دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در گفتاری بسیار کوتاه درباره دوشخصیت نامدار عرصه فکر و فلسفه اسلامی، ملاصدرا و شیخ شهاب الدین سهروردی سخن گفت
ملاصدرا
حکمت ملاصدرا، نظام فلسفی منسجمی است که پس از او رشد چندانی نکرده و در حد تعلیقهنویسی باقی مانده است. فلسفه صدرایی را افراد بسیاری نقد کردهاند. برای مثال، برخی متکلمان از لحاظ دینی آن را نقد کردهاند یا حکیم جلوه ـ که از حکمای پس از ملاصدرا است ـ نقدهای بسیاری دارد. همچنین علامه طباطبایی ـ که حکیمی صدرایی است ـ تعلیقهای برآثار او نوشته است. اما این نقدها، مکتب فلسفی تازهای را به وجود نیاوردند. و آنچه درباره حیات فلسفه گفتهام، به مطرحشدن پرسشهایی از اساسیترین مسائل هستی مربوط میشود که تضمینکننده بقای فلسفه در جامعه پرسشگر است.
من برای هر کدام از تألیفاتم انگیزهای داشتم. به طور مثال، در اندیشههای غزالی به تناقضی برخورد کردم که برای رفع آن، همه آثار او را مطالعه کردم و نتیجهاش، تالیف یک کتاب شد. با توجه به اینکه درباره فلسفه شیخ اشراق، از 800 سال پیش تاکنون فقط تعداد انگشتشماری کتاب تألیف شده و به تعبیری میتوان گفت این فیلسوف مهجور مانده، تصمیم گرفتم کتابی درباره او بنویسم. اما اندیشههای ملاصدرا به قدر کافی نزد اهل فلسفه شناخته شده است و نیاز به معرفی ندارد.
سهروردی
سهروردی، فیلسوف غریبی است. او چه در زمان حیات و چه در زمان شهادتش مظلوم واقع شد. در حقیقت، سهروردی در وطن خود و حتی در جهان غریب بوده است. او شخصیتی است که اندیشهاش محل تلاقی اندیشههای یونان، ایران و اسلام بوده است. تلاقی ایران و اسلام مسئلهای ندارد، و حتی میشود گفت که دیگر ایران، اسلامی شده است و ما در این زمینه مشکلی نداریم؛ اما تلاقی یونان و ایران هنوز هم مسئلهساز است و امروزه بهخصوص غربیها تمایل دارند این تلاقی را بیش از پیش زنده کنند و به همین خاطر، فیلم 300 را میسازند و مرتب روی اختلافات و جنگها انگشت میگذارند. متأسفانه هم برخی خودیها و هم دشمنان ایران، سعی در از بین بردن تاریخ ایران قبل از اسلام داشتهاند که قصه غمانگیزی دارد!
سهروردی به اسلام و معارف اسلامی تسلط کامل داشت. بدون هیچ اغراقی باید بگوییم که هیچ فیلسوف و متکلمی را نمیتوان در طول 14 قرن جهان اسلام پیدا کرد که به اندازه سهروردی به قرآن تسلط داشته باشد. او از قرآن در آثار خود بسیار استفاده میکند. سهروردی میگوید: «قرآن را به گونهای بخوان که گویی فقط بر تو نازل شده است». این جمله خیلی معنی دارد و اگر کسی به آن عمل کند، میتواند خیلی آثار داشته باشد