سفر اخیر رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به هامون و در پی آن، اظهارات رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس مبنی بر پیگیری معضل هامون در مجلس شورای اسلامی نشان از عزم مسئولان برای احیای هامون دارد اما دراین میان، سفر گری‌لوئیس، نماینده مقیم برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ایران به سیستان و بلوچستان و بازدید وی از این تالاب می‌تواند در معادلات سیاسی و احیای هامون نقشی کارساز ایفا کند.
«تأمین حقابه هامون از سوی افغان‌ها مهم‌ترین راهکار برای احیای هامون است»؛ این نکته‌ای است که همه مسئولان و کارشناسان بر آن تأکید می‌کنند. از همین رو، ورود نماینده سازمان ملل به موضوع هامون گامی مثبت در رها‌سازی حقابه هامون از سوی افغان‌ها تلقی می‌شود به‌ویژه آنکه وی پس از بازدید از هامون در جمع خبرنگاران اعلام کرد: «با ظرفیت‌های سازمان ملل می‌توان بستری مناسب برای مذاکره و همکاری ایران با افغانستان ایجاد کرد.» گری‌لوئیس که مهرماه امسال و پس از شکل‌گیری کارگروه ویژه احیای ارومیه از سوی دولت یازدهم به ارومیه سفر و در آنجا ضمن بازدید از دریاچه ارومیه و گفت‌وگو با ذی‌نفعان و جوامع محلی گزارش جامعی درباره وضعیت اسفبار ارومیه منتشر کرد، به هامون سفر کرده تا وضعیت این تالاب بین‌المللی را از نزدیک بررسی کند.
او 16سال پیش هم با هدف بررسی فعالیت حمل‌ونقل مواد‌مخدر در منطقه سیستان‌وبلوچستان سفر کرده بود اما وضعیت اسفبار هامون سفر پیشین وی را تحت‌الشعاع قرار داده است؛ سفری که وضعیت اسفبار هامون آن را تحت‌الشعاع قرار داده است تا آنجا که می‌گوید: «هر چند مسئله مواد‌مخدر برای همه اقوام و کشورها یک مسئله امنیت بشری محسوب می‌شود، ولی آن چیزی که من امروز در سیستان دیدم حتی می‌تواند تهدید امنیت بشری بزرگ‌تری داشته باشد؛ چیزی که بر اثر فقدان آب در این منطقه حاکم شده است» آنطور که در گزارش کلید ملی آمده است، گری‌لوئیس ماموریت خود به سیستان وبلوچستان و بازدید از هامون را غم انگیز اما اثر بخش توصیف می‌کند. سیستانی‌ها اکنون بیش از پیش دل به احیای هامون خوش کرده‌اند به‌ویژه آنکه گری‌لوئیس در جمع خبرنگاران می‌گوید «قول می‌دهم که صدای هامون را در مجامع جهانی منعکس کنم».
ضرورت پیگیری حقابه هامون
گری‌لوئیس به نکته ظریفی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد به معضلات زیست‌محیطی ایران اشراف دارد: «چالشی که آینده ایران با آن مواجه است، چالش امنیت بشری ناشی از مسائل محیط‌زیستی همچون کمبود آب، تخریب اراضی، اقتصاد وابسته به کربن و انرژی‌های فسیلی است که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آن موضوع آب خواهد بود.»
وی درباره پیگیری حقابه هامون هم خاطرنشان می‌کند: «موضوع دریاچه هامون را باید از طریق دولت و مردم افغانستان پیگیری کرد، چون هیچ جامعه بیرونی و خارجی برای همیشه در افغانستان نمی‌ماند و دولت و مردم این کشور طرف حساب هستند.»
به گزارش ایسنا گری‌لوئیس نماینده ویژه در این نشست خبری یادآور می‌شود: «مسئله معیشت مردم منطقه به اندازه کافی توسط کشور ایران، افغانستان و جامعه بین‌الملل درک نشده و به‌نظر رها شده می‌آید.» این گفته قابل‌تامل ریشه بسیاری از معضلات موجود در بخش محیط‌زیست و کشاورزی 2 کشور ایران و افغانستان را به رخ می‌کشد.
گری‌لوئیس در ادامه می‌گوید: «نمی‌دانم چرا اینقدر موضوع هامون زمان برده و صداهای مردم شنیده نشده است. شاهد بودیم که برای احیای دریاچه ارومیه فعالیت‌های زیادی انجام شد، ولی چرا برای احیای تالاب هامون تاکنون هیچ اقدامی انجام نشده است.»
نماینده مقیم برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ایران از راهکارهایی خبر می‌دهد که با مشارکت ایران در دست پیگیری است: «به همراه سازمان ملل و دولت ایران به دنبال راه‌حل‌های فنی هستیم که آب را به تالاب هامون برساند؛ هرچند که این مشکل در ایران نیست ولی کارهایی است که می‌شود آنها را در ایران انجام داد تا حدی که شرایط بهبود یابد. تلاش می‌کنیم با کمک دولت جمهوری اسلامی ایران، بستر همکاری برای آوردن آب بیشتر به ایران و تالاب هامون ایجاد شود.» گری‌لوئیس می‌گوید: «افغانستان در حال حاضر سهم آب بیشتری برداشت می‌کند و منافعی که از کشاورزی می‌برد کوتاه‌مدت است. اگر این برداشت آب و کشاورزی کوتاه‌مدت به خشک شدن همیشگی هامون منجر شود، با بادهای 120روزه‌ای که در منطقه وجود دارد، توفان‌های گردوغبار ایجاد می‌شود و ذرات گردوغبار را به سمت افغانستان و پاکستان نیز بر می‌گرداند. در چنین شرایطی تمامی اراضی کشور افغانستان، زیر شن و غبار ناشی از این خشک شدن قرار می‌گیرد؛ چیزی که هم‌اکنون منطقه سیستان را تحت‌تأثیر قرار داده است». معاون طبیعی سازمان محیط‌زیست که نماینده سازمان ملل را در بازدید از هامون همراهی کرده از پیگیری سازمان محیط‌زیست برای احیای هامون خبر می‌دهد: «با ارتباط‌های مستمر و پیگیری‌های منظمی که با سازمان ملل درخصوص برطرف شدن مشکل تالاب هامون داریم امید است مشکل خشکی این تالاب از طریق راه‌حل بین‌المللی حل شود. به‌ویژه آنکه وزارت امورخارجه و سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور برای دریافت حقابه ایران از کشور افغانستان، اقدامات مثبتی تاکنون انجام داده‌اند.»
