شاید با این فرض که این مسئله به تحریم‌های ایران در پرونده هسته‌ای مربوط می‌شود، مشکل در رسانه‌ها بازتابی نداشته است، اما با توضیحات معاون غذا و داروی وزارت بهداشت در حاشیه نوزدهمین گردهمایی معاونین غذا و داروی دانشگاههای علوم پزشکی کشور، همان‌طور که برخی کارشناسان هم تاکید داشتند، روشن شد که این مشکل ارتباطی با تحریم‌های فعلی شورای امنیت علیه ایران ندارد.
دکتر دیناروند گفت: یکی از کشورهای اروپایی طی دو ماه اخیر از دادن رادیو داروی مورد نیازی که عمدتا برای تشخیص درمان بیماری سرطان به مصرف می‌رسد امتناع ورزیده است که امیدواریم با تلاشهای سازمان انرژی اتمی‌این مشکل به زودی رفع شود. وی تاکید کرد در قطعنامه سازمان ملل تحریم دارویی علیه ایران وجود ندارد، اما این بهانه‌ای برای اعمال فشار برخی کشورهاست.
این درحالی است که نزدیک به 5 ماه قبل، وزیر بهداشت اعلام کرده بود ایران در زمینه تولید رادیو‌داروها به خودکفایی رسیده است. با این اوصاف، این سئوال از سوی متخصصان پزشکی هسته‌ای مطرح می‌شود: اگر این ادعا واقعیت دارد، پس چرا با کارشکنی یک کشور و وارد نشدن تکنزیوم، فعالیت تمامی‌مراکز پزشکی هسته‌ای به حالت تعلیق درآمده است؟
معضل همیشه پایدار
دو روز قبل، معاون غذا و داروی وزارت بهداشت، بدون اشاره به نام کشور ممانعت‌کننده، تاکید کرد: در کشور ما کمبود دارو هیچ‌گاه تمام نمی‌شود این معضلی پایدار بوده و مقطعی نیست.
اما ماجرای تکنزیوم ظاهرا کمی‌پیچیده‌تر از اینهاست. این دارو از یک شرکت بلژیکی خریداری و تا اول تیر‌ماه وارد ایران می‌شد. شرکت کاوشار، تنها شرکت وارد‌کننده مواد رادیو‌اکتیو که البته در لیست شرکت‌های تحریم شده قرار گرفته، طی قراردادی یکساله با طرف‌قرارداد بلژیکی این دارو را وارد می‌کرد. در حال حاضر با پایان یافتن قرارداد (از اول تیر‌ماه) و عدم تمدید آن، تکنزیوم دیگر وارد ایران نمی‌شود.
دکتر فریدون فتو‌حی، متخصص پزشکی هسته‌ای و عضو هیات علمی‌دانشگاه شهید بهشتی در این باره به همشهری می‌گوید: «مشکل اصلی شرکت کاوشار وابسته به سازمان انرژی اتمی‌که الان تحریم شده، سوبسیدی است که برای ورود داروی تکنزیوم پرداخت می‌کرده که از امسال این سوبسید پرداخت نشد. این شرکت سوبسید مورد نیاز را از وزارت بهداشت مطالبه کرد ولی وزارت بهداشت حاضر به پرداخت آن نشد و نتیجه این بود که قیمت دارو افزایش یافته و این دارو بدون سوبسید وارد کشور شود. متخصصان پزشکی هسته‌ای هم این تصمیم را به خاطر اینکه تبعات اقتصادی‌اش متوجه مردم و بیماران می‌شد، نپذیرفتند.»
وی در ادامه در پاسخ به این سئوال که آیا امکان تولید دارو در داخل کشور فراهم شده یا نه، ادامه می‌دهد: « الان در داخل کشور برای تولید داخلی دارو کارهایی در حال انجام است و این دارو در حال حاضر در داخل هم تولید می‌شود، ولی برای بهره‌برداری مشکلات خودش را دارد، مثلا قیمت تمام شده این دارو 3 تا 4 برابر قیمتی است که با سوبسید وارد می‌شد.
کل دارویی که در داخل کشور تولید می‌شود هم فقط 30 درصد از نیاز کشور را تامین می‌کند و پاسخگوی نیاز بیماران نیست.» به گفته او در حال حاضر، با کمبود و افزایش قیمت تکنزیوم روبرو هستیم و تا رسیدن به مرحله خودکفایی فاصله طولانی داریم.
استاندارد اما بی‌کیفیت!
در حالی که به گفته متخصصان پزشکی هسته‌ای، داروی ساخت داخل علاوه بر اینکه کفاف نیازهای کشور را نمی‌دهد و متخصصان پزشکی هسته‌ای به آن اطمینان ندارند، دکتر مهرداد رضایی، مدیر اطلاع‌رسانی معاونت غذا و دارو با تاکید بر استاندارد بودن این داروها به همشهری می‌گوید: «کیفیت یک دارو حالت بین صفر و یک نیست بلکه یک طیف را شامل می‌شود. همچنین اگرچه ادعای متخصصان پزشکی هسته‌ای مبنی بر کیفیت بسیار عالی یک دارو غیر‌معقول نیست و تولیدات ما شاید این کیفیت بسیار عالی را تا الان نداشته، ولی این به معنای استاندارد نبودن این داروها نیست.»
به گفته وی اگر متخصصان می‌گویند تولیدات داخلی را قبول ندارند، باید بپذیرند همین 30 درصد داروی تولید داخل می‌تواند در بد‌ترین شرایط لااقل جان 30درصد از بیماران را نجات دهد و اینکه ما بخواهیم کلید این دارو را فقط به دست شرکت‌های خارجی بدهیم درست نیست.
در این میان دکتر مجتبی انصاری، دبیر علمی‌انجمن پزشکی هسته‌ای و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه نوسانات زیادی در خبرهای قطع داروهای مربوط به پزشکی هسته‌ای وجود داشته می‌گوید: « متاسفانه مشکل قطع دارو یک مسیر غلط را در این زمینه طی کرد. زمانی که قرارداد یکساله شرکت کاوشار با شرکت بلژیکی طرف قرارداد تمام شد، وزارت بهداشت سوبسید 3 میلیارد تومانی را که باید به سوبسید قبلی این دارو(یعنی سالیانه 5/1 میلیارد تومان) اضافه می‌کرد را نکرد.»
او ادامه می‌دهد: «مسئله اصلی این است که شرکت بلژیکی و چند شرکت دیگر در دنیا مشکلاتی را برای صادر کردن دارو به ایران ایجاد کردند و تمایل ندارند که مجددا با شرکت کاوشار تمدید قرارداد کنند. این امر باعث نگرانی ماست چون این مشکل احتیاج به زمان طولانی برای حل شدن دارد. پزشکی هسته‌ای رشته‌ای است که وابستگی صددرصد به تجهیزات و مواد رادیو‌اکتیو دارد و اگر این داروها وارد کشور نشوند به سلامت جامعه تبعات سنگینی وارد خواهد شد.»
دبیر علمی‌انجمن پزشکی هسته‌ای ایران با اشاره به اینکه پزشکی هسته‌ای هم در امر تشخیص و هم درمان خدمات وسیعی به 14 رشته تخصصی مختلف ارائه می‌دهد، می‌گوید: «سیستم‌های بدن انسان در آزمایش‌های پزشکی هسته‌ای خلاصه می‌شوند. با تعطیل شدن این مراکز یکی از پایه‌های اصلی تشخیص و درمان از بین می‌رود. پزشکی هسته‌ای جزو رشته‌های مادر است و اگر فکر اساسی برای مشکل بوجود‌آمده نشود، تاثیرات فاجعه‌باری را بر روی کل سیستم کشور خواهد گذاشت.»
به گفته وی این در حالی است که چندین ماه است که از طرف انجمن پزشکی هسته‌ای هشدارهای لازم به مسئولین رده بالا داده می‌شود ولی هیچ‌کدام از این هشدارها نتیجه‌بخش نبود.
فقط امیدوار باشید
در حال حاضر عمده داروهای وارداتی ایران در زمینه پزشکی هسته‌ای ید 131 و تکنزیوم است. البته تکنزیوم از یک ماده اصلی‌تر به نام مولیبدن 99 تولید می‌شود و به گفته متخصصان پزشکی هسته‌ای این ماده باید صددرصد از خارج از کشور تهیه شود. موضوع دیگر این است که این ماده چون نیمه عمر مشخصی دارد و زود از بین می‌رود، باید هر هفته تجدید شود.
نیمه عمر تکنزیوم هم 6 ساعت است. دکتر انصاری در ادامه با تاکید بر اینکه ما از نظر مولیبدن به طور کامل به واردات احتیاج داریم چون در غیر این صورت با مشکلات زیادی روبرو می‌شویم، می‌گوید:«صرف نظر از اینکه داروی ساخت داخل هنوز استانداردش معلوم نیست، تولید داخلی آن در این شرایط معنایی ندارد.
البته روش‌های اسکن گالیون و تالیوم تا حد محدودی در کشور تولید می‌شوند. از اسفند سال 85 هم یک خط تولید مضاعف در مورد تولید داخل صورت گرفته که مولیبدن در داخل تولید شود. این کار فعلا فقط در مرحله تحقیق است و هنوز هیچ تولیدی عرضه نشده چون مشکلات کیفی خود را دارد.»
به گفته متخصصان پزشکی هسته‌ای در حال حاضر شرکت کاوشار برای حل مشکل واردات این دارو، پیشنهاد بستن قرارداد با یک شرکت کانادایی را به وزارت بهداشت داده، اما علاوه بر منفی بودن پاسخ وزارت بهداشت در این زمینه، مسئولان معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، ضمن بیان نکردن علت این مخالفت، تنها برای حل این مشکل اظهار امید‌واری می‌کنند.
