بعضی‌ها عشق رانندگی‌اند، بعضی‌ها را هم باید به زور نشاند پشت فرمان. اگر هنوز گواهینامه ندارید – چه جزو دسته اول باشید چه جزو دسته دوم – بهتر است هرچه زودتر بروید در نزدیک‌ترین آموزشگاه ثبت‌نام کنید.
عشق‌رانندگی‌ها حواسشان باشد که تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، قتل عمد محسوب می‌شود و مجازات اعدام برایش حتمی است.
دسته دوم هم به این فکر کنند که بلدنبودن رانندگی، مثل یک‌جور معلولیت است. از موقعی که تصمیم می‌گیرید گواهینامه‌دار شوید تا وقتی تحویلش می‌گیرید، باید هفت‌خوان را بگذرانید، اما از گذراندنش گریزی نیست.
ورود افراد زیر 18 سال ممنوع!
بالاخره یک روز شما تصمیم می‌گیرید از به کار گرفتن باقی افراد خانواده به عنوان راننده شخصی دست بکشید، یا فکر می‌کنید بهتر است به عنوان کارت شناسایی از گواهینامه استفاده کنید، یا اصلا از مدت‌ها پیش انتظار می‌‌کشیده‌اید که روزی بتوانید با خیال راحت ماشین پدر گرامی را بردارید و یکهو متوجه می‌شوید که 18 سالتان دارد تمام می‌شود و وقت گواهینامه گرفتنتان شده؛ برای این کار، هفت‌خوان را باید بگذرانید.
اصولا گرفتن گواهینامه رانندگی برای بعضی‌ها آن‌قدر طولانی و پردردسر می‌شود که به آخر نرسیده ولش می‌کنند و می‌گذارند برای وقت دیگر.
خوان1
جمع‌وجور کردن مدارک
از همان روزی که تولد 18 سالگی را گرفتید، می‌توانید با اصل شناسنامه عکس‌دار و یک قطعه عکس 4×3روانه آموزشگاه رانندگی شوید. آقایان محترم باید کارت سبز یا قرمز یا حداقل برگ اعزام به خدمتشان را همراه داشته باشند. مدرسه‌ای‌ها، حوزه‌‌ای‌ها و دانشگاهی‌ها هم باید گواهی اشتغال به تحصیلشان را بگیرند و ببرند.
خوان2
نشستن پشت میز
2تا 5 ساعت مثل بچه‌های خوب می‌نشینید سر کلاس و شلوغ بازی هم در نمی‌آورید، چون هرچه باشد معلم آیین‌نامه، سرهنگ راهنمایی و رانندگی است و شوخی سرش نمی‌شود! کوچک‌ترین مزه‌پرانی می‌تواند حداقل یک ماه گرفتن گواهینامه را به تعویق بیندازد.
خوب گوش کنید که به دردتان می‌خورد. روز امتحان فرق توقف ممنوع و ورود ممنوع را- که تا آن روز نمی‌دانسته‌اید-نشانتان می‌دهند. 2 جلسه از این 5 جلسه هم آموزش فنی خودرو است که یاد می‌گیرید توی موتور آب نریزید و روغن موتور را هر 8هزار کیلومتر یک‌بار چک کنید. آخر این 2 جلسه هم به شیوه بچه مدرسه‌ای‌ها پای تخته می‌روید و به سؤال‌های معلم جواب می‌دهید.
خوان 3
نشستن پشت فرمان
حالا باید یک معلم انتخاب کنید و برنامه‌های کلاستان را هماهنگ کنید. بعدش باید سرموقع حاضر شوید و 20 ساعت آموزش عملی را بگذرانید. اگر با استعداد باشید که هیچ، اما اگر بعد از 5 جلسه هنوز هم موقع دنده عوض کردن ماشینتان ببرید، معلم عزیز به اطلاعتان می‌رساند که حالا حالا ها باید مهمانش باشید و البته فیش‌های بیشتری به حساب آموزشگاه بریزید.
خوان 4
گرفتن کاردکس
وقتی معلمتان گفت وقتش شده، باید یک بار به مدیر آموزشگاه امتحان بدهید. اگر قبول نشدید که باز هم باید راهی بانک شوید، اگر نه یک برگه دستتان می‌دهند که یعنی مجوز صدور کاردکس. حالا باید بروید برای معاینه پزشکی.
این برگه تازگی‌ها کمی هول‌برانگیز شده و فقط تعداد سرماخوردگی‌های پدرجدتان مانده است که در آن نپرسیده‌اند؛ معاینه چشم، معاینه گوش، اندام فوقانی، اندام تحتانی، قلب، فشار خون، ریه، علائم عصبی- روانی و کلی چیزهای دیگر! اما نترسید؛ خانم یا آقای دکتر اینها را با دوتا بشین پاشو و حرکات شبیه آن تیک می‌زند.
قد و وزنتان را هم با یک نگاه کوچک تخمین می‌زند و می‌نویسد. فقط باید 2900 تومان ناقابل بپردازید، همین. پشت این برگه کلی سؤال دیگر هم راجع به سابقه پزشکی‌تان پرسیده‌اند که اگر هیچ علامتی تویش نزنید، هیچ کس نمی‌گوید چرا.هرچند که به هرحال برای کامل شدن پرونده‌تان بهتر است به آنها جواب بدهید.
خوان 5
امتحان آیین‌نامه
اعتماد به نفستان خیلی بالاست؟ می‌خواهید شب آخر یک نگاهی بیندازید؟ نه‌خیر، از این خبرها نیست! وقتی یک سؤال گذاشتند جلویتان که گزینه‌هایش ریزش سنگ، پرتاب سنگ و ریزش کوه و پرتاب کوه بود، آن وقت می‌فهمید چرا بقیه، این 170 صفحه کتاب را جویده‌اند! اگر رد شدید هم زیاد غصه نخورید؛ با سؤال‌های جدید کم پیش می‌آید کسی بار اول قبول شود. اگر رد شدید، یک هفته صبر می‌کنید و دوباره می‌نشینید سر جلسه امتحان .
خوان 6
امتحان عملی
شیرینی قبولی امتحان آیین‌نامه خیلی زود به کامتان تلخ می‌شود چون دوباره همان استرس را تحمل می‌کنید. آنهایی که خیلی ادعای رانندگی‌شان می‌شود هم آخرش کمی استرس دارند؛ بالاخره اگر حواسشان نباشد و روی خط ممتد دور بزنند، جلوی بروبچ خیلی سرافکنده می‌شوند.
سودمندترین چیز در این مرحله، تسلط به اعصاب است. آرامشتان را حفظ کنید و فقط به این فکر کنید که وقتی قبول شدید می‌خواهید چه نوع شیرینی‌ای بخرید.
وقتی قبول شدید باید برگردید به آموزشگاه و یک برگه تعهد امضا کنید و هزینه پست را هم بپردازید و منتظر باشید تا یک ماه بعد، شرکت پست، گواهینامه را در منزل تحویلتان دهد. مبارک است!
خوان 7
خوش باشید
تمام شد. این گام خیلی کوتاه است. به‌اندازه رفتن تا پشت ویترین شیرینی‌فروشی یا نشستن پشت فرمان ماشین بابا. شما دیگر بزرگ شده‌اید. اما احتیاط کنید.
ترمزدستی از همه بدتر بود
جایی که من می‌رفتم امتحان می‌دادم توی خیابان پیروزی بود. حسن بزرگش این بود که خیابان، شیب زیادی نداشت و افسر مربوطه نمی‌توانست سر نیم‌کلاچ‌کردن و خاموش‌شدن ماشین توی سربالایی آدم را رد کند. اما این، زیاد هم امتیاز مثبتی نبود؛ همان جمعیت 300-200 نفره‌ای که صبح ساعت7 جمع می‌شدند تا امتحان بدهند، خودش برای ایجاد استرس و ردشدن آدم کافی بود.
فکرش را بکنید؛ یک پیکان ز هوار در رفته و افسری که توی زندگی‌اش چندهزار تا گواهینامه را تایید کرده بود و چند برابر آن، افراد را مردود کرده بود. آن‌وقت برای اینکه همه بتوانند امتحان بدهند، از همان موقعی که استاد پیدایش می‌شد، جماعت در دسته‌های 7-6 نفری می چپیدند توی ماشین و درحالی که داشتند خفه می‌شدند، انتظار می‌کشیدند تا یکی‌یکی بنشینند پشت فرمان و آقای سرهنگ با یک امضا، تکلیفشان را روشن کند. فکرش را بکنید که 6 نفر پشت سرت زل زده‌اند به تو، آن‌وقت باید یادت باشد هم صندلی‌ات را تنظیم کنی، هم آینه بغل را، هم آینه جلو را و هم آن ماشین بدبخت را بدون لرزش راه بیندازی.
مکافاتی بود. اصلا فکر اینکه با وجود این جمعیت چپیده توی ماشین چطور می‌شود سنگ‌چین رفت یا پارک دوبله انجام داد، آدم را به خنده می‌اندازد. همیشه هم روایت این بود که جناب سرهنگ آن‌قدر امتحان گرفته که از طرز سوارشدنت به ماشین می‌فهمد این کارهای یا نه.
همیشه هم دلیلی وجود داشت که در آخرین لحظه مردود شوی و بروی تا چند هفته بعد. این دلیل لعنتی دقیقه90 می‌توانست نکشیدن ترمزدستی پس از توقف و قبل از پیاده‌شدن باشد.
درست وقتی که با هنرمندی تمام همه دستورات جناب سرهنگ را اجرا کرده بودی و بدون هیچ اشتباهی کار را به پایان برده بودی و در رویا داشتی کارت خوشگل «تصدیق» را تصور می‌کردی، ناگهان نکشیدن ترمزدستی همه‌چیز را به‌هم می‌ریخت. این ترمزدستی از همه چیز بدتر بود.
سال اول، آموزشی!
روی گواهینامه‌ای که دستتان می‌دهند می‌نویسند ب ـ یک؛ یعنی گواهینامه رانندگی خودروهای تا 9 نفر ظرفیت و وانت تا 5/3 تن. این گواهینامه را اول با اعتبار 5 ساله می‌دهند. اگر در همان سال اول در یک تصادف جرحی یا فوتی، مقصر شناخته شوید یا سبقت و سرعت غیرمجاز داشته باشید، باید تمام فرایند آموزش رانندگی را از اول طی کنید.
تقریبا هر خطای دیگر در رانندگی هم می‌تواند همین بلا را سر شما بیاورد یا کاری کند که سال بعد، یک بار دیگر امتحان‌های آیین‌نامه و عملی را از سر بگذرانید. علاوه بر اینها در سال اول، رانندگی از 12 شب تا 5 صبح، رانندگی در جاده‌ها، بزرگراه‌ها و آزادراه‌های بیرون شهر، یدک‌کشی و مسافرکشی هم ممنوع است! برای همه اینها هم بعد از قبولی در امتحان، باید یک تعهد با اثر انگشت و امضا بدهید.
تراکتور هم قلق داره
فرق گواهینامه با کارت‌های بانکی در این است که برعکس آنها، نمی‌شود با استفاده از هر گواهینامه‌ای پشت همه وسایل نقلیه نشست. برای راندن و کار کردن با ماشین‌های مختلف، مدرک جداگانه‌ای باید داشته باشید. این هم شرایط چند نوع اصلی‌اش:
موتورسیکلت
● سن 18 سال تمام
● قبول شدن در آزمایش‌های آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی با موتورسیکلت
پایه 2
● سن 18 سال تمام
● قبول شدن در آزمایش‌های آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی با اتومبیل‌سواری
پایه 1
● سن 23 سال تمام
● قبول شدن در آزمایش‌های آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی با کامیون و اتوبوس
● داشتن اطلاعات فنی
● گذشتن 2 سال تمام از تاریخ گواهینامه پایه2
ویژه (وسایل نقلیه سنگین)
● سن 23 سال تمام
● قبول شدن در آزمایش‌های آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، روشن کردن موتور و راندن وسایل نقلیه موردنظر
در این نوع گواهینامه، نوع وسیله‌ای که می‌توانید با آن رانندگی کنید، قید می‌شود. اگر هم سرعت آنها از 30 کیلومتر در ساعت تجاوز کند، داشتن گواهینامه پایه‌یک هم ضروری است.
تراکتور
● سن 18 سال تمام
● قبول شدن در آزمایش آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی
● قبول شدن در امتحان رانندگی با تراکتور
● گواهی صلاحیت استفاده از ماشین‌های کشاورزی
وقتی با ماشین جهانگردی می کنید
با گواهینامه بین‌المللی می‌شود به صورت موقت در اکثر کشورها رانندگی کرد. این گواهینامه علاوه بر زبان فارسی، به 7 زبان بین‌المللی (انگلیسی ـ فرانسوی ـ روسی ـ عربی ـ آلمانی ـ ایتالیایی ـ ژاپنی) نیز ترجمه می‌شود.
برای گرفتن این گواهینامه هم این مدارک را لازم دارید: اصل گواهینامه رانندگی معتبر ایرانی، اصل گذرنامه، 2 قطعه عکس 3×2 یا 4×3.
آدرس‌های مراکز مربوط هم این است: 1 ـ تهران، خیابان خرمشهر، خیابان شهید عربعلی، پلاک12
2 ـ تهران، خیابان حافظ، خیابان شهید فیاض‌بخش، پلاک 37.
بیل نیست‌ها؛ پدال گازه
اینکه کلاس‌های عملی شما چطور بگذرند، بیشتر از مربی به خودتان بستگی دارد. اگر قبلا پشت فرمان نشسته باشید، به احتمال زیاد مربی از توضیحات یک ساعت اول برای معرفی فرمان و دنده و کلاچ و... می‌گذرد و یک راست راه می‌افتید می‌روید توی شهر. اما اگر بار اولتان باشد و دست و پایتان بلرزد - بعد از آن یک ساعت - تازه تمرین ایست و حرکت را شروع می‌کنید.
جلسه اول تا سوم را برای تمرین ایست و حرکت و کنترل فرمان در نظر گرفته‌اند. اگر مشکلی با گاز و ترمز نداشته باشید و مخصوصا کار با کلاچ را درست یاد گرفته باشید, جلسه‌های سوم تا ششم دور دوفرمان را یاد می‌گیرید و از جلسه ششم به بعد هم می‌روید سراغ پارک دوبل، گردش در تقاطع‌ها، میدان‌ها و بالاخره اتوبان.
حواستان باشد که یک بار هم که شده باید رانندگی در اتوبان را تمرین کنید. تمرین دنده3 هم حتما باید داشته باشید اما چون دنده4 سرعت بالا می‌خواهد که برای تعلیم رانندگی مجاز نیست، بعضی مربی‌ها آن را قلم می‌گیرند.
مربی موقع آموزش مهارت‌های رانندگی باید موارد آیین‌نامه‌ای را هم دوباره برایتان بگوید تا مطمئن شود شما چراغ‌ها، تابلوها و حق تقدم‌ها را درست فهمیده‌اید.
هر کلاس عملی 2 ساعت است که 10 دقیقه آن را برای سوار و پیاده شدن از ماشین در نظر گرفته‌اند. خیلی از معلم‌ها عادت دارند یک ربع از اول کلاس و یک ربع از آخر آن بزنند. اینکه چطور از تمام ساعت آموزشی‌ای که بابت هر دقیقه اش 60 تومان پرداخته‌اید استفاده کنید، به خودتان بر می‌گردد.
معلم‌ها حق ندارند شما را با ماشین آموزشگاه ببرند دنبال کارهای شخصی خودشان، حتی اگر این کار بنزین زدن باشد ولی بد نیست یک بار هم که شده پمپ بنزین رفتن را تجربه کنید.
بعضی چیزها هم هست که به معلم بر می‌گردد؛ اینکه چقدر در رانندگی شما دخالت کند یا اینکه چقدر توی شهر بروید یا تمرین پارک دوبل و دور دوفرمان کنید. اگر با سیستم مربی‌تان جفت و جور نشده‌اید، می‌توانید بروید آموزشگاه و برایشان توضیح بدهید چرا می‌خواهید مربی‌تان را عوض کنید.
یک گواهینامه چقدر خرج دارد؟
اگر همه چیز بر وفق مراد باشد و همه مراحل را پشت سر هم، بدون در جا زدن طی کنید، گرفتن گواهینامه 96050 تومان برایتان آب می‌خورد. اما این حد پایین هزینه‌هاست. حتی اگر از کلاس‌های اضافه هم بگذریم، هر کسی یک بار هم که شده امتحان آیین‌نامه یا عملی را رد می‌شود. اگر می‌خواهید هزینه‌ها را دقیق‌تر بدانید، جدول زیر را ببنید:
14850تومان برای کلاس‌های آیین‌نامه و فنی خودرو و 5000 تومان برای کتاب
66000تومان برای 10 جلسه کلاس عملی، هر جلسه اضافه هم 6600 تومان دیگر
2900تومان برای معاینه پزشکی
4500تومان برای گرفتن کاردکس
1000تومان برای امتحان عملی شهر یا امتحان مجدد آیین‌نامه و فنی
1400تومان هزینه پست گواهینامه
400تومان برای تمبر
ترمز ، کلاچ، دنده، حرکت؛ بفرما پایین...
برای امتحان عملی، با بقیه کسانی که امتحان آیین نامه را قبول شده اند یا قبلا امتحان عملی را رد شده اند، می‌روید یک جا کنار خیابان به صف می‌ایستید. وقتی نوبت‌تان شد، با افسر آزمون و 3 نفر دیگر سوار ماشین می‌شوید.
دعا کنید از این 4 نفری که با هم امتحان می‌دهید، نفر اول نباشید. این طوری می‌توانید ببینید چه چیزهایی برای افسر مهم است و آستانه تحملش چقدر است. وقتی کنار خیابان ایستاده‌اید، می‌بینید که همه - حتی آقایانی که به ادعای خودشان راننده به دنیا آمده‌اند - شدیدا استرس دارند.
چون ممکن است مدت زیادی در حالت انتظار بمانید، بهتر است به جای اینکه همه اش به امتحان فکر کنید و استرس همدیگر را تقویت کنید، از چیزهای دیگر صحبت کنید. اگر جزو سری اول امتحان نبودید، از کسانی که از ماشین پیاده می‌شوند بپرسید امتحان‌شان چطور بوده.
وقتی که سوار ماشین می‌شوید، مهم‌ترین چیز آرامش است. حتی اگر هیچ اشتباهی هم در رانندگی نداشته باشید، افسر می‌تواند به خاطر تسلط نداشتن به اعصاب، شما را رد کند. او یک برگه دارد که موارد امتحان را توی آن علامت می‌زند. قبل از اینکه ماشین را روشن کنید، افسر نگاه می‌کند چطور در ماشین را باز می‌کنید و اینکه ترمزها را کنترل می‌کنید، صندلی و آینه را تنظیم می‌کنید و کمربند ایمنی را می‌بندید یا نه.
موقع روشن کردن ماشین، اگر کمی طول بکشد تا جای گاز و کلاچ ماشین دستتان بیاید یا ماشین خاموش شود، ایرادی ندارد، چون چند دقیقه اول امتحان را گذاشته‌اند برای همین. اما باید حواستان به راهنما و ترمز دستی باشد و حق تقدم را موقع خروج از پارک رعایت کنید.
گردش به چپ و راست، پارک دوبل و دور دوفرمان هم چیزهایی هستند که حتما باید امتحان بدهید. اگر افسر خوش اخلاقی به پست‌تان بخورد و یکی از اینها را خیلی خوب انجام ندهید، غصه نخورید. با کمی ارفاق قبولید.
در برگه آزمون، 4 تا اشتباه خطرناک رانندگی آمده که هر کدام‌شان شما را در امتحان مردود می‌کند. اگر کاری کنید که افسر مجبور شود در رانندگی دخالت کند، به ماشین‌ها یا وسایل دیگر بکوبید، به خاطر اضطراب واکنش مناسب نداشته باشید یا اینکه علائم رانندگی را نادیده بگیرید، بی برو برگرد باید جایتان را به نفر بعدی بدهید.
نادیده گرفتن علائم رانندگی، حقه‌ای است که خیلی از افسرها - مخصوصا اگر دفعه اول امتحان‌تان باشد - به کار می‌بندند. پارک کردن جلوی در پارکینگ، روبه‌روی پل، زیر تابلوی توقف ممنوع یا دور زدن در جایی که دور زدن ممنوع است، حقه‌های قدیمی هستند.
حواستان باشد گول نخورید! اما تا 3 تا اشتباه کوچک مثلا راهنما نزدن موقع پارک، قابل قبول است.
اگر به خاطر هر اشتباهی رد شدید، با افسر آزمون جر و بحث نکنید. این طوری می‌توانید امیدوار باشید دفعه بعد قبول شوید. اگر افسر آزمون به نظرتان خیلی ترسناک یا بداخلاق یا سخت‌گیر آمد، امیدتان را از دست ندهید.
افسرهای امتحان آموزشگاه، هر 3 ماه یک بار عوض می‌شوند. می‌توانید تحقیق کنید ببینید چقدر از عمر این افسر در این آموزشگاه مانده است و بعدش بروید برای امتحان.
سرت‌رو بالا بگیر
می‌گویند خانم‌هایی که کلاس‌های آموزشی را با آقایان می‌گذرانند، زودتر قبول می‌شوند؛ یعنی مثلا به جای دفعه پنجم، دفعه دوم یا سوم. اما این‌طورها هم که می‌گویند نیست. آنهایی که کلاسشان را با خانم‌ها گذرانده‌اند می‌‌دانند که خیلی راحت‌تر است منت یک همراه روی سرت نباشد، داد و فریاد نشنوی و هر وقت هم حوصله‌ات سر رفت، یک کم گپ بزنی.
گواهینامه یکی از اسناد شناسایی معتبر مثل شناسنامه و کارت ملی است. اگر هم ماشین نداشته‌باشید، بازهم به کارتان می‌آید.
معلم‌ها بر اساس تعداد قبولی شاگردهایشان در اولین امتحان ارزیابی می‌شوند. اگرچه آموزشگاه رتبه دقیق معلم را به شما نمی‌دهد اما موقع انتخاب معلم، معیار خوبی است که می‌توانید رویش حساب کنید.
سعی کنید کلاس‌هایتان را در ساعت‌های مختلف شبانه روز بگیرید. اگر همه را وسط روز بگیرید، گواهینامه‌دار می‌شوید بدون اینکه بدانید چراغ‌های ماشین را چطور روشن می‌کنند.
بعد از اینکه گواهینامه را گرفتید هم می‌توانید کلاس آموزشی داشته باشید، با این تفاوت که تا وقتی که واقعا لازم نباشد معلم توی رانندگی شما دخالت نمی‌کند. حتی می‌توانید خودتان مشخص کنید که چه مسیری را بروید.
اولین چیزی که وقت تخلف رانندگی، افسر پلیس از شما می‌خواهد، گواهینامه است. همیشه آن را دم‌دست بگذارید. البته اگر خلافتان سنگین باشد، افسر گواهینامه را ضمیمه برگ جریمه کرده و توقیف می‌کند. آن وقت برای پس گرفتنش باید کلی توی اداره پلیس معطل شوید.
هر چقدر هم کلاس‌های آموزشی را با موفقیت طی کرده باشید، بعد می‌فهمید که رانندگی قلق‌هایی دارد که باید خودتان یاد بگیرید، آن هم وقتی که تنهایی پشت فرمان نشسته‌اید.
گواهینامه‌های جدید هولوگرام دارند و هیچ‌جور نمی‌توانید کپی آن را به جای اصل به کسی قالب کنید. اما یک کپی از آن بگیرید. شاید یک موقعی به کار آمد. در این حد که ثابت کند شما گواهینامه دارید، کافی است.
سعی کنید با مسئولان آموزشگاه روابط خوبی داشته باشید. حتی بعد از قبولی هم ممکن است کارتان به آنها گیر کند. اگر خدای ناکرده گواهینامه‌تان را گم کنید، باید یک سر بروید شهرک آزمایش و برگه استعلام از آموزشگاه را بگیرید و ببرید آموزشگاه تا آنجا تایید شود.
اگر کنار گواهینامه رانندگی شما نوشته باشند «رانندگی با عینک» ملزم به استفاده از عینک در رانندگی هستید. در غیر این‌صورت پلیس جریمه‌تان خواهد کرد. اگر هم لنز دارید باید برگه پزشک همراهتان باشد.
