سهم قزاقستان با 1600کیلومتر ساحل در خزر
قزاقستان بیشترین ذخایر نفتی را در بین سه کشور ترکمنستان ، قزاقستان وآذربایجان دارد وگفته میشود مهم‌ترین کشور تولید‌کننده نفت در منطقه خزر در سال‌های آتی خواهد بود. این کشور حدود دودرصد از ذخایر اثبات‌شده جهان را دارد. قزاقستان با توجه به اینکه در حال حاضر کمتر از 200هزار بشکه از یک میلیون و 200هزار بشکه نفت تولیدی روزانه خود را مصرف می‌کند، قابلیت صادراتی بالایی دارد. در حال حاضر سهم درآمدهای نفتی در تأمین بودجه این کشور 55درصد است و براساس پیش‌بینی‌ها در آینده این رقم بیشتر هم خواهد شد. این کشور طی برنامه 25ساله تا سال 2025، به‌دنبال جذب 100میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی است و انتظار دارد از سال 2021تا 2035سالانه حدود 120میلیارد دلار درآمد نفتی داشته باشد.
سهم ترکمنستان 650کیلومتر
ترکمنستان یک کشور عمدتا گازی است و کمترین منابع نفتی را در بین پنج کشور دارد. بخش گاز، موتور محرک اقتصاد این کشور است و بیش از نیمی از درآمد بودجه را درآمدهای ناشی از صادرات گاز تشکیل می‌دهد. 60درصد از کل صادرات این کشور را صادرات گاز، 15درصد را صادرات نفت‌خام و 14درصد را نیز صادرات فراورده‌های نفتی تشکیل می‌دهد که در مجموع رقمی حدود 90درصد است. حدود 75درصد سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته در اقتصاد این کشور در بخش نفت و گاز بوده است. در استراتژی 10ساله توسعه اقتصادی و اجتماعی ترکمنستان توجه خاصی به بخش نفت و گاز شده است و در برنامه توسعه صنایع نفت و گاز سهم سرمایه‌گذاری خارجی معادل 75/3درصد پیش‌بینی شده‌است.
سهم ایران از منابع انرژی خزر
پیش‌بینی‌های اولیه درمورد سهم ایران از نفت خزر 20میلیارد بشکه
میادین نفتی
البرز (مشترک با آذربایجان) 20میلیارد
چالوس سه میلیارد
نورو رویان 2250 میلیون
رامسر 1500میلیون
رودسر 500میلیون
سهم روسیه با 695کیلومتر ساحل
صنعت نفت روسیه یکی از بزرگ‌ترین صنایع نفت و گاز جهان است. این کشور در کنار اوپک، دو قطب عمده تأمین نفت سایر کشورهاست. طبق آمار روسیه توانسته در سال ۲۰۰۵ بالغ بر ۱۵۱میلیاردمترمکعب گاز طبیعی به اروپا صادر کند که به این ترتیب روسیه در صدر فهرست بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز در جهان قرار می‌گیرد. شرکت بریتیش پترولیوم در گزارشی به نام مروری آماری بر انرژی جهان ۲۰۱۱، اعلام کرد:
کشور روسیه در سال ۲۰۱۰ با اختصاص 12/9درصد از تولید جهانی نفت به‌خود، بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در جهان شناخته شد.
سهم جمهوری آذربایجان با600کیلومترساحل
تحولات سیاسی- اقتصادی پس از استقلال در این جمهوری عمدتا تحت‌تأثیر منابع نفتی این کشور در خزر بوده است. نفت عامل اصلی در تدوین استراتژی سیاست خارجی جمهوری آذربایجان است. درسال2006 درآمد نفتی این کشور به 1/5 میلیارد دلار و در سال‌های به‌ترتیب 2/2و 3/4میلیارد دلار و نهایتا از سال 2008به بعد سالانه به 5/8میلیارد دلار برسد. براساس اظهارات ناطق علی‌اف، رئیس شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) این کشور طی 20سال (از 2005تا 2025) با فرض قیمت 35دلار برای هر بشکه، درآمدی معادل 100میلیارد دلار خواهد داشت.
مهم‌ترین میدان نفتی ایران در خزر
شناخته شده‌ترین میدان نفتی و گازی ایران میدان سردارجنگل است.
میدان گازی سردارجنگل در دریای خزر و انتهای بخش مرزی ایران در استان گیلان واقع شده‌است. این میدان، ۲۴کیلومتر طول و ۱۶کیلومتر عرض دارد و از لایه‌های مختلفی تشکیل شده‌است. این میدان در سال ۱۳۸۰ و در عمق ۷۰۰متری از سطح آب، کشف و ۱۰سال بعد (در سال 90)، درپی‌مطالعات اکتشافی روی سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر، یک لایه نفتی در عمق ۷۲۸ متری در این مخزن هیدروکربوری کشف شد. میدان سردارجنگل، دارای ۵۰هزارمیلیارد فوت مکعب ذخیره «درجا»ی گاز است؛ یعنی بیش از ۱۰برابر میدان شاه‌دنیز در جمهوری آذربایجان. این در حالی است که پیش از این، سهم ایران در دریای خزر ۱۱تریلیون فوت مکعب گاز اعلام شده بود. همچنین میزان نفت درجای لایه نفتی این میدان، دومیلیارد بشکه است که نفت قابل استحصال آن حدود ۵۰۰میلیون بشکه برآورد شده است.
این میدان محل مناقشه ایران و جمهوری‌‌آذربایجان هم قرار گرفت که در پی ادعای مالکیت جمهوری آذربایجان در مورد میدان نفتی سردارجنگل، رستم قاسمی وزیر نفت کشورمان ادعای آذربایجان درباره این میدان را به‌شدت تکذیب کرد.
مسیرهای انتقال انرژی خزر به بازارهای جهانی
مسیرهای غربی: این مسیر، نفت‌وگاز کشورهای حاشیه خزر را از طریق ترکیه و گرجستان به اروپا منتقل می‌کند و مورد حمایت آمریکا، ترکیه، آذربایجان و گرجستان است. خط لوله نفت باکو- نوورسیسک (1500کیلومتر)، باکو- سوپسا (920کیلومتر)، باکو- تفلیس- جیحان (1730کیلومتر)، خط لوله تنگیز- نوورسیسک (1600کیلومتر)، خط لوله گاز باکو- ارزروم و کنسرسیوم خط لوله خزر از مهم‌ترین خطوط انتقال انرژی در این مسیر هستند.
مسیر شمالی: مسیر مذکور، نفت و گاز قزاقستان را از طریق دریای سیاه منتقل می کند و از سوی روسیه حمایت میشود. خط لوله این مسیر آتیرو- سامارا (695کیلومتر) است که از بندر آتیرو در قزاقستان شروع میشود و به سامارا در روسیه می‌رود و از طریق خطوط داخلی روسیه به کشورهای بلاروس، لهستان و مجارستان می‌رسد.
مسیر شرقی: نفت و گاز قزاقستان و ترکمنستان از این مسیر به شرق چین منتقل میشود و از این‌رو مورد حمایت چین است. خط لوله قزاقستان- سین کیانگ به طول 3000کیلومتر، مسیر شرقی انتقال انرژی به کشور چین است. این خط لوله به افزایش نفوذ چین در استفاده از منابع غنی انرژی منطقه خزر کمک بسیاری می‌کند.
مسیر جنوب شرقی: این مسیر از ترکمنستان آغاز میشود و پس از گذر از افغانستان، در خاک پاکستان ادامه می‌‌یابد تا به بندرهای آن کشور برسد. یادداشت تفاهم این خط لوله در سال 1997میان ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و ازبکستان به امضا رسیده است. طول این خط لوله 1673کیلومتر است که البته به‌دلیل ناامنی مسیر، قابلیت چندانی برای اجرا نیافته است.
در همین مسیر، خط لوله «تاپی» نیز قابل ذکر است که گاز ترکمنستان را از مسیر افغانستان و پاکستان به هند می‌رساند. این خط لوله ۱۷۳۵ کیلومتری قرار است سالانه ۳۳ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به کشورهای افغانستان، پاکستان و هند منتقل کند.
مسیر جنوبی: مسیر جنوبی انرژی حوزه خزر از ایران می‌گذرد و از طرف این کشور حمایت میشود. این مسیر می‌تواند منابع انرژی دریای خزر و آسیای مرکزی و قفقاز را به بازارهای خلیج‌فارس و دریای عمان و از آنجا به بازارهای جهانی برساند. مسیر مذکور با توجه به سه عامل امنیت، طول مسیر و هزینه سرمایه‌گذاری، نسبت به مسیرهای دیگر باصرفه‌تر است.
