چارلی چاپلین می‌گوید، من دریافته‌ام که ایده‌های بزرگ زمانی به ذهن خطور می‌کنند که اراده کنیم چنین ایده‌هایی را داشته باشیم. بنابراین ایده‌پردازی از اراده بشر سرچشمه می‌گیرد.
ایده‌ها یک منبع غنی و سرشار از انژری هستند و سوخت موتور کسبوکار محسوب می‌شوند، اما منشاً پیدایش آنها چندان مشخص نیست. به عبارت دیگر نمی‌توان به طور دقیق گفت که ایده‌ها از کجا می‌آیند. به‌علاوه ایده‌های خلاق، نوآورانه و مبتنی برحل مساله، مولکول‌های سازنده‌ی یک کسب وکار متمایز هستند و در حقیقت نطفه‌ی یک کسبوکار با ایده‌ای ناب و متفاوت بسته می‌شود.
برخورداری از تفکر خلاق و نیز تفکر انتقادی را می‌توان پایه‌ی طراحی یک ایده دانست. به‌علاوه، طراحی ایده نیازمند جمع‌آوری اطلاعات در مورد وضعیت حوزه مربوطه است. در مرحله بعد می‌بایست به دسته‌بندی این اطلاعات بپردازیم و سپس تحلیلی در خصوص این اطلاعات ارائه کنیم. حالا با چاشنی کردن نوآوری می‌بایست با نگاهی تاره و زاویه‌‌ای متفاوت به این اطلاعات تحلیل شده بنگریم و بعد به انتخاب بهترین گزینه برای حل یا بهبود مسائل و دغدغه‌های موجود بپردازیم.
گاه تخصص افراد، ایده‌های متمایزی است که در ذهن دارند. در واقع بزرگ‌ترین کسب‌وکارهای جهان نیز از یک ایده ساده، اما متفاوت شروع شده‌اند. به هر ترتیب، مطالعه و رصد بازار یکی از بهترین روش‌ها برای دستیابی به ایده‌های جدید در کسبوکار و تولید محصولات و خدمات جدید است.
چنانچه سوالاتی درست در ذهن خود مطرح سازیم و نگاهی فرصت‌یابانه و نزدیک‌تری به پدیده‌ها بیندازیم، خواهیم دید که فرصت‌ها در هر گوشه وکناری خود را استتار کرده‌اند. زمانی که ایده‌ها براساس مطالعه بازار بدست می‌آیند، می‌توان امیدوار بود که این ایده‌ها مبتنی برنیازهای واقعی مصرف‌کنندگان هستند وبه این ترتیب با اقبال بیشتری از جانب بازار مواجه خواهند شد.
گفتنی‌است نوآوری و خلاقیت تنها به معنای ایجاد چیزهای کاملاً جدید نیست، بلکه انجام متفاوت و متمایز کارها را نیز شامل می‌شود.
به قول بزرگی برای نوآوری کردن نیازی نیست که چرخ را از ابتدا اختراع کنیم، بلکه کافی است که چیزهای موجود را کمی بهبود دهیم.
بنابراین موضوع اصلی در خلق و پرورش یک ایده، پاسخ به نیازهای بازار است. چرخ بارها و بارها و برحسب نیازهای متغیر بازار اختراع شد، و از شکل ابتدایی خود که در قالب کنده‌های گرد چوب بود به شکل امروزین آن و تایرهای بدون تیوب و با قابلیت‌های بالا درآمد.
با این اوصاف ایده‌های جدید و فرصت‌های تازه را می‌توان در کجا یافت؟
فرصت‌ها را می‌توان در جاهای مختلف یافت از جمله:
1. در بطن رقابتآیا می‌دانید که رهبران و پیشروان فعال در صنعت مورد علاقه‌‌تان، چه خواب و خیال‌هایی برای آینده دیده‌اند و چه برنامه‌هایی در سر دارند؟ و یا اینکه صنعت مربوطه در چه وضعیتی به سر می‌برد و به کجا پیش میرود و چهره آینده آن چگونه خواهد بود؟
سوالاتی از این دست بسیار حیاتی هستند و پاسخ آنها را جز با رصد هوشمندانه بازار نمی‌توان یافت. آگاهی از وضعیت رقبا و نیز شرایط صنعت و زیر ذره‌بین داشتن حرکات آنها و در نتیجه الگو‌برداری آگاهانه از پیشروان بازار، یکی ازبهترین مراجع و منابع ایجاد و پرورش ایده‌های خلاقانه است.
رقابت، لازمه پویایی و بقای کسبوکار است و از رکود و ایستایی آن جلوگیری می‌کند. ضمن آنکه بسیاری از ایده‌ها در بطن رقابت شکل و نمو می‌یابند. بنابراین اراده اجرای ایده‌ها و ورود به عرصه رقابت می‌تواند سرمنشا تولید ایده‌های جدید باشد. به قول عطار، تو پـای به راه درنــه و هیـــچ مـپرس، خـود راه بگویدت که چـون باید رفت.
2. دیدگاه مشتریاندیدگاه مشتریان در خصوص محصولات و خدمات، از غنی‌ترین منابع اطلاعاتی است که می‌توان به مدد آن به ایده‌های بسیاری دست یافت. امروزه شرکت‌های بسیاری تلاش دارند تا با مرور دیدگاه‌های مشتریان خود و رقبایشان به بهبود نوآوری اقدام کنند.
برای نمونه، بانک بارکلیز که از پرآوازه‌ترین بانک‌های بریتانیا است، با شعار ما گوش می‌دهیم تلاش کرد تا از طریق جلب ایده‌های مشتریان و یا مخاطبان به بهینه‌سازی خدمات و ارائه سرویس‌های جدید اقدام کند.
بارکلیز و موسسات دیگر با استفاده از فناوریهای مبتنی بر جمع‌سپاری (crowdsourcing) می‌کوشند تا مبتنی برخرد مشتری مدارانه خود عمل کنند. ایده‌ها و دیدگاه‌ها، به ویژه نظرات و انتقادات مشتریان به علاوه مرجع مناسبی برای تشخیص نیازهای جدید و یا برطرف نشده بازار هستند، و می‌توان پایه کسبوکار جدید خود را مبتنی بر فراوانی و کیفیت و چیستی این دیدگاه‌ها بنا کرد.
سایت‌هایی نیز وجود دارند که به انعکاس دیدگاه مشتریان می‌پردازند و اطلاعات مناسبی را درخصوص ذائقه بازار در اختیار قرار می‌دهند. فروشگاه‌های اینترنتی نیز یک منبع کاربردی برای شناخت بازار هستند.
نظر مصرف‌کنندگان درخصوص محصولات و خدمات رقبایتان چیست؟ آیا آنها شکایت یا انتقادی در این خصوص دارند و یا احساس کمبودی می‌کنند که شما قادر به رفع آن باشید؟ گوش دادن به نجوای بازار می‌تواند به ارائه راهکاری بازارپسند منتهی شود. راهکاری که ضمن برطرف ساختن نیازهای واقعی مصرف‌کنندگان، سودآوری مناسبی را عاید شرکت‌ها می‌کند.
3. نمایشگاه‌های تجاریصنعت نمایشگاهی، از اهمیت بسیاری در دنیای کسبوکار برخوردار است. نمایشگاه‌ها دیرینه‌ای طولانی دارند و از زمانی که صاحبان کالا و خدمات، در محل‌هایی گردهم می‌آمدند و به عرضه کالاها و خدمات مازاد خود می‌پرداختند، مفهوم نمایشگاه شکل گرفت.
البته نخستین نمایشگاه به شکل رسمی و تحت عنوان نمایشگاه کالاهای ملل جهان در هاید پارک لندن ودر سال 1851 برگزار شد.
صنعت نمایشگاهی قابلیت‌های فراوانی دارد تا جایی که بسیاری، پیشرفت‌های چشم‌گیر کشور چین را مرهون صنعت نمایشگاهی آن می‌دانند، چرا که نمایشگاه‌ها را می‌توان پیش درآمد ارتباطات تجاری موثر دانست. نمایشگاه‌ها ویترین اقتصادی بازار هستند و می‌توان از طریق آنها فرصت‌های بسیاری را کشف کرد. پی‌بردن به ضمیر بازار و ایجاد روابط و مناسبات تجاری در نمایشگاه‌ها، فرصتی ذی قیمت را فراهم می‌کند که به مسائل و موضوعات ودغدغه‌های مبتلا به جامعه مصرف‌کنندگان پی ببریم.
4. در کوچه‌پس‌کوچه‌های بازار و راهروهای فروشگاه‌ها و مراکزارائه خدمات وکالابازار بهترین محل برای یادگیری و یافتن فرصت‌های متفاوت است. به فروشگاه‌های محلی و مراکز ارائه خدمات و محصولات سری بزنید و با مشتریان و فروشندگان آنها گپ و گفتی خودمانی بزنید. این فرآیند البته به صورت سیستماتیک و بهره‌گیری از روش‌های علمی تحقیقاتی بازار نیز امکان‌پذیر است. اما کسب‌وکارهای کوچک عموماً فاقد چنین امکاناتی هستند.
لذا به مشاهده و گوش دادن به بازار دقت ویژه‌ای داشته باشید و ببیند که چه مشکلاتی گربیان‌گیر مشتریان است وآنها با ورود به فروشگاه بیشتر به دنبال چه چیزهایی می‌روند. آیا از خدمات دریافتی به اندازه کافی خشنود هستند؟ مشتری بهترین کسی است که می‌تواند به ما در خصوص کسبوکار آینده ایده دهد. بنابراین تا حد ممکن با او ارتباط کاری برقرار کنید و با توفان مغزی با اهالی بازار، به ایده‌های دست اول دست یابید.
5. در پستوهای آنلاین و فضاهای مجازیاطلاعات، بی امان گسترش می‌یابد و امواج سهمگین خبری و اطلاعاتی، حد و مرزی نمی‌شناسند و در این میان گریزی از این امواج نیست.
سهولت و سرعت خدمات رسانی، سهولت و سرعت دستیابی به مصرف کننده، کاهش هزینه‌ها و کسب ارزان اطلاعات رقبا، و تسهیل عملیات فروش و بازاریابی تنها گوشه‌ای از دستاوردهای دنیای اینترنت برای کسبوکار است.
امروزه اینترنت بستری مهم برای فرصت‌یابی و گنجینه‌ای از اطلاعات ارزشمند است. روزانه نویسندگان بسیاری مطالب و گزارشات و مشاهدات خود را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارند و جدیدترین روندهای کسبوکار(Business trends) را می‌توان به کمک ابزارهای فناورانه رصد کرد.
سرویس اطلاع‌دهی گوگل به نام گوگل الرت (Google alert) از جمله سامانه‌های بسیار مفید در این زمینه است، که به کاربران اجازه می‌دهد تا در اسرع وقت موضوعات مورد علاقه خود را دنبال کنند و به روزآمدترین اطلاعات درآن حوزه دسترسی پیدا کنند. [آشنایی با 10 ابزار مهم گوگل]
برای مثال چنانچه به آخرین دستاورهای صنعت بسته‌بندی علاقه‌مندید، می‌توانید با معرفی این کلید واژه (packaging trends) به گوگل، از آخرین اخبار در خصوص وضعیت این صنعت در ایمیل خود آگاه شوید. چنین خدمتی موجب هوشیاری بیشتر در خصوص بازار می‌شود و اطلاعات روز آمد را به سیستم تزریق می‌کند.
یافتن فرصت‌ها نخستین مولفه‌ی نوآوری و اولین گام در پیشرفت تجاری است. پس از این مرحله می‌بایست به پرورش ایده‌ها بپردازیم و راهکار خود را با مسائل موجود بازار تطبیق دهیم. بازارها معادنی سرشار از فرصت هستند و با کمی هوشمندی و فراست رقابتی می‌توان به ایده‌هایی دست اول از آنها دست یافت. در بازارها می‌توان به روند میل و ذائقه مصرف‌کنندگان واقف شد و خلاقیت ونوآوری را متناسب با نیاز بازار درآورد.
به نظر شما از چه منابع دیگری می‌توان به ایده دست یافت و این ایده‌ها را چگونه می‌توان به پدیده‌های تجاری تبدیل کرد؟
سبز باشید.
* محقق و مشاور بازاریابی
