با وجود اينكه اين وضعيت بسيار شايع و بي‌خطر است اما گاهي اوقات مي‌تواند سكسكه را به يك دردسر اساسي تبديل كند. سكسكه اگر چند دقيقه يا حتي چند ساعت باشد قابل تحمل است اما بعضي سكسكه‌ها چند روز طول مي‌كشند و معمولا در اين موارد پزشكان سكسكه را يك هشدار و علامت خطر تلقي مي‌كنند. با دكتر رضا رشيدي، پزشك عمومي درباره سكسكه، علت‌ها و راه‌هاي تسكين آن صحبت كرده‌ايم.
- سكسكه از كجا مي‌آيد؟
سكسكه ناشي از انقباض ديافراگم يا همان پرده عضلاني درون قفسه سينه است. ديافراگم نقش مهمي در تنفس دارد؛ وقتي نفس‌تان را فرو مي‌دهيد يا بازدم‌تان را بيرون مي‌دهيد، ديافراگم منقبض و منبسط مي‌شود و همين است كه قفسه سينه شما بالا و پايين مي‌رود و اكسيژن تازه، وارد و دي‌اكسيد‌كربن خارج مي‌شود اما گاهي با دليل يا بدون دليل، ديافراگم شروع به انقباض و انبساط مي‌كند و نفس شما هنگام اين انقباض و انبساط با صدايي از گلويتان خارج مي‌شود. به اين وضعيت سكسكه مي‌گويند.
سكسكه وقتي معده پر از غذاست يا وقتي يك فعاليت ورزشي شديد انجام مي‌دهيد بيشتر اتفاق مي‌افتد چون به‌طور مشخص ديافراگم تحت‌تأثير معده يا ريه شما قرار گرفته است؛ اما بيشتر سكسكه‌ها بي‌دليل هستند و بدون هيچ علامت قبلي شروع مي‌شوند. البته اين درباره سكسكه‌هاي كوتاه و موقت صدق مي‌كند و در اين موارد، پزشك با تجويز متوكلوپراميد، كلرپرومازين، باكلوفن يا گاباپنتين علائم سكسكه را متوقف مي‌كند يا به بيمار توصيه مي‌كند اجازه دهد سكسكه خودبه‌خود متوقف شود.
كلرپرومازين، دارويي آرامبخش است كه معمولا جزو نخستين انتخاب‌هاي پزشكان به‌حساب مي‌آيد. متوكلوپراميد اثر ضداستفراغ دارد و با تسكين سيستم گوارشي مي‌تواند به كاهش علائم سكسكه كمك كند.
باكلوفن اثر شل‌كنندگي عضلات دارد و گاباپنتين هم يك آرامبخش و تسكين‌دهنده درد است كه در مورد سكسكه هم تجويز مي‌شود.
پزشك معمولا يك دوره 2هفته‌اي از دارو را براي شما تجويز مي‌كند و ممكن است به‌تدريج دوز را افزايش دهد تا زماني كه سكسكه به‌طور كامل رفع شود. طول زماني كه شما نياز به گرفتن دارو داريد بستگي به شرايط فردي شما (سن، سلامت عمومي و شدت سكسكه) دارد.
- زنگ خطر سكسكه
سكسكه بيش از 48ساعت را سكسكه مداوم يا طولاني مي‌نامند و سكسكه‌اي را كه بيشتر از يك‌ماه طول بكشد، سكسكه مقاوم به درمان. در اين موارد، سكسكه به بررسي بيشتري نياز دارد چون ممكن است علت آن تحريك عضلات تنفسي با خوردن يا آشاميدن غذا يا نوشيدني داغ و يا مواد تحريك‌كننده، بيماري ريوي يا نارسايي كليه باشد. اختلالات معده، مري، روده يا لوزالمعده، مصرف الكل يا برخي از داروها، تحريك مثانه، ابتلا به هپاتيت، سابقه عمل جراحي روي شكم، پربودن معده، خنده شديد يا احساسات قوي و تغيير در دماي محيط هم مي‌توانند باعث بروز سكسكه‌هاي طولاني شوند. سكسكه‌هاي طولاني نه‌تنها روند زندگي روزمره را مختل مي‌كنند بلكه باعث دشواري در بلع غذا و كاهش وزن، اختلال در خواب و افسردگي هم مي‌شوند.
پزشكان در بعضي موارد حتي از سكسكه به ريشه‌هاي جدي‌تري مثل سكته قلبي، تومور مغزي و سرطان پروستات مي‌رسند و به همين دليل با تست‌هاي تشخيصي مثل سونوگرافي شكم و سي‌تي‌اسكن قفسه سينه و مغز سعي مي‌كنند علت سكسكه را دريابند. در بيماراني هم كه ممكن است سكسكه به‌خاطر زخم معده و لوزالمعده، گاستريت و ريفلاكس مري ايجاد شود، بررسي‌هاي دستگاه گوارش فوقاني با آندوسكوپي، مانومتري و... رايج است.
اگر سكسكه با هيچ روش درماني‌اي كنترل نشود، ممكن است پزشك دست به‌كار جراحي و قطع اعصاب درگير در سكسكه شود. اما در مواردي هم پزشكان به درمان‌هاي غيردارويي روي مي‌آورند كه تحريك عصبي، تغيير ريتم تنفسي، شست‌وشوي سرد معده، ماساژ و... جزو اين روش‌هاست. البته بايد بگوييم كه در 80درصد موارد سكسكه‌هاي پيوسته و مقاوم به درمان، يك علت فيزيولوژيكي دارند ولي در 20درصد موارد يك علت رواني مثل اضطراب يا عملكرد ذهني مختل پشت سكسكه قرار دارد.
- روش‌هاي رفع سكسكه
براي كنترل سكسكه راه‌هاي زيادي پيشنهاد مي‌شود كه از آب خوردن و مكيدن قند گرفته تا ترساندن و آروغ زدن، متفاوت است. اما نمي‌توان گفت كه هيچ كدام از اين روش‌ها درمان قطعي سكسكه هستند يا به دلايل علمي در توقف آن نقش دارند. پس اگر دچار سكسكه‌هاي كوتاه‌مدت شديد چطور بايد خودتان بدون مراجعه به پزشك جلوي ادامه آن را بگيريد؟
مؤثرترين روش، تغيير ريتم تنفسي است، يعني:
نفس‌تان را حبس كرده و تا 15بشماريد. سپس اين كار را چند دفعه متوالي انجام دهيد.
نفس‌هاي عميق و سريع بكشيد.
نفس‌هاي سطحي و كوتاه بكشيد. درست مثل وقتي كه نفس‌نفس مي‌زنيد.
به جلو خم شويد، زانو را به قفسه سينه بكشيد و به جلو فشار بياوريد طوري كه راه هوايي‌تنفس‌تان تحت فشار باشد.
آب يخ را در گلوي خود غرغره كنيد.
زبانتان را به‌طور ناگهاني و شديد بيرون بكشيد.
اما به جز اين روش‌ها، طب سنتي هم پيشنهادهايي براي درمان سكسكه دارد. اين پيشنهادها معطوف به تحريك عضلات مري و معده هستند و مي‌توانند در توقف سكسكه‌هاي كوتاه و موقتي مؤثر باشند.
در طب سنتي پيشنهاد مي‌شود براي توقف سكسكه مقداري بذر شويد را به آرامي بجويد. گفته مي‌شود رايحه بذر اين گياه با درگير كردن اعصاب و عضلات وابسته، در كار سكسكه وقفه مي‌اندازد.
5گرم كندر را با يك مثقال زيره مخلوط كرده و بكوبيد و بخوريد تا سكسكه‌هاي با منشأ گوارشي تسكين يابد.
نوشيدن آب جوشانده پونه به رفع سكسكه كمك مي‌كند. دم‌كردن آويشن وحشي هم براي كنترل سكسكه‌هاي موقتي مؤثر است.
يك قاشق مرباخوري عسل را در مقداري آب گرم هم بزنيد و آن را در انتهاي زبان خود نگه داريد. اين مايع شيرين مي‌تواند منجر به تحريك اعصاب گوارشي و رفع سكسكه شود.
نظر شما