنیا و آلاسکا، ایالات متحده، گواتمالا، شیلی، پرو، اندونزی، ایران، پاکستان، آزورس در پرتغال، ترکیه، نیوزیلند، یونان، ایتالیا و ژاپن را درنظر گرفت. البته گفته می‌شود که زلزله در هر گوشه‌ای از دنیا مانند نیویورک، لندن و استرالیا هم ممکن روی دهد. در هر صورت باید آماده مقابله با زلزله بود. در ادامه نگاهی گذرا خواهیم داشت به شدید‌ترین زلزله‌های چند سال اخیر.

قبل از اینکه به سراغ بزرگ‌ترین زمین‌لرزه‌های جهان در شهرهای بزرگ و کوچک برویم بد نیست نگاهی داشته باشیم به اطلاعاتی که درباره زمین‌لرزه وجود دارد. طبق آمار و اطلاعات موجود گفته می‌شود که در سال‌های اخیر زمین‌لرزه‌های بزرگ در هر سال کاهش داشته است. اما گفته می‌شود بسیاری از زمین‌لرزه‌های جهان تقریبا 90درصد و نیز 81درصد از بزرگ‌ترین زلزله‌های جهان در طول 40هزار کیلومتر در منطقه نعل اسبی شکل به نام کمربند زمین‌لرزه سیرکم پاسیفیک که همچنین به‌عنوان زنگ آتش اقیانوس آرام شناخته شده، اتفاق می‌افتند.

این محدوده البته در اکثر نقاط با صفحه اقیانوس آرام هم مرز است. همچنین زلزله‌های بزرگ تمایل دارند در طول مرز صفحه‌های دیگر نیز رخ دهند؛ برای این مورد نیز می‌توان امتداد کوه‌های هیمالیا را نام برد. البته با رشد سریع شهرهای بزرگ مانند مکزیکوسیتی، توکیو و تهران، در مناطق پرخطر زمین‌لرزه، برخی از زلزله‌شناسان هشدار می‌دهند که ممکن است زلزله جان جمعیتی حدود ۳ میلیون نفر را بگیرد.البته در جدیدترین تقسیم‌بندی‌ها پنج محدوده در دنیا وجود دارند که زلزله‌خیزترین مناطق جهان محسوب می‌شوند.

کمربند پیرامون اقیانوس آرام

بیش از دو سوم زمین لرزه‌های جهان در این منطقه با دو سمت شرقی (سواحل غربی قاره‌های آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی) و غربی اقیانوس آرام (سواحل شرقی روسیه، چین، ژاپن، گینه، استرالیا و زلاندنو) رخ می‌دهد. جالب اینکه در سواحل اقیانوس اطلس کمتر زمین لرزه رخ می‌دهد. درسواحل غربی قاره‌های اروپا و آفریقا به ندرت زمین لرزه‌های شدید رخ می‌دهد. سواحل شرقی آمریکای شمالی و جنوبی نیز آرام و کم‌خطر است.

کمربند آلپاید یا آلپ -هیمالیا

این منطقه از کوه‌های آلپ اروپا تا رشته کوه‌های هیمالیا در شمال هند که تا اندونزی نیز ادامه دارد، است حدود 20درصد زمین‌لرزه‌ها، روی این کمربند رخ می‌دهد. این زمین‌لرزه‌ها اغلب کم عمق هستند و تلفات جانی و زیان‌های مالی زیادی به بار می‌آورند. کشورهای اندونزی، هند و نپال، افغانستان و پاکستان، ایران، ارمنستان، ترکیه و جنوب ایتالیا روی این کمربند قرار دارند.

کمربند میانی اقیانوس اطلس

حدود 10درصد زمین لرزه‌ها روی این کمربند رخ می‌دهد. کارشناسان از روی ثبت و اندازه‌گیری 30هزار زلزله طی سال‌های 1961تا 1967توانسته‌اند به‌طور علمی یک نقشه زلزله‌خیزی برای جهان ارائه دهند که کمربندهای لرزه‌خیز اصلی زمین همراه با عمق کانونی زلزله‌ها روی نقشه مشخص است.

زلزله‌های ایران، افغانستان، پاکستان، ارمنستان و ترکیه معمولا کم‌عمق هستند و کیفیت پایین ساخت‌وساز در این کشورها سبب می‌شود که تلفات جانی و زیان‌های مالی زمین‌لرزه‌ها در این کشورها بسیار گسترده باشد.

شهرهای زلزله‌خیز جهان

لس آنجلس، آمریکا: زلزله همیشه بخشی از گذشته لس‌آنجلس را تشکیل داده است. در سال 1994زلزله‌ای به‌شدت 6/7ریشتر منطقه نورثریج این شهر را به‌شدت لرزاند و با وارد کردن خساراتی وحشتناک به بزرگراه‌ها جان بیش از 70نفر را گرفت و خسارتی بالغ بر 20میلیون دلار به بار آورد. اما این خسارت در برابر خسارتی که زلزله بعدی در لس‌آنجلس به جا خواهد گذاشت کاملا ناچیز است. آخرین زلزله بزرگ با شدت7/9ریشتر در این منطقه در سال1857 رخ داده است.

توکیو، ژاپن: در سال 1923زلزله‌ای شدید این شهر را لرزاند و حدود 150هزار نفر در اثر آن جان خود را از دست دادند.
با وجود اینکه پس از این زلزله ساختمان‌ها در ژاپن در برابر زلزله مقاوم‌سازی‌ شده و به مقاوم‌ترین ساختمان‌ها در جهان تبدیل شده‌اند، زلزله‌ای مشابه سال 1923که به اعتقاد دانشمندان وقوع آن اجتناب‌ناپذیر است، می‌تواند در حدود 10هزار انسان را به کام مرگ بکشاند و در حدود یک تریلیون دلار خسارت مالی وارد کند.

سوماترا، اندونزی: منطقه حلقه آتش نیم دایره‌ای که از صفحات زمینی فعال و آتشفشان‌های خروشان در کناره اقیانوس آرام برخوردار است، منطقه‌ای است که از نیوزیلند تا شیلی را می‌گیرد. این منطقه زلزله‌خیزترین بخش سیاره زمین است و برهمین‌اساس متحمل زلزله‌های شدید، انفجارهای آتشفشانی و سونامی‌های متعدد شده است. آخرین سونامی‌ای که در این منطقه رخ داده است در اثر زلزله‌ای با شدت 9/1 ریشتر در ساحل شمالی سوماترای اندونزی رخ داده و در حدود 230هزار کشته بر جا گذاشته است.

شمال غرب اقیانوس آرام:

ساکنان منطقه باران خیز کاسکادیا (منطقه‌ای در محدوده اورگان تا بریتیش کلمبیای جنوبی) شاید معتقد باشند که زلزله یکی از مشکلات همسایگان آنها در ایالت کالیفرنیاست اما این منطقه در واقع روی یکی از خطرناک‌ترین گسل‌های جهان قرار گرفته است.

گفته می‌شود که زمین‌لرزه‌های جدول مقابل، قوی‌ترین تکان‌هایی بوده‌اند که تن سیاره کهن را به لرزه درآورده‌اند.