رضا کیانیان، محمدرضا فروتن، آتیلا پسیانی، مهناز افشار، صابر ابر و... از جمله بازیگران آخرین ساخته شیبانی هستند و همین موضوع حساسیت‌ها را نسبت به هیچ‌کجا، هیچ‌کس بیشتر می‌کند. در ادامه گفت‌و‌گویی داشته‌ایم با این کارگردان جوان سینمای ایران که می‌خوانید.
- پروسه تولید هیچ کجا، هیچ کس چگونه طی شد؟
فیلمنامه هیچ کس، هیچ کجا سال 88 پروانه ساخت گرفت و دو‌بار هم تایید شد و قرار بود آقای منوچهر شاهسواری کار تهیه‌کنندگی آن را عهده‌دار شود اما نمی‌دانم بگویم خوشبختانه یا متاسفانه شرایط تولید فیلم در آن زمان فراهم نشد. سال90 با یکی از دوستان به توافق رسیدیم که به عنوان سرمایه‌گذار برای تولید این اثر به ما کمک کند و پس از آن خیلی سریع همه چیز انجام شد. از آنجا که زمان زیادی از صدور پروانه گذشته بود، مجددا درخواست پروانه ساخت دادیم و در مرحله تمدید پروانه به دلیل اینکه پروسه پیش تولید سنگین بود و حدود چهارماه طول کشید (که دوماه آن رسمی و دو ماه غیررسمی بود) در شروع فیلمبرداری با ارشاد به مشکل برخوردیم؛ در صورتی که پیش‌تر هم از همین شورا پروانه ساخت گرفته بودیم. به دنبال این اتفاق مذاکراتی با آقای سجادپور و عظیمی داشتیم و توضیحاتی دادیم و پروانه را گرفتیم.
- مشکل ارشاد با فیلمنامه چه بود؟
چند مورد اصلاحیه داشتند که بیشتر سوءتفاهم بود و با صحبت‌هایی که کردیم، مشکل برطرف شد. دوماه پیش هم پروانه نمایش فیلم را گرفتیم.
- هنگام ساخت فیلم هم با مشکلاتی روبه رو شدید؟
بله، به دلیل اینکه پروسه فیلمبرداری هم واقعا سخت بود چون بیشتر صحنه‌ها را باید در جاده و شمال کشور می‌گرفتیم و به‌دلیل فصل زمستان و مشکلاتی که وجود داشت باعث می‌شد کار در این مرحله به سختی پیش برود.
از آن طرف به دلیل تعدد بازیگر هم برنامه‌ریزی فشرده‌ای داشتیم. در کل شرایط تولید خوب بود ولی شرایط ساخت فیلم به دلیل مسائل جوی مشکل بود.
- چقدر زمان صرف ساخت این فیلم کردید؟
من در کل از سال87 تا دو هفته پیش درگیر ساخت هیچ‌کجا، هیچ‌کس بودم اما دو ماه برای فیلمبرداری زمان گذاشته بودیم که در همین مدت زمان کارمان را به پایان رساندیم.
- انتخاب بازیگران فیلم به چه صورت انجام شد، افرادی که امروز در فیلم حضور دارند انتخاب‌های اول شما بودند؟
اکثر آنها انتخاب اول ما بودند اما در مورد دو، سه‌نفر از بازیگران هم نمی‌توانم بگویم انتخاب اول یا دوم ما بودند چون همه بازیگران که در فیلم حضور پیدا کردند، کاندیداهای ما بودند و به دلیل شرایطی که در سینما وجود دارد و اینکه بازیگران در چند کار حضور داشتند بین کاندیداها، انتخاب‌هایمان جابه‌جا شد. در کل فکر می‌کنم کست امروز فیلم بهترین است. به دلیل اینکه تمام آنها ارتباط خوبی با فیلم برقرار کردند.
- چه چیزی در انتخاب‌ها برایتان اولویت داشت؟
آنچه برای من خیلی اهمیت داشت این بود که این بازیگران تابه حال در سینما روبه‌روی هم ایفای نقش نکرده بودند. مثلا آقای کیانیان و خانم افشار یا آقای فروتن و صابر ابر تا به حال در هیچ فیلمی نقش روبه‌روی هم نداشتند و این اتفاق به نظرم خیلی خوب بود. به دلیل اینکه معمولا در این سال‌ها همه بازیگران با هم کار کرده‌اند اما در این فیلم نقش‌آفرینی‌ها به این شکل نو و بدیع بود.
- بازیگرانی که در هیچ کجا، هیچ‌کس بازی می‌کنند قرار است حضورشان تداعی‌کننده نقش‌های قبلی‌شان باشد یا بازی‌های متفاوتی را از آنها می‌بینیم؟
نمی‌توانم این را رد کنم به‌دلیل اینکه بازیگران ما کم در فیلم‌های مختلف حضور نداشتند و افراد پرکاری هستند و به همین دلیل ممکن است این اتفاق افتاده باشد اما فکر می‌کنم به لحاظ شرایطی که فیلمنامه برای بازیگران به وجود آورده باز متفاوت‌تر در این فیلم حضور پیدا کرده باشند. اگر نخواهم بگویم کاملا متفاوت ولی نسبت به قبل متفاوت‌تر هستند.
- چه جذابیتی در سوژه این قصه وجود داشت که از سال 87 پیگیر ساخت آن بودید؟
من ازسال 87 دنبال ساخت این فیلم بودم و چهارسال برای ساخت آن زمان گذاشتم. جذابیتش به دلیل خود فیلمنامه و نحوه روایت آن و حرف‌هایی بود که این قصه می‌زند. به نظرم آمد جزو فیلمنامه‌هایی است که واقعا مناسب سینماست. به دلیل اینکه در سال‌های اخیر در ایران و حتی در کشورهای دیگر این موضوع وجود دارد (حال شاید در ایران بیشتر و در کشورهای دیگر کمتر باشد) که فیلمنامه‌های نوشته شده خیلی سینمایی نیستند؛ شاید هم بخشی از آن به شرایط تولید و اقتصاد برمی‌گردد و باید به فیلمسازان حق بدهیم که ترجیح بدهند در یکی، دو لوکیشن کارشان را انجام دهند و قصه را تعریف کنند.
در صورتی که سال‌های پیش سینما به این معنا بوده که وارد اجتماع بشویم، با فضا آشنا شویم و جغرافیا ببینیم. به نظر من کنش و واکنش‌هایی که در فیلم‌ها می‌بینیم وقتی در یکی، دو لوکیشن اتفاق می‌افتند، کمتر دیده می‌شوند. در کل خود فیلمنامه بود که من را جذب کرد تا آن را به بهترین نحو بسازم و خدا را شکر می‌کنم این اتفاق افتاده است.
- شما از سال 84 که فیلم صحنه جرم، ورود ممنوع را ساختید تا هیچ‌کجا، هیچ‌کس فیلم دیگری را به سینما نیاوردید. همینطور پیش از این، فاصله فیلم زهر عسل با صحنه جرم، ورود ممنوع هم سه‌سال بوده. دلیل این فاصله افتادن‌ها چیست؟
تصور من این است که فیلم در وهله اول باید برای کارگردانش شکل بگیرد. مسئله دوم که شاید غالب شود بر موضوع اول، بحث تولید و اقتصاد است. فیلم خوب ساختن این روزها واقعا مشکل شده و معمولا فیلم هایی که من دوست دارم ژانری نیستند که بخواهند خیلی از حمایت‌های دولتی برخوردار شوند و همین، کار را خیلی سخت می‌کند. فیلم‌هایی که مورد نظر من هستند تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار خصوصی می‌خواهد که هزینه‌های سنگین آنها را تامین کند. باز هم فکر می‌کنم من جزو آدم‌های خوش‌شانس هستم که توانسته‌ام در این سال‌ها فیلم بسازم زیرا خیلی از بزرگان سینما هستند که متاسفانه در این شرایط و به دلیل وضعیت اقتصادی و ممیزی‌ها ترجیح می‌دهند که فعلا سکوت کنند و فیلمی نسازند. به نظرم این خیلی مهم است که فیلمسازی صبر می‌کند تا بتواند فیلمی را بسازد که بتواند پای آن بایستد و امضایش را پای اثری بیندازد و از آن دفاع کند.
- چه چیز در سینما برایتان بیشتر از همه اهمیت دارد؟
از زمانی که وارد سینما شدم معتقد بودم که فیلم ساختن فقط برای تفریح و سرگرمی نیست و فکر می‌کنم زبان سینما بسیار مهم است و باید از این زبان درست استفاده کنیم. به همین دلیل سعی می‌کنم اگر قرار است برای سینما فیلمی بسازم حرفی برای گفتن به مخاطب داشته باشد و خودم حداقل بتوانم راضی باشم که در شرایط حاضر، فیلمی را ساخته‌ام که هم حرفم را در آن زده‌ام و هم به نسبت کارهای قبلی‌ام یک گام جلوتر حرکت کرده‌ام.
- شما در فیلم «گزارش یک جشن» با آقای حاتمی‌کیا همکاری داشتید. از نحوه حضورتان در این پروژه و تجربیاتی که برایتان داشت، بگویید.
من سال‌ها پیش قرار بود سر فیلم «روبان قرمز» و «موج مرده» با آقای حاتمی کیا همکاری کنم که شرایط مهیا نشد تا سر فیلم گزارش یک جشن وقتی به من پیشنهاد همکاری شد خیلی خوشحال شدم که بالاخره می‌توانم کنار آقای حاتمی‌کیا کار کنم و با نگاهش هنگامی که پشت دوربین است، بیشتر آشنا شوم. آن کار برای من تجربه خوبی بود تا در کارهای بعدی دقتم را بیشتر کنم و بدانم وسواس‌هایم را باید روی چه چیزهایی بیشتر کنم.
- فیلم شما قرار است به عنوان اولین فیلم برای اهالی مطبوعات نمایش داده شود نظرتان در این مورد چیست؟!
خیلی سخت است. اتفاقا وقتی متوجه این موضوع شدم با یکی از دوستان منتقد صحبت کردم و از او مشورت گرفتم که این اتفاق خوب است یا بد؟ این اتفاق هم حسن دارد و هم عیب. حسن بزرگش این است که دوستان همگی تازه نفس هستند و شروع جشنواره است و نمی‌خواهم بگویم هیچ کجا، هیچ‌کس سروصدای زیادی به‌پا کرده ولی به خاطر کستی که دارد، توقعاتی را به وجود آورده است. ممکن است خیلی‌ها جشنواره را از این به بعد با این فیلم بسنجند (همه این حرف‌ها را به نقل از دوستانم برایتان بازگو می‌کنم) و ممکن است برعکس فیلم را خیلی نپسندند و بگویند این همه بازیگر و زمان و هزینه برای پوچ صرف شده است که امیدوارم این اتفاق هیچگاه نیفتد ولی این اتفاق برای خود من بسیار سخت است. زیرا از بین سه فیلمی که تا به حال ساخته‌ام این اولین فیلم‌ام است که برای دوستان مطبوعاتی نمایش داده می‌شود و قرار است در موردش نظر بدهند؛ افرادی که تخصص‌شان فیلم دیدن و تحلیل کردن است و این برایم خیلی سخت است.
- رزیابی‌تان از جشنواره امسال چیست؟
من هنوز هیچ کدام از فیلم‌ها را ندیده‌ام اما برخلاف حرف‌هایی که چند وقت گذشته زده شد، فکر می‌کنم جشنواره خوبی داشته باشیم. درست است که بسیاری از بزرگان سینما که همیشه حرفی برای گفتن در جشنواره داشتند، امسال حضور ندارند اما به عقیده من نسلی که چندین سال است وارد سینما شده مانند آقای توکلی، آقای بهزادی، آقای شهبازی و... فیلمسازان کمی نیستند و به نظرم جشنواره خوبی خواهیم داشت. ممکن است تعداد فیلم‌های خوب‌مان، کم باشد اما بر اساس شنیده‌ها وقتی از بین 100 فیلم، 25 فیلم در بخش مسابقه شرکت داده می‌شوند نشانگر این است که این آثار با دقت انتخاب شده‌اند و کیفیت خوبی دارند و این امر در ابتدای راه، اتفاق خوبی است.امسال اولین سالی است که این مراسم کمی از بخش دولتی جدا شده است و بعد از 30سال، کمی خصوصی‌تر برگزار می شود. امیدوارم خوبی را داشته باشیم و فیلم‌ها در شرایط خوب دیده شوند.
