با گرم شدن هوا بر تعداد دفعه‌هایی که خانواده‌ها برای پیک‌نیک به خارج شهر و دامن طبیعت می‌روند، افزوده می‌شود و پرمصرف‌ترین غذاها در این میان، انواع کباب است.
در حقیقت چون سرخ کردن مواد غذایی باعث مصرف مقداری روغن اضافی می‌شود، توصیه ما این است تا جایی که می‌توانید، غذاها را به صورت بخارپز یا کبابی مصرف کنید اما کباب کردن هم شرایط خاص خودش را دارد. به طور مثال اگر گوشت، مستقیم روی شعله و آتش قرار بگیرد، ممکن است برخی از قسمت‌های آن بسوزد یا به رنگ قهوه‌ای تیره دربیاید.
خوردن این قسمت‌های قهوه‌ای گوشت به صورت مکرر و مداوم به دلیل اینکه هم محرک ترشح بیشتر اسید معده هستند و هم قابلیت تبدیل شدن به ترکیبات سرطان‌زا را دارند، می‌تواند خطرهایی برای سلامت دستگاه گوارشمان داشته باشد. از نظر سلامت، بهتر است گوشت‌ها با حرارت و شعله مستقیم کباب نشوند.
نکته دیگر، در مورد کباب کردن سبزی‌هایی مانند فلفل یا گوجه‌فرنگی است که اگر قسمتی از این سبزیجات بسوزد هم، مانند سوختن گوشت‌ها مضر خواهد بود؛ اما پختن و حرارت‌دهی مناسب به برخی از سبزی‌ها باعث افزایش ارزش تغذیه‌ای مواد موجود در آن‌ها می‌شود؛ مثلاً تفت دادن و پختن باعث بهبود هضم و جذب مواد پروتئینی می‌شود مگر اینکه بیش از اندازه باشد و تبدیل به سوختن شود. کاروتنوئیدهای موجود در فلفل یا گوجه‌فرنگی هم در اثر حرارت دیدن به هر روشی، بیشتر می‌شود اما ویتامین C موجود در آن‌ها به سرعت کاهش می‌یابد. البته بهتر است پوسته‌های سوخته این سبزی‌ها هنگام مصرف جدا شود.
جالب است بدانید که کاروتنوئیدهای موجود در این سبزی‌ها وقتی همراه آهن موجود در گوشت کباب وارد بدن می‌شوند، جذب این ماده معدنی را نیز بالا می‌برند. پس اگر کم‌خونی دارید، کباب را با گوجه‌فرنگی میل کنید.
گوجه‌فرنگی‌های کبابی را نسوزانید
بیشتر ما ایرانی‌ها عادت داریم کنار انواع کباب، سبزی‌هایی مانند گوجه‌فرنگی، فلفل سبز یا دلمه‌ای و قارچ هم کباب کنیم. کباب کردن سبزی‌ها خوبی‌ها و بدی‌هایی دارد؛ مثلاً سبزی‌هایی مانند گوجه‌فرنگی که دارای ویتامین C نسبتا زیادی هستند، در اثر حرارت دیدن، مقداری از ویتامین خود را از دست می‌دهند زیرا ویتامین C حساس‌ترین ویتامین نسبت به حرارت است.
باید بدانیم که سایر ریزمغذی‌های موجود در سبزی‌ها، چندان تحت تاثیر حرارت ناشی از کباب کردن قرار نمی‌گیرند. بهتر است بدانید حتی جذب گروهی از ریزمغذی‌ها مانند بتاکاروتن‌ها و فلاوونوئیدها در اثر حرارت دادن بیشتر می‌شود. ضمن اینکه حرارت دادن ملایم سبزی‌ها باعث از بین رفتن آلودگی و میکروب‌های احتمالی موجود در آن‌ها هم می‌شود. سبزی‌هایی مانند گوجه‌فرنگی و قارچ، جزو خوراکی‌های بسیار کم‌کالری هستند که مصرف آن‌ها به صورت خام، بخارپز یا کبابی در کنار غذاهای مختلف، بسیار خوب است.
معمولاً مصرف سبزی‌های خام توصیه می‌شود اما زمانی که قارچ با روش کبابی یا بخارپز حرارت می‌بیند، پروتئین‌های آن برای بدن قابل‌هضم‌تر می‌شود بنابراین بهتر است قارچ را قبل از مصرف کمی حرارت بدهید. البته اگر قرار است قارچ‌ها را کباب کنید، باید آن‌ها را تا حدی که لایه رویی‌شان سیاه نشود، حرارت بدهید و بگذارید بافت قارچ فقط کمی نرم شود.
این حرارت دهی ملایم برای تمام سبزی‌ها مطرح است اما برخی افراد سبزی‌هایی مانند گوجه‌فرنگی را به اندازه‌ای حرارت می‌دهند که پوست رویی آن کاملا سیاه می‌شود. اگر این اتفاق برای گوجه یا فلفل بیفتد، باید پوست رویی و سیاه آن‌ها را پیش از مصرف جدا کرد.
نتایج برخی از تحقیقات نشان می‌دهد احتمال سرطان‌زا بودن قسمت‌های سوخته مواد غذایی که در اثر کباب کردن تغییر رنگ داده‌اند، وجود دارد. هرچه میزان سوختگی مواد غذایی بیشتر باشد، احتمال سرطان‌زا بودن آن‌ها هم بیشتر می‌شود. در نهایت اینکه روش کباب کردن مواد غذایی، به شرطی که حرارت ملایم باشد و ماده غذایی نسوزد، جزو روش‌های پخت مناسب محسوب می‌شود.
منابع:
سلامتیران - دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی
هفته نامه سلامت - دکتر محمدحسن انتظاری، مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
